Yaz İshallerinden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?
Yaz mevsiminin gelmesiyle birlikte sadece meyve-sebze bolluğu değil, aynı zamanda sağlık açısından dikkat edilmesi gereken bir dönem de başlıyor. Özellikle enfekte sular ve yeterince yıkanmamış gıdalar yoluyla bulaşan yaz ishalleri, toplumda hızla yayılıyor. Ancak çoğalan meyve sebze değil; bu dönemde ishallerde de ciddi bir artış görülüyor.
Yaz aylarında daha fazla görülen ishallerin nedenini ve korunma yollarını Hisar Intercontinental Hospital Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Doç. Dr. Ramazan Gözüküçük’ten öğrendik.
Yaz aylarında artan su ihtiyacı nedeniyle çoğunlukla enfekte suların içilmesi ya da bu sularla yıkanan meyve ve sebzelerin tüketilmesiyle ishallerin daha fazla görüldüğünü ve yazın görülen ishallerin dikkat edilmezse daha ciddi hastalıklara yol açabileceğini belirten Uzm. Dr. Gözüküçük; ‘Doğada, özellikle insan ve hayvan dışkılarıyla kirlenmiş sularda, ishal nedeni olabilecek çeşitli mikroplar bulunur. Bunlar özellikle durgun sularda, kanalizasyonun karıştığı sularda, iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularında, özellikle yaz aylarında uzun süre canlı kalarak çoğalır. Bu suların içilmesi veya böyle sularla bulaşık yıkanması, sıcak ortamda beklemiş gıdaların, örneğin çiğ sebzelerle hazırlanmış salataların ve meyvelerin tüketilmesi sonucu ishal yapan mikroplar, ağız yoluyla alınarak insanların bağırsaklarına ulaşır. Bunların bir kısmı bağırsak duvarında iltihap oluşturarak hem bağırsak hareketlerini artırır hem de bağırsağa su ve iltihabi hücrelerin geçişine neden olur. Bir kısmı da bağırsakta iltihap yapmadan, salgıladıkları toksin denilen zehirli maddelerin etkisiyle su ve tuz geçişini artırmak suretiyle ishale neden olur. Bazen insanlar ishal olup bu mikropları dışkıları ile çevreye yayabilir. Dışkıya bulaşmış ellerin ağza götürülmesi sonucu da ishal olunabilir. Bu ishallerin önlenmesinin en önemli yolu, bilinmeyen suların tüketilmemesi, kişisel temizliğe dikkat edilmesi, özellikle ellerin her yemekten önce ve sonra yıkanmasıdır. Kullanılan ve içilen suların klorlanması pek çok mikrobun yaşamasını önler. Şüpheli suların, şüpheli olmasa bile salgın olduğu bilinen yerlerdeki suların, kaynatılarak kullanılması gereklidir. Ayrıca hijyenik koşullara uygun hazırlanmış ve muhafaza edilmiş besin maddeleri tüketilmelidir.’ diye konuştu.
Bu Belirtiler Varsa Yaz İshali Olmuş Olabilirsiniz.
-Dışkılama sayınız arttıysa (Dışkı miktarı ve su içeriği, ince bağırsaklarda hastalık yapan parazit ve bakterilerin ishallerinde fazladır, kalın bağırsakta hastalık yapanlarınkinde ise azdır ve dışkılama sayısı diğerlerine oranla daha fazladır),
-Dışkınız cıvık, patates püresi görünümünde ya da sümüksü, iltihaplı veya su gibiyse yaz ishali olmuş olabilirsiniz.
Su gibi tariflenen ishallerin en ciddisi ve hayatı tehdit edeni dışkının pirinç suyu görüntüsü olarak tariflendiği, kolera bakterisinin yaptığı ishaldir. İltihaplı dışkılamaya ise tifo ve tifo benzeri hastalıklara salmonella bakterileri neden olabilir. İshale yol açan bakterilerin bir kısmı ve bazı parazitler, dışkının iltihaplı, sümüksü görünmesine aynı zamanda bağırsak duvarını da zedeleyerek damarların kanamasına neden oldukları için, ishal kanlı olabilir. Dışkının böyle kanlı ve iltihaplı olması dizanteri olarak adlandırılır. Nedenlerinden birisi şigella denilen bakteri, bir diğeri amip denilen protozoondur. İshalle birlikte bulunan diğer belirtiler karın ağrısı, karında gurultu hissi, bazen bulantı, iltihabi durumlarda bunlara ilaveten ateş olarak karşımıza çıkar. Dışkılamadan sonra tam rahatlayamama da bir diğer belirti olabilir. Örneğin kalın bağırsak ishallerinde ağrı ve rahatlayamama durumları sıktır. Aşırı su ve tuz kaybına bağlı olarak kalp damar sistemine, böbreklere, sinir sistemine ait kalp ritim bozuklukları, böbrek yetmezliği, şuur bozuklukları gibi belirtiler de olabilir. Dilin kuruması, cildin parlaklık, nem ve yumuşaklığını kaybetmesi, gözlerin göz çukuruna çökmesi gibi belirtiler, su kaybının işaretleridir.
Eğer İshalseniz…
-Öncelikle kaybettiğiniz su ve tuzu geri koymak için pratik olarak hazırlayabileceğiniz su solüsyonu (1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılır) içebildiğiniz kadar sık aralıklarla için. Halk arasında yanlış bir inanış sonucu ishalli çocuklara, ishali artırır endişesiyle su ve sulu besinlerin verilmemesi, ishalin uzamasına, ağırlaşmasına ve buna bağlı başka hastalıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Oysa ishal tedavisinde en önemli nokta sıvı tedavisidir. Yine bu nedenle, bebeklerin emzirilmeye devam edilmesi, hatta daha sık emzirilmesi gerekmektedir.
-Posasız ve yağsız gıdalar tüketin.
-Yağsız makarna, pirinç pilavı, haşlanmış patates-patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte yiyebilirsiniz.
-Kuruyemiş, çikolata ve kızartma gibi gıdalardan uzak durun.
-İshaliniz 24 saatten fazla sürdüyse mutlaka en yakın sağlık merkezine başvurun. Çünkü mikrobik ishallerin hemen hepsi 24 saatten fazla devam eder ve hemen hepsi ilaç tedavisi almadan düzelmez.
Sık Sorulan Sorular
Yaz ishali nedir?
Yaz ishali, sıcak hava koşullarında daha sık görülen, genellikle mikroplarla bulaşmış su veya gıdaların tüketilmesi sonucu ortaya çıkan bir bağırsak enfeksiyonudur. Sulu, sık dışkılama ve karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir. Enfeksiyon, bakteri, virüs ya da parazit kaynaklı olabilir.
Yaz ishali neden olur?
Yaz aylarında su ihtiyacının artmasıyla birlikte hijyenik olmayan, mikroplarla kontamine olmuş içme sularının tüketilmesi ya da bu sularla yıkanmış sebze ve meyvelerin yenmesi yaygın ishal nedenidir. Ayrıca sıcak ortamda uzun süre beklemiş gıdalar, özellikle salatalar ve çiğ meyveler, ishal yapıcı mikroorganizmaları barındırabilir.
Yaz ishali kaç gün sürer?
Yaz ishali genellikle birkaç gün içinde hafifleyebilir. Ancak bakteriyel veya paraziter nedenli vakalarda ishal 3 gün veya daha uzun sürebilir ve ilaç tedavisi gerekebilir. 24 saatten uzun süren ishaller mutlaka tıbbi değerlendirme gerektirir.
Yaz ishali bulaşıcı mı?
Evet, yaz ishali bulaşıcı olabilir. İshal yapan mikroorganizmalar dışkı ile dış ortama yayılabilir. Özellikle el hijyenine dikkat edilmediğinde, enfekte bireylerin temas ettiği yüzeylerden veya ortak kullanılan gıdalardan bulaş riski artar.
Yaz ishali nasıl geçer?
Yaz ishalinin tedavisinde ilk adım sıvı ve mineral kaybının telafi edilmesidir. Evde hazırlanabilecek basit tuz-şeker çözeltileriyle kayıp dengelenebilir. Hafif gıdalarla beslenme ve istirahat önemlidir. Mikrobik nedenli vakalarda ise doktor kontrolünde antibiyotik veya antiparaziter tedavi gerekebilir.
Yaz ishali için ne yemeli, ne yememeli?
Yenmesi önerilen gıdalar:
- Yağsız haşlanmış patates, pirinç, makarna
- Haşlanmış yağsız tavuk veya ızgara köfte
- Yoğurt (özellikle ev yapımı)
Uzak durulması gerekenler:
- Kızartmalar, kuruyemişler
- Çikolata, gazlı içecekler
- Lifli ve posalı sebzeler (lahana, pırasa vb.)
Yaz ishali çocuklarda nasıl geçer?
Çocuklarda sıvı kaybı daha hızlı geliştiği için su ve elektrolit dengesi çok önemlidir. Anne sütü alan bebeklerde emzirme sıklığı artırılmalıdır. Su veya evde hazırlanmış tuz-şeker karışımı sık aralıklarla verilmelidir. Gıdalar yumuşak ve sindirimi kolay olmalı; ishal uzun sürüyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Yaz ishali tehlikeli midir?
Evet, özellikle bebeklerde, yaşlılarda ve kronik hastalığı olanlarda yaz ishali ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Şiddetli su kaybı, böbrek yetmezliği, kalp ritim bozuklukları, bilinç kaybı gibi komplikasyonlara neden olabilir. Kanlı ishal, yüksek ateş veya uzun süren vakalarda acil müdahale gerekebilir.
Hangi durumlarda doktora başvurmak gerekir?
Aşağıdaki durumlarda en kısa sürede doktora başvurulmalıdır:
- İshalin 24 saatten uzun sürmesi
- Dışkıda kan, iltihap veya mukus olması
- Yüksek ateş ve şiddetli karın ağrısı
- Ciltte kuruluk, göz çukurlarında çökme, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler
- Bebeklerde emme güçlüğü veya halsizlik
Yaz ishali evde nasıl tedavi edilir?
Evde tedavide en önemli adım sıvı kaybının önlenmesidir. 1 litre kaynatılmış ve soğutulmuş suya;
- 1 çorba kaşığı şeker
- 1 tatlı kaşığı tuz
- 1 çay kaşığı karbonat
eklenerek hazırlanan solüsyon sık aralıklarla içirilmelidir. Hafif, yağsız ve posasız gıdalar tercih edilmeli, istirahat edilmelidir. Şikayetler artarsa tıbbi yardım alınmalıdır.