Safra yolu kanseri safra kanalında bulunan hücrelerden köken alan nadir rastlanan ancak hızlı ilerleyebilen bir kanser türüdür. Tıp literatüründe kolanjiokarsinom olarak da adlandırılan safra yolu kanseri yerleşimine göre intrahepatik, perihiler (Klatskin tümörü) ve distal olmak üzere üç alt gruba ayrılır. Sarılık, karın ağrısı, kilo kaybı ve kaşıntı gibi semptomlar safra yolu kanserinin en sık karşılaşılan belirtilerindendir. Bununla birlikte safra yollarının kanseri uzun süre herhangi bir belirti göstermeden ilerlediğinden veya belirtileri diğer sindirim sistemi rahatsızlıkları ile benzerlik gösterdiğinden hastalığa erken dönemde tanı koymak her zaman kolay olmayabilir. Erken dönemde tanı konulan hastalarda cerrahi tedavi yöntemi çoğu zaman başarılı olurken ileri evrelerde kemoterapi, radyoterapi gibi kanser tedavisi yöntemlerine başvurulması gerekebilir.
Safra Yolu Kanseri Nedir?
Safra yolu kanseri safra kanalındaki hücrelerin normal yaşam döngülerinin dışına çıkarak anormal şekilde büyümesi veya çoğalması neticesinde gelişen nadir bir kanser türüdür. Safra yolu karaciğerde üretilen yağların sindirilmesi ve bazı vitaminlerin emiliminde önemli rolü olan safranın ince bağırsağa taşınmasını sağlayan tüpü andıran kanallardır. Sindirime yardımcı organlar arasında yer alan safra kesesi kanalında herhangi bir tıkanıklık veya tümör gibi anormal bir problem olursa safra akışı olumsuz etkilenebilir, buna bağlı sindirim sistemi sorunları başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunları gelişebilir.
Safra yolu kanseri tümörün yerleşim yerine göre üç alt tipe ayrılır. Buna göre başlıca safra yolu kanseri türleri şunlardır:
- Karaciğerin içindeki küçük safra kanallarından köken alan, genellikle geç dönemde belirti veren intrahepatik kolanjiokarsinom,
- Karaciğerin hemen dışındaki ana safra kanallarında gelişen, safra yolu kanserleri arasında en yaygın rastlanan kanser türü olan perihiler kolanjiokarsinom (Klatskin tümörü),
- Safra kanalının pankreasa yakın, ince bağırsağa açılan bölümündeki hücrelerde başlayan distal kolanjiokarsinom.
İntrahepatik safra yolu kanseri dışında kalan safra kanalı kanseri türleri karaciğerin dışındaki hücrelerde başladığı için bazı kaynaklarda ekstrahepatik safra yolu kanseri olarak da adlandırılabilir.
Safra Yolu Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Safra yolu kanseri çoğu zaman belirti göstermeden ilerleyen bir kanser türüdür. Hastalık ilerledikçe tümörün konumuna ve büyüklüğüne bağlı olarak çeşitli şikâyetler ortaya çıkabilir. Karaciğer safra yolu kanseri denildiğinde ilk akla gelen semptom sarılıktır. Safra yolu tümörü safra kanalına baskı yaparak karaciğerde üretilen safranın ince bağırsağa akışını engellerse safranın bileşenlerinden olan bilirubin adlı koyu sarı-kahverengi madde vücutta birikmeye başlar. Normalde dışkıyla atılan bilirubin vücutta aşırı miktarda biriktiğinde kana karışabilir neticesinde ciltte ve göz aklarında sararma meydana gelebilir. Safra kesesi yolu kanseri hastalarında sarılığa genellikle kaşıntı, açık renkli dışkı ve koyu renkli idrar gibi semptomlar da eşlik eder. Buna göre başlıca safra yolu kanseri belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Göz aklarında ve ciltte sararma, sarılık,
- Bilirubin birikiminin sinir uçlarını etkilemesi neticesinde kaşıntı,
- Bilirubinin kanser nedeniyle bağırsağa ulaşamamasına bağlı açık renkli ve yağlı dışkılama,
- Koyu renkli idrar,
- Özellikle üst karın bölgesinde hissedilen ağrı,
- Mide bulantısı ve kusma,
- İştahsızlık,
- Açıklanamayan kilo kaybı,
- Halsiz ve bitkin hissetme,
- Bazı hastalarda yüksek ateş.
Safra yolu kanseri oldukça nadir görüldüğü için sayılan belirtilerin safra kesesi kanalı kanserinden çok, hepatit gibi başka bir sağlık sorunundan kaynaklanma ihtimali daha yüksektir. Bu nedenle doğru tanının konulabilmesi için yukarıdaki semptomlardan bir veya birkaçının fark edilmesi halinde vakit kaybetmeden uzman bir doktora başvurulması önemlidir.
Safra Yolu Kanseri Nasıl Olur?
Safra yolu kanseri (kolanjiyokarsinom) safra kanalını kaplayan hücrelerin çeşitli sebeplerle genetik mutasyona uğrayarak kontrolsüz büyümesi ve çoğalması sonucu ortaya çıkar. Safra yolu kanserinin kesin nedeni günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte uzmanlar uzun süreli iltihap, safra yolu tıkanıklığı veya hücre döngüsünde bozulmaya neden olabilecek kimyasal maruziyet gibi faktörlerin hastalığın gelişme riskini artırabileceğini ifade eder. Başlıca safra yolu kanseri risk faktörleri şunlardır:
- Primer sklerozan kolanjit (PSK): PSK safra kanallarında iltihaplanma ve zamanla skar dokusu oluşumuna neden olan bir safra kanalı hastalığıdır. PSK zamanla safra yollarının daralmasına ve tıkanmasına yol açarak safra akışını bozabilir. Safra kanalında kronik inflamasyon devam ettikçe hücrelerin yenilenme döngüsü bozulabilir, kanser gelişme riski artabilir. Araştırmalara göre safra yolu kanseri risk faktörleri arasında PSK önemli yere sahiptir. Primer sklerozan kolanjit hastalarında kolanjiokarsinom gelişme riski %5 ile %20 arasında değişmektedir.
- Bazı kanserler: Safra yolu papilla kanseri gibi kanserlerin etkisiyle de ikincil bir kanser olarak gelişebilir.
- Koledok kisti: Koledok kisti safra kanalında safra dolu keseciklerin oluşumu ile karakterize konjenital (doğuştan gelen) bir anomalidir. Eğer erken dönemde tedavi edilmezse kesecikler safra kanalı duvarlarında iltihaplanmaya neden olarak hücrelerde bozulmaya yola açabilir.
- Kronik karaciğer hastalıkları: Hepatit B, hepatit C enfeksiyonları ve siroz gibi karaciğer hastalıkları özellikle intrahepatik kolanjiokarsinom riskini artırabilir.
- Safra kanalı taşları: Safra kanalı taşı yani hepatolitiazis tedavi edilmezse safra yollarında sürekli tahrişe neden olarak kanser riskini artırabilir.
- Paraziter enfeksiyonlar: Opisthorchis viverrini ve Clonorchis sinensis enfeksiyonları gibi karaciğerin paraziter enfeksiyonları kolanjiokarsinom riskini artırabilir.
- İleri yaş: Safra kesesi yolları kanseri görülme riski yaşla birlikte artabilir. Yapılan çalışmalar safra kanalı kanseri tanısı alan hastaların genellikle 50 ila 70 yaş aralığında olduğunu göstermektedir.
- Obezite ve tip 2 diyabet: Bazı metabolik bozukluklar kronik inflamasyona neden olarak kanser riskini artırabilir.
- Genetik faktörler: BAP1 gen mutasyonu gibi bazı kalıtsal durumlar ve ailede safra yolu kanseri öyküsü olması riski artırabilir. Bununla birlikte safra kanalı kanseri için daha yüksek riskle ilişkili olduğu düşünülen gen mutasyonları genellikle kalıtımsal olmaktan ziyade yaşam boyunca edinilir. Örneğin TP53 tümör baskılayıcı geninde çeşitli sebeplerle sonradan ortaya çıkan değişiklikler safra kanalı kanseri gelişme riskini artırabilir.
Ek olarak sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklar da genlerde bozulmaya yol açarak kansere neden olabilir. Bu nedenle safra kesesi kanseri korunma yolları ile ilgili bilimsel olarak kesin olarak kanıtlanmış yöntemler olmasa da sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlıkları geliştirmek, sigara ve alkol gibi sağlığa zararlı alışkanlıklardan uzak durmak riski en aza indirebilir.
Safra Yolu Kanseri Tanısı Nasıl Konulur?
Safra yolu kanseri tanı süreci hastanın sarılık gibi belirtilerin kontrolü amacıyla fiziki olarak muayene edilmesiyle başlar. Uzmanlar tanı aşamasında öncelikle kan tetkiklerini inceler. Kan tetkikinde, özellikle bilirubin, alkalen fosfataz, ALT, AST gibi karaciğer fonksiyon testleri olarak bilinen değerlerin yüksekliği safra yollarında tıkanıklık veya karaciğer hasarına işaret edebilir. Tümör belirteçleri arasında yer alan CA 19-9 ve CEA düzeyleri kolanjiokarsinomda genellikle yüksek bulunur ancak tümör markerları tek başına tanı koydurucu değildir. Başka sağlık sorunları da bu değerlerin yükselmesine neden olabilir.
Laboratuvar tetkiklerine ek olarak görüntüleme yöntemleri de safra yolu kanseri tanısında önemli rol oynar. İlk tercih edilen yöntem genellikle abdominal ultrasonografidir. Bu yöntemle karaciğerde kitle, safra yolu genişlemesi kanser veya tıkanıklık olup olmadığı saptanabilir. Daha ileri görüntüleme için bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) kullanılabilir. MR kolanjiopankreatografi (MRCP) sayesinde safra yollarının yapısı detaylı şekilde değerlendirilebilir. Safra yolu kanserinin vücutta yayılması ihtimaline karşı uzmanlar PET taramaları yardımıyla safra yolu kanseri metastazı olup olmadığını inceleyebilir.
Eğer görüntüleme yöntemlerinde şüpheli kitle saptanırsa uzmanlar kesin tanı için biyopsi işlemine başvurabilir. Biyopsi örnekleri, mikroskop altında patologlar tarafından incelenerek malign hücrelerin varlığı araştırılır. Ayrıca IDH1, FGFR2, BRAF gibi genlerde mutasyon taramaları yapılabilir. Bu sayede doktorlar ileri tedavi planlamasında kanserin hedefe yönelik ajanlara uygunluğunu değerlendirebilir.
Tanı konulduktan sonra hastalığın yaygınlığını belirlemek amacıyla evreleme yapılması önemlidir. Safra yolu kanserinde TNM evreleme sistemi kullanılır. TNM sistemi tümörün boyutunu (T), lenf nodlarına yayılımını (N) ve uzak organlara metastazını (M) tanımlar. Bu sisteme göre perihilar (hiler) kolanjiokarsinom yani en yaygın görülen safra yolu kanseri evreleri şu şekildedir:
- Evre 0 (karsinoma in situ): Anormal hücreler sadece safra yolu iç yüzeyinde bulunur. Bu hücreler henüz yayılım göstermese de zamanla kansere dönüşme riski taşır.
- Evre I: Bu evrede kanserin safra kanalı duvarının kas ve fibröz dokularına kadar ilerlediği ancak çevre dokulara geçmediği görülür.
- Evre II: Tümör kanal duvarını aşarak çevredeki yağ dokusu veya doğrudan karaciğer dokusuna yayılmış olabilir.
- Evre III: Evre III kendi içerisinde evre IIIA, IIIB ve IIIC olmak üzere üç sınıfa ayrılır. Evre IIIA’da tümörün karaciğere giden ana damarlardan biri olan portal venin ya da hepatik arterin sağ veya sol dalına yayıldığı görülür. Evre IIIB’de ise tümör her iki damar dalına birden yayılır veya bir tarafın safra kanalı ile karşı tarafın damarını aynı anda tutar. Evre IIIC’de kanser yakın çevredeki 1 ila 3 lenf bezine sıçrar.
- Evre IV: Safra yolu kanseri son evresi kanserli dokunun diğer doku ve organlara yayıldığı evredir. Safra yolu kanseri 4 evre hastalığın en ileri aşamasıdır. Evre IV de kendi içerisinde iki alt evreye ayrılır. Evre IVA 4 veya daha fazla lenf bezinde tutulum görülen evredir. Evre IVB’de ise safra yolu kanseri metastaz yaparak akciğer, kemikler, karaciğerin uzak bölümleri veya karın zarı gibi vücudun uzak bölgelerine yayılır.
Kanserin evrelenmesi hastalığın yayılımını anlamanın yanı sıra uzmanların tedavi sürecini de doğru bir şekilde belirlemesine olanak sağlar.
Safra Yolu Kanseri Tedavisi Nasıl Yapılır?
Safra yolu kanseri tedavisi tümörün bulunduğu yere, evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve karaciğer fonksiyonlarına göre değişiklik gösterebilir. Erken evrede tanı konulan hastalarda cerrahi ile kanserin tedavisi mümkündür. Cerrahi tedavi tümörün tamamen çıkarılabileceği durumlarda tercih edilir. Eğer tümör karaciğer içindeki safra kanallarındaysa karaciğerin bir kısmının alınması (hepatektomi) veya sağ/sol lobun (lobektomi) tamamen çıkarılması gerekebilir.
Perihiler yerleşimli yani kanserin safra kanallarının karaciğerden ayrıldığı noktada başlayan kanserlerde karaciğerin bir kısmı, safra kanalı, safra kesesi, yakındaki lenf bezleri, bazı durumlarda pankreasın ve ince bağırsağın bir kısmı ile birlikte çıkarılabilir. Distal safra kanalı tümörlerinde ise safra kanalıyla birlikte pankreasın ve onikiparmak bağırsağının da çıkarıldığı Whipple ameliyatı uygulanabilir.
Safra yolu kanseri ameliyatı yapılması mümkün olmayan hastalarda uzmanlar kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi gibi kanser tedavisi yöntemlerini kullanabilir. Kanserin safra yolunda tıkanıklığa neden olduğu durumlarda safra akışını tekrar sağlamak için drenaj işlemleri yapılabilir. En sık kullanılan yöntemlerden birisi ağız yoluyla endoskopla girilerek yapılan ERCP işlemidir. Bu yöntemle hem safra yolundaki tıkanıklık görüntülenir hem de küçük bir tüp yerleştirilerek safra akışının yeniden sağlanması amaçlanır.
Sık Sorulan Sorular
Safra Yolları Kanseri Yaşam Süresi Nedir?
Safra yolu kanseri genellikle geç evrede teşhis edildiği için yaşam süresi hastanın genel sağlık durumuna göre farklılık gösterebilir. 5 yıllık sağkalım oranları incelendiğinde safra yolu kanseri 4 evre yaşam süresi için %2-3 arasında değiştiği söylenebilir. Bununla birlikte kanserin safra kanallarının dışına yayılmadığı durumlarda beş yıllık sağkalım oranı %18-%23 arasında değişiklik gösterir.
Safra Yolları Kanseri Tehlikeli midir?
Safra yolu kanseri nadir rastlanan ancak agresif seyredebilen bir kanser türüdür. Hastalığın çoğu zaman herhangi bir belirti göstermeden ilerlemesi ve ileri evrede tanı konulması tedavinin başarı şansını olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte safra yolu kanseri korunma yolları hakkında bilgi sahibi olmak, hepatit virüslerine karşı aşı yaptırmak, sağlıklı ve dengeli beslenmek ve düzenli doktor kontrollerine gitmek safra kanalı kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Safra Yolu Kanseri Nereye Metastaz Yapar?
Safra yolu kanseri son evre hastalarında çevredeki lenf bezlerine, karaciğerin farklı bölgelerine, akciğerlere, kemiklere ve karın zarına (periton) metastaz yapabilir.
Safra Yolu Kanseri Ölüm Riski Nedir?
Safra yolu kanseri genellikle geç evrede teşhis edildiği için ölüm riski diğer kanserlere oranla daha yüksek olabilir. Hastalığın 5 yıllık sağkalım oranları evreye göre değişmekle birlikte erken evrede %18 ila %23 arasında, ileri evrede ise %2 ila %3 civarındadır. Bununla birlikte son yıllarda yapılan çalışmalar erken tanı ve tedavi ile 5 yıllık sağkalım oranının %50’ye kadar çıktığını gösterir.
Safra Yolu Kanseri Genetik midir?
Safra yolu kanseri vakalarının büyük çoğunluğu genetik değildir. Buna karşın BAP1, TP53, IDH1, FGFR2 genleri gibi bazı genlerde meydana gelen mutasyonlar kanser riskini artırabilir.
Safra Yolu Kanseri İçin Ne Yenilmemelidir?
Safra yolu kanseri hastalarında hastalığın kendisi veya uygulanan tedaviler nedeniyle gelişen sindirim sorunlarını azaltmak amacıyla bazı yiyeceklerden kaçınmak önemlidir. Özellikle sindirimi zor olan yağlı ve kızartılmış yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Ayrıca baharatlı, aşırı lifli, lahana, brokoli, baklagiller, karnabahar gibi gaz yapan gıdaların tüketilmesi de önerilmez. Ek olarak ishal sorunu yaşayan hastaların aşırı lifli gıdalar, süt ve süt ürünleri ile kafeinli içecekler gibi bağırsak hareketlerini artırabilecek besinlerden uzak durmalarında fayda vardır.
Safra Yolu Kanseri Ameliyatı Kaç Saat Sürer?
Safra yolu kanseri ameliyatı süresi uygulanan ameliyatın karmaşıklığına göre değişmekle birlikte genellikle 2 ila 5 saat arasında sürmektedir. Whipple ameliyatı veya karaciğer nakli gibi operasyonlarda ameliyat daha uzun sürede tamamlanabilir.
Safra Yolu Polipleri Kansere Yol Açar mı?
Safra kesesi kanalı poliplerinin büyük çoğunluğu iyi huyludur. Yapılan çalışmalara göre safra kesesi poliplerinin yalnızca yaklaşık %5’i kansere dönüşmektedir. Özellikle çapı 18 mm’den büyük olan poliplerin kanser riski açısından değerlendirilmesi gerekebilir.
Safra yolu kanseri erken evrede teşhis edildiğinde tedavi şansı daha yüksektir. Siz de belirtileri göz ardı etmeyin, uzman hekimlerimizle görüşmek ve detaylı bilgi almak için randevu alın veya Genel Cerrahi Bölümü sayfamızı ziyaret edin.
