Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri Nedir?
Yemek borusu kanseri dünyada en yaygın 10 kanser türünden biridir, görülme sıklığı yüzde 3.1’lik bir dilimi kapsar. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2020 yılında Türkiye’de yaklaşık 1 milyon kişiye yemek borusu kanseri teşhisi koyulmuştur.
Yemek borusu yani Özofagus, yiyeceklerin ağız ve yutaktan geçip sindirilmek üzere mideye ilerlediği boş bir borudur. İç yüzeyi örtü epiteliyle kaplıdır, dışa doğru ise yiyeceklerin hareket ettirilmesini sağlayan düz kas ve bağ dokudan oluşur. Yaklaşık 2 cm çapında ve 25-30 cm boyundadır. Yemek borusu kanseri de diğer kanser türlerinde olduğu gibi yemek borusunda bulunan hücrelerin anormal ve kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu oluşur. Kanser, genellikle yemek borusunun iç yüzeyinde bulunan hücrelerde başlar.
Yemek Borusu Kanserinin Çeşitleri Nelerdir?
Yemek borusu kanseri, ilgili hücrelerin türüne göre iki temel gruba ayrılır.
Skuamöz hücre karsinomu
Tümör, yemek borusunun iç yüzeyini döşeyen ve Skuamöz olarak adlandırılan hücrelerde oluşur. Bu kanser çeşidi, daha çok yemek borusunun üst veya orta kısmında bulunur.
Adenokarsinom
Mukus, yiyeceklerin ilerlemesini kolaylaştırır. Yemek borusu kanserinin bu çeşidi ise mukus salgılayan hücrelerde meydana gelir. Tümör, genellikle yemek borusunun alt bölümünde yani mide ile birleştiği bölgede yer alır.
Yemek Borusu Kanserinin Evreleri Nelerdir?
Evre 1
Tümör sadece yemek borusunun iç zarında bulunur. Yayılım göstermemiştir.
Evre 2
Tümör, yemek borusunun bir dış katmanı olan kas dokusuna ulaşmıştır.
Evre 3
Tümör, yemek borusunda tutunmaya devam eder. Ancak, çevredeki lenf bezlerine de sıçramıştır.
Evre 4
Tümör ileri evrelerde; karaciğer, kemik, akciğer ve mide girişindeki lenf bezleri gibi çevredeki organlara yayılmıştır.
Yemek Borusu Kanseri Kimlerde Daha Sık Görülür?
Yemek borusu kanserinin belirli bir nedeni olmasa da kanser riskini artıran bazı faktörler bulunmaktadır. Bunlar:
- Yaş
İleri yaşlarda, özellikle 60-70 yaşından sonra yemek borusu kanseri olma riski artmaktadır.
- Cinsiyet
Erkeklerde yemek borusu kanseri olma ihtimali kadınlara oranla iki kat daha fazladır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre erkeklerde bu oran yüzde 4.2 iken kadınlarda ise yüzde 2 olarak açıklanmıştır.
- Obezite
Fazla kilolu olmak, diğer kanser türlerinde olduğu gibi yemek borusu kanseri için de risk oluşturmaktadır.
- Sigara ve alkol
Sigara ve alkol tüketimi yemek borusu kanseri riskini artırmaktadır. Ayrıca çay, kahve gibi içecekleri aşırı sıcak içmek de risk faktörü olabilmektedir.
- Kronik reflü hastalığına bağlı Barrett özofagusu gelişimi
Barrett özofagusu, yemek borusunun alt kısmında yaşanan anormal mukoza değişimini ifade eder. Bu rahatsızlığa sahip kişilerde kanser riski de artmaktadır.
- Aile hikayesi
Birincil derece akrabalarında yemek borusu kanseri olan kişiler risk grubundadır.
- Asit ya da alkali madde tüketimi
Kazayla ya da intihar amacıyla asit ve alkali madde içenlerde yemek borusu kanseri riski vardır.
- Akalazya olarak adlandırılan yutma güçlüğü hastalığı
Yemek Borusu Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Yemek borusu kanseri tanısı genellikle hastanın şikayetlerinden yola çıkılarak koyulur. Aşağıdaki belirtilerin bazılarının varlığı yemek borusu kanseri şüphesi uyandırmalıdır.
- En sık görülen belirti yutma güçlüğüdür. Bu başlangıçta yutulan gıdaların yemek borusundan geçerken takılması şeklindedir. Başlangıçta daha çok katı gıdalar yutulamaz iken, zaman içinde hasta, su dahi içemez hale gelebilir
- Kusma veya yutulan gıdaların ağza geri gelmesi
- Gıdaların yutulması sırasında ağrı oluşması
- Kilo kaybı, zayıflama
- Mide yanması
- Göğüs ağrısı
- Geçmeyen hıçkırık
Yemek Borusu Kanserinde Tanı Nasıl Konur?
Yemek borusu kanserinin teşhisi için yemek borusunun ilaçlı filminin çekilmesi yapılan ilk tetkiktir. Ayrıca yemek borusunda anormal bir durum ya da tahriş olup olmadığını tespit etmek amacıyla endoskopi yapılabilir.
Hastalığın yayılımın derecesinin anlaşılması için veya tedavi sonrası takibi amacıyla endoskopik ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, MR veya pozitron emisyon tomografi (PET) gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılmaktadır.
Yemek Borusu Kanserinde Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Yemek borusu kanserinde en etkin tedavi yöntemi ameliyattır. Diğer tedavi yöntemleri ise kemoterapi veya radyoterapidir.
Yemek borusunun konumu ve pek çok hayati organ ve damar ile yaptığı yakın komşuluk nedeniyle özofagus ameliyatlarının gerçekleştirilmesi diğer pek çok ameliyattan daha zordur. Kanserin yemek borusundaki yerine göre değişik ameliyat şekilleri kullanılır. Bunlar:
- Mideye çok yakın olan tümörlerde karından veya göğüs boşluğundan yapılan kesi ile yemek borusunun sadece alt kısmı çıkarılır. Çıkarma işlemini takiben mide göğüs boşluğu içinde geride kalan yemek borusu bölümü ile tekrar birleştirilir.
- Diğer bir ameliyat şekli yemek borusunun tamamının çıkarılmasıdır. Yemek borusu çıkarıldıktan sonra hastaya midesinden veya kalın barsağından yeni bir yemek borusu yapılır. Ameliyat ağır bir ameliyattır, hastalar da genellikle ileri yaşta olduklarından başka sağlık sorunları da vardır. Bu sebeple ameliyat sonrası dönem sıkıntılı geçebilir. Böyle bir durumla karşı karşıya kalmamak için ameliyat öncesi hazırlık çok dikkatli ve titiz bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Ameliyat sonrasında çıkarılan parçanın patolojik değerlendirmesi neticesinde hastaya ek olarak radyoterapi veya kemoterapi de verilebilir.
Öte yandan, erken evre kanserlerde, yemek borusunu tamamen çıkartmak yerine endoskopi aracılığıyla sadece hastalıklı bölge çıkartılabilmektedir.
Hastalık Çok İlerlemişse Neler Yapılabilir?
Bazı durumlarda yemek borusundaki tümör çıkarılamaz. Bunun başlıca nedenleri;
- Hastanın genel durumunun böyle ağır bir ameliyata izin vermemesi
- Kanserin ameliyatla çıkarılmasının mümkün olmaması
- Kanserin uzak organlara sıçramış olmasıdır.
Bu şekilde tümörü olduğu yerde bırakılan hastalarda bazen şikayetleri azaltmak veya tümörü bir miktar küçültmek amacıyla radyoterapi denenebilir. Bu esnada hastayı beslemek amacıyla tümörlü dokunun arasından geçen endoskopik bir stent konulabilir ya da hastaya gastrostomi (beslenme amaçlı mideye tüp yerleştirilmesi) açılabilir.
Yemek Borusu Kanseri Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
Yemek borusu kanseri ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler şöyle sıralanabilir:
- Tükettiğiniz besinlere dikkat edin. Doktorunuzun önermiş olduğu besinleri tüketin.
- Şekerden uzak durun.
- Asitli içecekler tüketmekten kaçının.
- Kaliteli bir uyku düzeni oluşturmaya çalışın.
- Düzenli olarak önerilen egzersizleri yapın.
- Az ama sık beslenmeye özen gösterin.
Sık Sorulan Sorular
Yemek Borusu Kanseri İçin Hangi Bölüm ve Doktora Gidilmelidir?
Yemek borusu kanseri şüphesi taşıyan kişilerin genel cerrahiye başvurması gerekmektedir. Öte yandan, yemek borusu kanseri tedavisi multidisipliner bir yaklaşımla gerçekleştirilmektedir. Bu yüzden genellikle göğüs ve yemek borusu cerrahisi, gastroenteroloji, onkoloji bölümleri genel cerrahi bölümü ile birlikte çalışmaktadır. Diyet ve beslenme bölümü de sürece destek vermektedir.
Yemek Borusu Kanseri Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Yemek borusu kanseri agresif seyreden bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde kişinin ölümüne yol açabilmektedir.
Yemek Borusu Kanseri Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Hastaların beslenme düzeni yemek borusu kanserinin hangi evrede olduğuna göre değişebilmektedir. Erken evre kanserlerde normal beslenme devam ettirilebilir. Ancak kanser ilerlemiş ise yutma zorluğu yaşanacağından hastalara; sıvı mamalarla beslenilmesi, baharatlı yemeklerden kaçınılması, yemeğin iyi pişmiş olması ve küçük parçalara ayrılarak yutulması tavsiye edilmektedir.
Kemoterapi tedavisi gören hastaların ise, bazı ilaçların etkisini değiştirebileceğinden, greyfurt yemekten kaçınması gerekmektedir.
Yemek Borusu Kanseri Tekrarlar mı?
Yemek borusu kanserinin tekrarlama ihtimali vardır. Yakın dokular ya da göğüs kafesi içi, karaciğer gibi başka bölgelerde nüks edebilmektedir.
Barrett Özofagusu Kanser mi?
Barrett özofagusu, yemek borusunun alt kısmında gerçekleşen anormal mukoza değişimi ile tanımlanmaktadır. En önemli nedeni, uzun suren reflü hastalığı ile fazla alkol ve sigara kullanımının bir araya gelmesidir. Barrett özofagusu kanser değildir, ancak yemek borusu kanseri için büyük bir risk faktörüdür.