Böbrek biyopsisi birçok böbrek hastalığının teşhisi için önemli bir araçtır. Böbrekten, mikroskop altında incelenmek üzere numune dokular çıkarılır. Uzman gözetimi altında gerçekleşen bu işlemler genellikle güvenli kabul edilse de asgari düzeyde birtakım riskler barındırır. Bu riskler arasında kanama, ağrı ve enfeksiyon bulunur. Biyopside alınan numuneler patologlar tarafından incelenir ve raporlanır. Bu nedenle sonuçlar birkaç gün içerisinde hasta ve hasta yakınları ile paylaşılabilir.
Böbrek Biyopsisi Nedir ve Hangi Durumlarda Uygulanır?
Bazı böbrek rahatsızlıkları kan ve idrar tahlilleri, ultrason ve röntgen gibi görüntüleme yöntemleriyle teşhis edilebilir ancak bu prosedürlerle teşhis edilemeyen rahatsızlıklar için ileri tanı yöntemlerine başvurulmalıdır. Böbrek biyopsisi işlemi de ileri tanı yöntemleri arasında bulunur. Böbrek biyopsisi, böbreklerden bir veya birkaç küçük doku örneğinin alındığı bir tıbbi prosedürdür. Bu örnekler özel mikroskoplar altında incelenerek analiz edilir ve sonuçlar raporlanır. Yetişkinlerde uygulanma oranı çocuklara göre daha yüksektir. Böbrek biyopsisi prosedürü şu durumlarda uygulanabilir:
- İdrarda kan (hematüri) ve protein (proteinüri) gibi istenmeyen yapıların bulunması,
- Anormal idrar ve kan tahlili sonuçları (kanda anormal derecede atık bulunması böbreklerin işini yeterli düzeyde yapmadığı anlamına gelebilir),
- Nedeni anlaşılmayan akut (kısa süreli) veya kronik (uzun süreli) böbrek hastalıklarında,
- Nefrotik sendrom ve glomerüler hastalık (böbreğin filtrelemeden sorumlu mekanizmasının hasar görmesi durumunda gelişir),
- Böbreklere uygulanan bir tedavinin etkisini incelemek amacıyla,
- Böbreklerde fonksiyon kaybı gelişmişse,
- Protein kaçağı teşhisi,
- Böbreklerde kalıcı bir hasar gelişip gelişmediğini kontrol etmek,
- Böbrekte gelişen dokuların kanserli olup olmadığını anlamaya çalışmak,
- Herhangi bir ilacın veya toksik maddenin böbreklere zarar verip vermediğini incelemek amacıyla,
- Böbrek naklinden sonra,
- Böbrek nakli reddi ve disfonksiyonu varsa,
- Sistemik lupus eritematozus gibi bağ dokusu hastalıkları varsa,
- Birincil ve ikincil böbrek kitleleri varsa biyopsi planlanabilir.
Böbrek Biyopsisi Nasıl Yapılır ve İşlem Sırasında Hangi Yöntemler Kullanılır?
Böbrek biyopsisi genellikle hastanın sırtından perkütan (hedef dokuya cilt üzerinden ulaşmak suretiyle yapılan minimal invaziv girişim) olarak yapılır. Böbrek biyopsi iğnesi genellikle ultrason kullanılarak yönlendirilir. İşlem çoğunlukla böbrek rahatsızlıkları konusunda profesyonelleşmiş hekimler olan nefrologlar tarafından yapılır. Rahatsızlığın nedenine bağlı olarak üroloji uzmanları da biyopsi işlemini gerçekleştirebilir. Böbrek biyopsisi çeşitleri biyopsi sırasında uygulanan işlemlere göre değişiklik gösterir. Bu yöntemler ve böbrek biyopsisi çeşitleri hakkında şu bilgiler verilebilir:
- Perkütan Böbrek Biyopsisi: Sağlık uzmanı hastanın böbrek dokusundan örnek almak üzere ciltten böbreğe doğru ilerletilecek ince bir biyopsi iğnesi sokar. Genellikle tüm işlemler bu şekilde yapılır. Hastanın vücudunun altında sert bir yastık veya kum torbası olacak şekilde yüz üstü yatması gerekir. Kişinin durumuna göre (gebelik, obezite, nakil vs.) farklı pozisyonlarda yatması gerekli görülebilir. İğnenin cilde gireceği bölge işaretlendikten sonra temizlenir ve bölge lokal olarak uyuşturulur. Biyopsi iğnesi yönlendirilirken genellikle ultrason kullanılır. İğne birden çok kez batırılabilir. Bu işlemden sonra dikişe ihtiyaç duyulmaz, bir bandaj ile işlem bölgesi kapatılabilir.
- Laparoskopik Böbrek Biyopsisi: Sağlık uzmanının hastanın sırtına iki küçük kesi atar ve böbrekleri görüntülemek, doku örnekleri toplamak için özel cihazlar yerleştirir. Bu işlem çoğunlukla genel anestezi altında yapılır.
- Transjuguler Böbrek Biyopsisi: Boyunda bulunan juguler ven isimli damara bir kateter ve iğne yerleştirilir. Biyopsi iğnesi damarlardan geçerek böbreğe ulaşır ve doku örnekleri toplanır. Bu yöntem laparoskopik yöntemden daha az kullanılır.
- Açık Böbrek Biyopsisi: Sağlık uzmanının invaziv bir girişim ile doğrudan böbrekten doku aldığı prosedürdür. Genel anestezi altındayken yapılan bu işlem nadiren tercih edilir.
Böbrek Biyopsisi Öncesinde Hastanın Yapması Gereken Hazırlıklar Nelerdir?
Böbrek biyopsisi yapılacak hastanın doktoru, işlemden önce yapılması gereken hazırlıklar ile ilgili kapsamlı bir bilgilendirme yapacaktır. Bu aşamada hastanın ve hasta yakınlarının aklına takılan tüm soruları doktora sorarak yanıt alması oldukça önemlidir. Hasta veya hasta yakınları prosedürün uygulanmasına dair izin verdiklerini beyan eden bir onay formu imzalayabilir. Bu form dikkatli bir şekilde okunmalı ve net olmayan ifadeler sorularak anlaşılmalıdır. Sağlık durumunun biyopsiye elverişli olup olmadığını anlamak için birtakım fiziksel muayeneler, kan ve diğer tanı testleri uygulanabilir. Hastanın gebelik durumu veya böyle bir ihtimal varsa işlemden önce doktoru ile paylaşması gereklidir.
Hastanın herhangi bir ilaca, latekse, banda veya anesteziye karşı hassasiyeti veya alerjisi varsa bunu doktoru ile paylaşmalıdır. Kullanılan tüm ilaçlar, vitaminler ve takviyeler doktora bildirilmelidir. Hastanın kanama bozukluğu veya antikoagülan ilaç kullanımı söz konusu ise bu durum da doktorun bilgisi dahilinde olmalıdır çünkü işlemden önce kan inceltme özelliği olan bu ilaçlara ara vermek gerekli olabilir. Doktorlar veya diğer sağlık uzmanları biyopsiden önce hastanın tüketmemesi gereken yiyecek ve içeceklerden oluşan bir listeyi hasta ile paylaşacaktır. Burada yer alan talimatlara uymak oldukça önemlidir.
Böbrek Biyopsisi Sırasında ve Sonrasında Karşılaşılabilecek Riskler ve Komplikasyonlar Nelerdir?
Böbrek biyopsisi risk ve komplikasyonların asgari düzeyde gerçekleştiği bir işlem olsa da işlem sırasında veya sonrasında istenmeyen birtakım durumlar gelişebilir. Bu komplikasyonların başında biyopsi bölgesinin kanaması bulunur. Hafif kanama işlemden sonra yaygındır ancak bazı hastalarda kan nakli gerektirecek kadar ciddi kanamalar gerçeklebilir. İşlem bölgesinde gelişen ağrı ve enfeksiyon da böbrek biyopsisinin riskleri arasında bulunur. Nadiren de olsa yakındaki organlara veya yapılara zarar verme gibi durumlar gelişebilir. Biyopsi işleminden sonra aşağıda yazılan komplikasyonlardan biri veya birkaçı geliştiyse hemen tıbbi yardıma başvurulmalıdır:
- İdrar yapamama, aşırı tuvalete gitme ihtiyacı veya idrar yaparken ağrı-yanma hissi,
- İdrarında koyu kırmızı veya kahverengi kan pıhtıları bulunması,
- Biyopsi bölgesinde şiddetli ağrı, kızarıklık, kanama, şişlik ve akıntı,
- Ateş ve titreme,
- Ateriovenöz fistül,
- Baygınlık ve baş dönmesi.
Böbrek Biyopsisi Sonuçları Ne Kadar Sürede Çıkar ve Bu Sonuçlar Nasıl Değerlendirilir?
Biyopsi sonra böbrek dokusu bir patolog tarafından incelenmek üzere bir laboratuvara gönderilir. Doku örnekleri mikroskop altında detaylı bir şekilde incelenir. Patologlar özellikle hücre yapısının anormalliği, inflamasyon belirtileri, damarlardaki anormallikler, yıpranma ve skar dokusu oluşumu üzerinde durur. Sonuçlar elde edildikten sonra raporlama işlemine girilir. Tüm bu süreç laboratuvarın yoğunluğuna bağlı olarak bir hafta kadar sürebilir. Hazırlanan rapor doktora teslim edilir. Doktor çeşitli parametrelerin değerlendirmelerini göz önünde bulundurarak bir tanı koyar ve tedavi planı oluşturur.
Sık Sorulan Sorular
Böbrek Biyopsisi Acı Verir mi?
Böbrek biyopsisi sırasında hastaya lokal veya genel anestezi uygulamaları yapılır. Bu nedenle hasta işlem sırasında herhangi bir acı hissetmez ancak işlemden sonraki birkaç gün ağrı hissedilebilir. Özellikle açık biyopsi ağrılı bir prosedürdür. Hastaların çoğu bir hafta içerisinde kendilerini daha iyi hissetmeye başlar.
İşlem Ne Kadar Sürer?
Böbrek biyopsisi işlemi yaklaşık bir saat kadar sürer. Ancak bu uygulanan böbrek biyopsisi çeşidine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Açık biyopsi işlemi diğer biyopsi işlemlerinden daha uzun sürebilir.
Biyopsi Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?
Böbrek biyopsisinden sonra kan basıncı, nabız ve idrar takibi yapılırken hasta birkaç saat boyunca gözlem odasında uzanabilir. Sağlık çalışanları bu süre boyunca düzenli aralıklarla kanama durumunu kontrol edebilir. Herhangi bir komplikasyon söz konusu değilse hasta evde dinlenmek üzere taburcu edilebilir. Bazı durumlarda ise hastane yatışı gerekli görülebilir. İşlemden 24-48 saat kadar sonra pembe veya bulanık bir idrar çıkışı olabilir. İyileşme sürecinin hızı uygulanan prosedürün türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Perkütan biyopsi ağrısı birkaç gün içinde geçmeye başlarken açık biyopsi bir hafta veya daha uzun sürebilir. Bu süreçte ağrıyı hafifletmek için doktor tavsiyesi ile ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Aksi söylenmediği sürece normal beslenme düzenine geri dönülebilir.
Böbrek Biyopsisi Sonrası Günlük Yaşantıma Ne Zaman Dönebilirim?
1 ilâ 2 hafta kadar ağır kaldırma, yorucu aktiviteler ve spor faaliyetlerinden kaçınılmalıdır. Efor gerektiren aktivitelerden önce doktor görüşüne başvurulması tavsiye edilir. Perkütan böbrek biyopsisinden 1 veya 2 gün sonra okula veya işe gidilebilir. Açık biyopsi işleminden sonra en az bir hafta ev istirahati gereklidir.
Biyopsi Sonuçları İçin Ne Kadar Beklemeliyim?
Biyopsi işleminde alınan numuneler patoloji laboratuvarlarında analiz edilir, raporlanır ve raporlar doktora teslim edilir. Tüm bu prosedürler bir hafta kadar sürebilir. Doktorlar işlemin ardından sonuçların ortalama çıkış süresi hakkında hasta ve hasta yakınlarına bilgilendirme yapacaktır. Acil durumlarda raporlama işlemi 24 saatten kısa bir sürede hazır olabilir.
