Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Nedir?
Vücut iç dengesi hormon salgılayan bezlerin oluşturduğu endokrin sistem ile sağlanır. Endokrin sistemi oluşturan başlıca bezlerden biri de tiroit bezidir. Tiroit bezi boyun bölgesinin ön kısmında bulunur ve kelebeğe benzer bir şekle sahiptir. Tiroksin, triiyodotironin, kalsitonin gibi hormonları salgılar. Salgıladığı bu hormonlar ile vücuttaki birçok işlevi kontrol edebilir. Başlıca görevleri arasında alınan besinlerin enerjiye dönüştürülme sürecini içeren metabolik hızın kontrol edilmesi ve kandaki kalsiyum miktarının ayarlanması bulunur.
Tiroid bezinin fazla veya az çalışması beraberinde bir dizi sorun getirir. Bezin çeşitli nedenler dolayısıyla fazla çalışması sonucunda vücudun ihtiyaç duyduğundan daha fazla miktarda tiroit hormonları üretilir. Bu durum hipertiroidi olarak adlandırılır. Hipertiroidi metabolizmanın da hızlanmasına neden olabilir. Bunun tam tersi olarak tiroid hormonlarının yeterli miktarda salgılanamadığı durumlarda ise hipotiroidi ortaya çıkar. Hipotiroidi ile metabolizma da yavaşlayabilir. Guatr ise tiroid bezinin normalden çok daha fazla büyüdüğü durumlardır ve genellikle iyot eksikliğinde ortaya çıkar. Tiroid hastalıkları arasında son olarak tiroid kanserinden bahsedilebilir. Tiroid dokularında kontrolsüzce bölünen hücreler tiroit kanserini meydana getirir.
Atom tedavisi olarak da bilinen radyoaktif iyot tedavisi tiroit hastalıklarında kullanılan bir tedavi yöntemidir. Tiroit bezinin çalışabilmesi için iyota ihtiyaç duymasından yola çıkılarak tedavi sırasında hastaya düşük miktarda radyoaktif iyot (I-131) verilir. Radyoaktif iyot vücuttan atılana kadar hem gama hem de beta ışınları yayar. Gama ışınları sayesinde ölçüm cihazları tarafında yeri kolaylıkla tespit edilebilir. Beta ışınları ise hücreleri öldürmeye veya yok etmeye yardımcı olur. Yani gama ışınları teşhis edici beta ışınları ise iyileştirici etkiye sahiptir. Burada uygulanan radyasyon sadece tiroit bezini hedefler. Bu sayede vücudun geri kalanındaki sağlıklı dokular radyasyondan çok fazla etkilenmez.
Radyoaktif iyot tedavisi (RAI)’nin birden fazla kullanım alanı vardır. Örneği ameliyat ile çıkarılamayan kanserli tiroit dokuyu ya da metastaz yapmış kanser hücrelerini yok etmede kullanılabilir. Bu tedavi ameliyatla çıkarılamayan bir tiroit dokusunu yok etmek veya lenf düğümlerine ve vücudun diğer bölgelerine yayılmış bazı tiroit kanseri türlerini tedavi etmek için kullanılabilir. Radyoaktif iyot tedavisi boyuna veya diğer vücut bölgelerine yayılmış papiller veya foliküler tiroid kanseri tedavisinde kullanılır ve bu tür vakalarda artık standart bir uygulamadır. RAI tedavisi cerrahi tedaviye bir alternatif değildir. Eğer kanser yayılım göstermemiş ve ameliyat ile çıkarılabilecek bir durumda ise RAI ile tedavi etmeye çalışmak tedavinin etkinliğini azaltabilir. Radyoaktif iyot tedavisi anaplastik ve medüller tiroid karsinomlarını tedavi etmek için kullanılamaz çünkü bu kanser türleri iyot tutmaz.
Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Hangi Hastalıkların Tedavisinde Kullanılır?
Radyoaktif iyot tedavisi bilinen diğer adıyla atom tedavisinin birden fazla kullanım alanı vardır. RAI tedavisi aşağıdaki durumlarda tercih edilebilir:
- Hipertiroidi
- Cerrahi yöntemler ile büyük bir çoğunluğu alınan tümörden kalan dokuları yok etmede
- Vücudun diğer bölümlerine yayılmış kanser hücrelerini yok etmede
- Guatr
- Cerrahi yöntemler ile alınmayan tiroid dokusunu yok etmede
Tiroit bezi salgılarını üretebilmek için iyota ihtiyaç duyar. Radyoaktif iyot tedavisinde (RAI) ise vücuda radyoaktif iyot verilerek tiroit hücrelerine zarar verilir veya yok edilir. RAI oral kapsül formda alınabilir ve doz yüksek olmadıkça hastaneye yatmayı gerektirmez. Tedavi dozunuzu aldıktan sonra eve dönebilirsiniz. Tedavi sonrasında radyoaktif iyotu vücuttan uzaklaştırabilmek için bol su içilmesi gerekir. Ayrıca en az yedi gün olmak şartıyla iyotsuz beslenilmesi gerekebilir. Böyle bir durumda doktorunuz ve diyetisyeniniz sizi konu ile ilgili bilgilendirecektir.
Hipertiroidi tedavisinde birkaç doz alınması yeterli olabilir. Tiroit kanseri tedavisinde ise daha yüksek dozda radyoaktif iyota ihtiyaç duyulabilir. Tiroit kanserinde sadece RAI uygulamak yeterli olmayabilir. Ancak cerrahi işlem ile kanserli hücrenin büyük bir bölümü çıkarıldıktan sonra kalan kitleyi yok etmek için tercih edilebilir. Kalan kanserli dokuyu veya diğer hücrelere metastaz yapmış hücreleri takip edebilmek için ‘’izleyici’’ dozda radyoaktif iyot uygulanabilir. Bu dozun amacı RAI ihtiyacını tespit edebilmek veya kanserin başka hangi bölgelerde yoğunlaştığını tespit etmektir.
RAI tedavisi bazı durumlar için en iyi seçenek iken bazı durumlarda başka tedavi seçeneklerini tercih etmek gerekebilir. Örneğin cerrahi yöntem ile tamamı çıkarılabilecek bir tümörünüz varsa RAI seçeneği sizin için doğru karar olmayabilir. Bu nedenle tedavi seçenekleri ve hangisinin size en uygun olduğu ile ilgili doktorunuzla detaylı olarak konuşmanızda fayda vardır.
Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Seçenekleri Nelerdir?
Atom tedavisinde verilen radyoaktif iyotun birden fazla formu vardır. Bunlar hap, sıvı veya damar içerisine enjekte edilebilen formlardır. Ayrıca işlem öncesinde mide bulantısı yaşama ihtimalini ortadan kaldırmak için size bulantı önleyici ilaç verilebilir. Hangi formun sizin için daha uygun ve konforlu olduğuna doktorunuz ile birlikte karar verebilirsiniz.
Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Riskleri ve Yan Etkileri
Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde çoğu hastalık için birden fazla tedavi seçeneği bulunur. Bu tedavi seçeneklerinin biri diğerinden daha iyi olabilir. Hangi tedavi seçeneğinin daha iyi olduğu kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Her yöntemin bir takım risk ve yan etki barındırması normaldir. Herhangi bir tedavi yöntemini tercih etmeden önce tüm seçenekler hakkında detaylı bilgi sahibi olmanızda, risk ve yan etkilerini detaylıca sorgulamanızda fayda vardır. RAI tedavisinin bazı yan etkileri şunlardır:
- Boyunda hassasiyet veya şişlik
- Mide bulantısı
- Tükürük bezinde şişlik veya hassasiyet
- Ağızda kuruluk
- Tat değişiklikleri
- Gözyaşı oluşumunda azalma dolayısıyla gözlerde kuruluk
- Erkeklerde sperm sayısında azalma
- Kadınlarda düzensiz adet döngüleri
Radyoaktif iyot tedavisinin hamilelik öncesi veya sonrasına etkisi de genellikle merak edilen durumlar arasında bulunur. RAI tedavisinden sonra en az 6 ay olmak üzere genellikle 1 yıl boyunca hastalara hamilelik önerilmez. Geçmişte tedavi görmüş hastaların çocuklarında ise herhangi bir yan etiye rastlanmamıştır. Ayrıca radyoaktif iyot anne sütüne geçebildiği için de emziren kadınlar için tercih edilmez. Nadir olarak görülse de RAI tedavisinin uzun süreli komplikasyonları arasında lösemi, mide kanseri veya tükürük bezi kanseri geliştirme riskinde artış bulunur. Aklınıza takılan diğer sorular için güvendiğiniz bir hastanenin ilgili bölümüne başvurarak bir randevu almanızda ve doktorunuzla konuşmanızda fayda vardır.
Hastanemizde Radyoaktif İyot Tedavisi (Atom Tedavisi) Odası (İzole 2 adet)
RAI tedavisinin etkisini tam olarak gösterebilmesi için kanda yüksek düzeyde tiroit uyarıcı hormon (TSH) bulunması gerekir. Fazlaca bulunan TSH radyoaktif iyotun tiroid dokuları tarafından alınmasını sağlar. Bu nedenden dolayı tiroidi alınmış kişilerde ilk olarak TSH miktarını arttırmak hedeflenir. Bunun bir yolu tirotropin enjeksiyonu olabilir. Diğer yol ise tiroidiniz alındıktan sonra kullanmaya başladığınız hapları bırakmak veya dozunu azaltmak olabilir. Her iki yöntem de vücuttaki TSH miktarının artmasına neden olacaktır. Bunun yanı sıra doktorunuzun isteğine bağlı olarak birkaç gün boyunca iyotsuz bir diyet uygulamanız gerekebilir (3).
RAI tedavisi genellikle bir poliklinik veya hastanenin nükleer tıp adı altındaki özel bir bölümünde uygulanır. Radyoaktif iyotu aldıktan sonra vücudunuz bir süre boyunca radyasyon yaymaya devam eder. Çevrenizin radyasyona maruz kalmasını önlemek için aldığınız doza bağlı olarak birkaç gün boyunca hastanede özel izole odalarda kalmak gerekebilir. İşlem sonrasında eve gitmenize izin verildiği durumda çevrenizdekileri radyasyona maruz kalmaktan nasıl koruyabileceğiniz ile ilgili bilgi verilecektir. Tedavi sonrasında başta hamile kadınlar ve küçük çocuklar olmak üzere insanlara yakın temastan kaçınmanız sevdiklerinizin sağlığı açısından daha iyi olacaktır. Emilemeyen iyot birkaç gün içerisinde başta idrar yolu olmak üzere tükürük, ter, gözyaşı, veya dışkı yardımı ile vücuttan uzaklaştırılır.
Hisar Hospital nükleer tıp birimi altında 2 adet izole radyoaktif iyot tedavi odasına sahiptir. Alanında uzman doktorlar ve ekibi ile yürütülen tedavi süreci ile ilgili daha detaylı bilgi için hastane ile iletişime geçebilirsiniz.
Radyoaktif İyot Tedavisinde (Atom Tedavisi) İlaç Nasıl Hazırlanır?
Tedavinin etkili olabilmesi için doğru ilacı doğru dozda almak gerektiği çoğunluğun bildiği bir yargıdır. Ancak ilaçların doğru şekilde hazırlanması çoğu zaman göz ardı edilebilir. Oysaki ilacın hazırlanma süreci etkinliği üzerinde bir o kadar etkilidir. Gelişen teknoloji ile ortaya çıkan robotik ilaç hazırlama kavramı insan kaynaklı hataların önlenmesine yardımcı olur. Günümüzde tamamen otomatik ve cihaz içerisinde hazırlanan ilaçlar sayesinde maksimum seviyede hijyen uygulanabilir. Robotik ilaç hazırlama ile süreç doktorun ilacı reçete ettiği andan başlayarak hastaya ulaşmasına kadar takip edilebilir. Bu da ilaçları geriye dönük olarak sorgulama imkanı sağlar. Robotik ilaç hazırlama yöntemi ile hastanın güvenliği maksimum düzeydedir.
Radyoaktif iyot tedavisinin ne olduğu ve nasıl uygulandığı ile ilgili bir fikir sahibi olduktan sonra akıllara merak edilen bir diğer konu olan radyoaktif iyot tedavisi ücretleri gelebilir. RAI tedavi ücretleri tercih ettiğiniz sağlık kuruluşu veya ne beklediğinize göre değişiklik gösterebilir. Tedavinin SGK tarafından karşılanıp karşılanmadığı ve süreç ile ilgili daha detaylı bilgi için sağlık kuruluşunuz ile iletişime geçmenizde fayda vardır.