Potasyum; kan basıncını düzenlemekten kemik sağlığının korunmasına kadar pek çok metabolik faaliyette rol oynayan önemli bir mineraldir. Aynı zamanda bir çeşit elektrolit olan bu mineral vücuttaki elektriksel uyarıların iletilmesinde, sıvı-elektrolit dengesinin sağlanmasında da görev alır. Diğer mineraller gibi potasyum da insan vücudunda sentezlenmediği için dışarıdan gıdalar aracılığıyla vücuda alınması gerekir. Gıdalarla yeteri miktarda alınmadığında veya vücutta mineral emilimini etkileyen bir sorun olduğunda yorgunluk, kas krampları, kalp ritminde bozulma gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
Potasyum Nedir?
Potasyum; sinirlerin, kasların ve kalbin düzgün çalışması, hücreler arasında besin maddelerinin ve atıkların taşınması gibi pek çok metabolik faaliyette görev alan bir mineraldir. Mineraller doğada doğal olarak bulunan ancak insan vücudunda üretilemeyen inorganik elementlerdir. Bu nedenle insanların mineralleri besinler ve/veya besin takviyeleri ile alması gerekir.
Potasyum vücutta çeşitli metabolik süreçlerde görev alır ancak asıl rolü; hücrelerin içerisindeki sıvı dengesini korumak, vücut boyunca elektriksel uyarıları iletmek, bu sayede hücrelerin düzgün çalışmasını sağlamaktır. Bu nedenle bir elektrolit çeşidi olarak da bilinir.
Besinlerle alınan potasyumun emilimi büyük ölçüde ince bağırsaklarda gerçekleşir. Vücuda alındıktan sonra yaklaşık %90’ı vücut tarafından kullanılır. Kalan kısmı ise idrar, dışkı veya ter yoluyla vücuttan atılır. Böbrekler günlük alım miktarındaki değişikliklere göre atılan miktarı ayarlayarak potasyum dengesinin korunmasına yardımcı olur.
Potasyum Faydaları Nelerdir?
Vücutta bulunan potasyumun yaklaşık %98’i hücrelerin içerisinde bulunur. Bunun ise %80’i kas hücrelerinde, geri kalanı karaciğer, kemik ve kırmızı kan hücrelerinde bulunur. Vücuda girdikten sonra bir çeşit elektrolit (suda çözündüğünde elektrik yüklü iyonlara ayrışan maddeler) olarak görev alan potasyum sıvı dengesinin korunması, sinirler arasındaki iletişimin sağlanması ve kas kasılmalarının düzenlenmesi gibi önemli süreçlerde görev alır. Buna göre başlıca potasyum faydaları şu şekildedir:
- Sıvı dengesinin düzenlenmesine yardımcı olur: Vücudun yaklaşık %60’ının sudan oluştuğu, bunun yaklaşık %40’ının ise hücre içi sıvıda bulunduğu bilinmektedir. Geri kalan su miktarı ise hücre dışı sıvıda bulunur. Hücre içi ve hücre dışı sıvı dengesinin korunmasında sodyum ve potasyum mineralleri önemli rol oynar. Potasyum hücre içi sıvıda bulunan ana elektrolit iken sodyum hücre dışı sıvının ana elektrolitidir. Sağlıklı bir yaşam için hücre içi ve dışındaki elektrolit miktarının eşit olması gerekir. Aksi takdirde hücreler zarar görebilir, böbrek, karaciğer, kalp hastalıkları gibi çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu nedenle sıvı-elektrolit dengesinin korunabilmesi için yeterli miktarda mineral almaya özen göstermek önemlidir.
- Sinir iletiminde rol oynar: Kas kasılmaları, refleksler, kalp atışı, böbreklerin çalışması gibi vücuttaki pek çok işlevin yerine getirilmesi sinir sisteminin beyin ve vücudun diğer kısımları arasında mesajlar iletmesi yoluyla gerçekleşir. Sodyum iyonları hücre içine girdikçe ve potasyum iyonları hücre dışına çıktıkça yani iyonlar hareket ettikçe sinirler uyarılır. Bu nedenle potasyum düşüklüğü sinirler arasındaki iletişimin bozulmasına neden olabilir.
- Kan basıncının düzenlenmesinde görev alır: Sodyum yüksekliği kan basıncının artmasına yani yüksek tansiyona neden olabilir. Potasyum minerali vücudun fazla sodyumu atmasında dolayısıyla kan basıncının düzenlenmesinde de önemli rol oynar. Bu nedenle uzmanlar kan basıncını düşürerek kalp krizi ve felç gibi ciddi sağlık sorunlarına yakalanma riskini azaltmak için potasyum alımını artırırken sodyum alımını azaltmayı önermektedir.
- Böbrek sağlığının korunmasına yardımcı olur: Böbreklerde bulunan kalsiyumun yeniden emilimini destekleyerek böbrek taşı oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.
- Ödemi atmaya yardımcı olabilir: Ödem vücutta olması gerekenden fazla sıvı tutulması neticesinde ortaya çıkan bir problemdir. Bazı araştırmalar bu mineralin idrar üretimini artırarak ve sodyum seviyelerini düşürerek vücuttaki fazla sıvının atılmasına yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Sayılanlara ek olarak bazı uzmanlara göre potasyum kemik sağlığının korunmasında da rol oynayabilir.
Potasyum Yüksekliği Neden Olur?
Potasyum vücut için elzem minerallerden olmakla birlikte eksikliği gibi yüksekliği de çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Hiperkalemi olarak da bilinen kanda potasyum yüksekliği kalp çarpıntısı, nefes darlığı, yorgunluk gibi semptomlarla kendisini gösterebilir. Normal şartlarda böbrek fonksiyonlarında herhangi bir bozukluk bulunmayan kişilerde fazla miktar idrar yoluyla vücuttan atılabilir. Buna karşın kronik böbrek yetmezliği bulunan veya idrar söktürücü ilaçlar kullanan kişilerde bu mineralin düşük dozlarda alımı bile hiperkalemiye neden olabilir. Ek olarak tip 1 diyabet, konjestif kalp yetmezliği, adrenal yetmezlik veya karaciğer hastalığı gibi sağlık sorunları da hiperkalemiye yol açabilir. Buna göre başlıca potasyum yüksekliği nedenleri şunlardır:
- Kronik böbrek hastalığı,
- Özellikle böbrek hastalarının potasyum içeren yiyecekler ve içecekleri fazla tüketmesi,
- Bazı antibiyotik ve tansiyon ilaçları,
- Doktor önerisi olmadan potasyum takviyesi kullanılması,
- Vücudun potasyum seviyelerini yönetmeye yardımcı olan bir hormon çeşidi olan aldosteron hormonunu yeterli miktarda üretmemesi ile karakterize Addison hastalığı,
- Kontrol altına alınamayan diyabet (şeker hastalığı),
- Ciddi yanık veya yaralanmalar.
Hiperkalemi böbrek hastalığı gibi bir sebeple aniden ortaya çıkarsa belirtiler daha şiddetli olabilir. Başlıca potasyum yüksekliği belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Kalp çarpıntısı,
- Aritmi (düzensiz kalp ritmi),
- Nefes darlığı,
- Göğüs ağrısı,
- Kalp krizi,
- Mide bulantısı veya kusma
Ani şekilde ortaya çıkan hiperkalemi ciddi komplikasyonlara neden olabileceğinden vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurarak gerekli kontrollerin yaptırılması önemlidir.
Potasyum Düşüklüğü Neden Olur?
Hipokalemi olarak da bilinen potasyum eksikliği kan potasyum seviyesinin olması gerekenin altında olmasıdır. Potasyum içeren besinler bakımından yetersiz bir diyetle beslenen kişilerde yüksek tansiyon, ödem, böbrek taşı gibi sağlık sorunlarının görülme riski daha yüksek olabilir. Bununla birlikte hipokalemi yani serum düzeyinin yaklaşık 3,6 mmol/L’den az olması nadiren diyetle yetersiz mineral alımından kaynaklanır. Çoğu zaman ishal ve kusma gibi sağlık sorunları vücutta mineral emilimini etkileyerek ve vücuttan atılımını artırarak eksikliğe neden olabilir. Eksikliğin olası nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Kronik böbrek hastalıkları,
- İdrar söktürücü olarak bilinen ilaçların kullanımı,
- Bulimia, anoreksiya gibi yeme bozuklukları,
- Yüksek aldosteron seviyeleri veya Cushing sendromu gibi adrenal bez bozuklukları,
- Müshil kullanımı,
- Aşırı terleme,
- Aşırı alkol kullanımı,
- Bartter sendromu veya Gitelman sendromu gibi genetik bozukluklar,
- Magnezyum eksikliği.
Çoğu hastada bu mineralin eksikliği herhangi bir semptoma neden olmaz veya kalp çarpıntısı, nefes darlığı, yorgunluk, vücudun çeşitli yerlerinde karıncalanma hissi gibi hafif belirtilerle kendisini gösterebilir. Buna karşın eksiklik aniden ortaya çıkar ve mineralin kandaki seviyesi yaklaşık 2,5 mmol/L’nin altına düşerse bu durumda ciddi komplikasyonlar görülebilir. Buna göre potasyum eksikliği belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Özellikle önceden kalp rahatsızlığı olan kişilerde anormal kalp ritimleri,
- Kaslarda seğirme ve kramp,
- Düşük kan basıncı (düşük tansiyon),
- Baş dönmesi veya baygınlık,
- Böbrek hastalığı olan hastalarda ensefalopati (bir çeşit beyin hasarı).
Potasyumun eksikliğinde görülen hastalıklar ciddi sonuçlara neden olabileceğinden sayılan belirtilerin fark edilmesi halinde uzman bir doktordan yardım alınması önemlidir.
Potasyum Normal Değeri Kaç Olmalıdır?
Normal şartlarda sağlıklı kişilerde potasyum normal değeri 3,6 ile 5,0 mmol/L arasında değişir. Uzmanlara göre herhangi bir sağlık sorunu bulunmadığı sürece günde yaklaşık 400-800 mg K minerali almak normal değerlerin korunması için yeterlidir. Potasyum yüksek besinler hakkında bilgi sahibi olunması ve bunların diyete dahil edilmesi normal değerlerin korunmasına yardımcı olabilir. Kayısı ve pişmiş mercimek en çok potasyum içeren besinler arasında ilk sıralarda yer alır. Bu iki önemli besin maddesi günlük ihtiyacın yaklaşık %16’sını karşılayabilir. Bunların yanı sıra kabak, patates, muz, ıspanak gibi sebze ve meyvelerin bu değerli mineral bakımından zengindir.
Sık Sorulan Sorular
Potasyumu En Hızlı Ne Düşürür?
Diyetle alımını sınırlandırmak, doktor tarafından önerilen ve vücudun fazla potasyum tutmasını engelleyici ilaçları kullanmak hiperkalemiye iyi gelebilir.
Vücutta Potasyum Eksikliği Nelere Yol Açar?
Eksiklik durumunda düşük kan basıncı, aritmi, baş dönmesi, baygınlık, kaslarda güçsüzlük gibi semptomlar görülebilir.
Potasyum Kalp Ritmini Düzenler Mi?
Potasyum kalp kasının orta tabakası olan miyokardın elektrik sinyallerini kontrol etmeye yardımcı olarak kalp ritmini düzenleyebilir.
Potasyumu Düşüren Yiyecekler Nelerdir?
Doğada bulunan hiçbir gıda potasyumu doğrudan düşüremez. Bununla birlikte elma, çilek, yaban mersini, ananas, havuç, bezelye, fasulye, kuşkonmaz ve soğan gibi meyve sebzeler semptomları kontrol etmeye yardımcı olabilir.
Bol Su İçmek Potasyumu Düşürür Mü?
Bol su içmek vücuttan idrarla ve terle potasyum atılımını artırabilir. Bununla birlikte bol su içmek vücuttaki diğer vitamin ve minerallerin atılımını da artırabileceği için uzmanlar bunun doğru bir yol olmadığını söyler.
Potasyum Vücutta Ne İşe Yarar?
Potasyum; sıvı dengesinin korunması, sinirler arasındaki iletimin sağlanması, kalp ritminin düzenlenmesi, kasların kasılmasının kontrol edilmesi gibi pek çok metabolik faaliyette rol oynar.
Potasyum Düşüklüğü İçin Ne Yapılmalıdır?
Öncelikle eksikliğin nedeninin belirlenmesi önemlidir. Sebebin diyetle yetersiz potasyum alımı olduğu durumlarda mercimek, kayısı, patates, muz gibi gıdaları beslenme planına dahil etmek eksikliği gidermeye yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra bazı durumlarda uzmanlar gıda takviyesi kullanılmasını da önerebilir.
Potasyum eksikliği veya fazlalığı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Eğer son günlerde yorgunluk, kas krampları, kalp ritminde bozulma veya nefes darlığı gibi semptomlar yaşıyorsanız, vakit kaybetmeden uzman doktorlarımızdan randevu alabilirsiniz.
Hemen Randevu Alın
