Çocuklarda Kilo Alamama

Bebeklik ve çocukluk dönemleri büyümenin en hızlı olduğu zamanlardır. Büyüme ve gelişmenin sağlanması, bağışıklık sisteminin oluşturulması için çocukların yeterli beslenmesi gerekir. Yetersiz beslenme sonucu yeterli kilo alamama durumunda gelişme geriliği ortaya çıkabilir. Genetik sorunlar, prematüre doğum, ihmal, istismar, aile içi stres ve yetersiz beslenme gibi faktörler çocuklarda kilo alamama nedenleri olabilir. Yetersiz beslenme ve kilo alamama durumu büyümede duraklama olarak adlandırılabilir. Kilo alamama aileler için endişe verici olsa da genel sağlık durumu ve gelişimi iyi olan çocuklarda ciddi önem arz etmez. Ancak gelişim geriliğine neden olacak düzeyde bir kilo alamama problemi varsa nedeni belirlenmelidir. Kilo alamayan ve gelişemeyen çocukların saptanması ve uygun tedavinin sağlanması önem arz eder. Çünkü olması gerekenden daha yavaş büyüme ve gelişme boy kısalığı, zayıflık, öğrenme güçlüğü, yetersiz bilişsel fonksiyonlar gibi komplikasyonlar oluşturabilir. Özellikle uzun süreli yetersiz beslenen çocuklarda ciddi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.

Çocuklarda kilo alamama veya gelişme geriliği, çocukların boyuna ve yaşına göre olması gereken kiloda olmamasını tanımlar. Gelişme geriliği psikososyal (ihmal, istismar vb.), genetik, metabolik ve çevresel (maddi durum yetersizliği vb.) koşullardan kaynaklanabilir. Kilo alamama büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkilediğinden altta yatan durumun belirlenmesi önemlidir. Tedavi edilmeyen gelişme geriliği, uzun vadede bilişsel, davranışsal ve kardiyometabolik etkilere sahip olabilir. Çocuklarda büyüme ve gelişme için referans alınan tablolarda aynı boy ve yaştaki diğer çocukların kilolarına göre daha düşük olması büyümede yetersizliği gösterebilir. Vücut ağırlığının boy uzunluğuna oranı %10`un altında olması gelişme geriliğine işaret edebilir. Boya göre ağırlık, yaşa göre ağırlık ve yaşa göre boy oranları gelişme geriliğini saptamak için kullanılan diğer kılavuzlardır. Bu değerlendirmeler çocuk hekimleri tarafından yapılmaktadır.

Çocuklarda Kilo Alamama Nedenleri Nelerdir?

Çocuklarda kilo alamama gelişme geriliğinin bir sonucu olarak gösterilebilir. Kilo alamama ve yetersiz beslenmenin altta yatan nedeni nadiren organik bir hastalıktır. Kilo alamama nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Ebeveyn ihmali ve istismar: İstismar edilen veya aileleri tarafından ihmal edilen çocuklar gelişme geriliği riski altında olabilir. Gelişme geriliğine sahip vakaların yaklaşık %5-10`u istismar ve ihmal nedeniyle meydana gelebilir. Ebeveynlerde depresyon, akıl hastalıkları, madde bağımlılığı, maddi durumun olmaması bebek veya çocukların ihtiyaçlarını karşılamada birer engel olabilir. İhmal ve istismar, stresli aile ortamı çocuklarda kilo alamamaya neden olarak gelişme geriliği meydana getirebilir.
• Yetersiz beslenme ve Besin Alerjisi; Yetersiz beslenme vakalarında kilo alamamanın yanı sıra çocukların boy ortalaması önemli ölçüde düşük olabilir. Yapılan çalışmalarda çocuklarda kilo alamama veya kilo alımında yavaşlamanın özellikle yaşamın ilk dönemlerinde olduğu gösterilebilir. Bu dönem büyüme için gereken enerji ihtiyacının en yüksek olduğu dönemdir. Yetersiz beslenme büyümenin yakalanması için bir risk faktörü olabilir. Anne sütü ve formüllerden katı gıdalara geçiş sırasında yetersiz gıda alımı, iştahsızlık kilo alamama sorunlarına neden olabilir.Bunun yanı sıra özellikle bebeklerde en sık görülen besin alerjisi( inek sütü ve çeşitlerinde görülen alerji). Ek gıdaya geçildiği dönem dikkat edilmesi gereken konulardan birisi de budur.
• .Diğer organik hastalıklar: Süt intoleransı, yarık dudak/ damak, kistik fibrosiz, konjenital kalp hastalıkları, İdrar yolu enfeksşyon.reflü , gastroözefageal reflü, yiyecek alerjileri, bağırsak parazitleri, yutma disfonksiyonu ve çölyak hastalığı çocuklarda kilo alamama nedenlerinden olabilir. Kilo alımında yetersizlik tıbbi ve davranışsal problemlerin bir veya birkaçının kombinasyonu sonucu oluşabilir Bunun yanında yetişkin çocuklarda Demir eksikliği, parazit sık adenoid hipertrofili gibi hastalıklara dikkat etmek gerekir.

Çocuklarda Yaşına Göre Doğru Kilo Nasıl Olmalıdır?

Çocuklarda kilonun değerlendirilmesi, boya uzunluğu ve yaşa göre yapılabilir. Antropometrik ölçüm olarak bilinen bu ölçümler çocukların ve toplumun genel durumu hakkında bilgi verebilir.  “Yaşa göre ağırlık” çocuğun aynı cinsiyet ve yaştaki diğer çocuklara göre gelişimini gösterebilir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan “uluslararası büyüme standartları” olarak kullanılan büyüme eğrileri yaşa göre ağırlığı saptayabilir. Bu büyüme standartları hemen hemen her ülkede geçerlidir ve çocukluk çağı gelişiminin saptanmasını sağlayabilir.

Büyüme eğrilerinde alt sınır olarak baz alınan çizgi 3. persentildir ve bu değerin altında olan çocuklar “düşük kilolu/ zayıf” olarak nitelendirilebilir. Bununla birlikte 10. persentilin altındaki çocuklar da yetersiz beslenme ve kilo alamama açısından riskli kabul edilebilir. Çocuklarda kilo alamama durumunun uzun vadede izlenmesi büyüme duraklaması hakkında fikir verebilir. Büyüme eğrilerinin kullanılmasının yanı sıra yaşa göre ağrılık hesaplamaları yapılabilir. Çocukların vücut ağırlığının olması gereken ortalama ağırlığa bölünmesi ve 100 ile çarpılması yaşa göre ağırlık oranını verebilir.

Çocuklarda Sağlıklı Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Beslenme alışkanlıkları çocukluğun erken dönemlerinde oluşur ve gelecek yılları etkileyebilir. Çocukluk döneminde sağlıklı beslenmenin teşvik edilmesi bağışıklık sistemini etkileyebilir, çeşitli hastalıkların oluşmasına engel olabilir. Sağlıklı kilo alma ve boy uzunluğunu sağlamak amacıyla her besin grubundan yeterli ve dengeli bir beslenme oluşturulmalıdır. Karbonhidrat, protein, yağlar, vitamin ve mineraller çocukların ihtiyaç duydukları besin ögeleridir. Çocuklar genellikle yüksek fiziksel aktiviteye sahip olduklarından yeterli porsiyonlarda yemek sunulmalıdır. Kesinlikle önerilmeyen hazır paketli gıdalar, yüksek şeker, tuz ve yağ içeriğine sahip gıdalar, kızartma ürünleri ve asitli içecekler beslenmeden çıkarılmalıdır. Çocuklarda sağlıklı beslenme düzeninde bulundurulması gereken besinler şunları içerebilir:

• Tam tahıllar: Karbonhidrat, protein, vitamin, mineral ve diyet lifi açısından zengin gıdalar olan tam tahıllar çocuklar için iyi birer enerji kaynağıdır. Şekersiz tam tahıllı kahvaltılık gevrekler ve ekmekler, tam tahıllı makarna ve erişteler çocuklar için tercih edilebilir. Patlamış mısır, kinoa, kahverengi pirinç önerilebilir. Çocuklar tarafından sevilen patates kızartma yerine fırında veya haşlanarak tüketilebilir.
• Meyveler: Vitamin ve minerallerin yanı sıra antioksidan bileşikler içeren meyve ve sebzeler çocuklar için önemli besinlerdir. Taze, kurutulmuş ve dondurulmuş meyveler tercih edilebilir, iyice yıkanması önerilir. Günde 2-3 porsiyon meyve tüketmek çocuklar için yeterli olabilir.
• Sebzeler: Yeşil yapraklı sebzeler başta olmak üzere sebze tüketimi çocuklara vitamin, mineral, karbonhidrat ve biyoaktif bileşikler sunabilir. Birçok hastalığın gelişmesinde önlem olarak tüketilebilen sebzeler çocuk beslenmesinde ideal besinlerdendir.
• Et, tavuk, balık, kuru baklagiller ve kuru yemişler: Bu grup gıdalar protein, yağ, demir, kalsiyum ve diğer minerallerden zengindir. Kuru baklagiller bağırsak sağlığına yararlı diyet lifi, protein, vitamin ve mineraller içerir. Haftada 1-2 defa balık yenmesi çocuklarda beyin gelişimini desteklemeye yardımcıdır. Demir, protein ve B12 vitamininden zengin et ürünleri kemik ve eklem rahatsızlıkları, anemi gibi hastalıkların gelişmesini önleyebilir. Sucuk, sosis, salam gibi işlenmiş et ürünlerinin tüketilmesi önerilmez. Beş yaşından küçük çocuklara fındık, fıstık gibi kuru yemişler bütün halde verilmemelidir.
• Süt ve süt ürünleri: Çocuklarda büyüme ve gelişmede kemik, eklem, kas ve sinir işlevlerinin iyileştirilmesi önemli bir yere sahiptir. Süt ürünleri protein, kalsiyum, magnezyum, fosfor, A ve D vitaminleri gibi iskelet, kas ve sinir sisteminin önemli yapıtaşlarını içerir. Bu nedenle yağsız veya az yağlı süt ürünleri çocuklar için tercih edilebilir.

Çocuklarınn gelişimi için en önemli nokta kilo aldıran, kalorisi yüksek gıdaların yerine, besin değeri yüksek, içerik olarak zengin gıdaların tercih edilmesidir. Kilo kazanımı bir noktaya kadar önemli olmakla birlikte ön planda tutulması gereken çocuğun sağlık durumu ve gelişiminin iyi olup olmadığıdır.

Aşırı Zayıflık Dikkat Edilmesi Gereken Bir Konu Mudur?

Zayıflık, bebek ve çocuklarda geç gelişime neden olması ile birlikte yetişkinlik dönemi sağlığı üzerine birtakım etkileri olabilir. Tipik olarak aşırı zayıflık çocuklarda bodurluk, geç olgunlaşma, adet görmede gecikme veya döngüde düzensizlikler, yetersiz bilişsel kapasite, kas ve kemik problemleri ile ilişkili olabilir. İlerleyen yıllarda kas gücünde kayıplar, kemik yoğunluğunda ve sertliğinde azalmalar ortaya çıkabilen komplikasyonlardır. Çocuklarda kilo alamama ve aşırı zayıflık hastalıklar, genetik rahatsızlıklar, beslenme yetersizliği, sosyal ve ekonomik sorunlar sonucu oluşabilir. Genç yetişkinlerde özellikle “standart beden”e ulaşma arzusu aşırı zayıflık vakalarının bir kısmını oluşturur. Bu durum adet düzenini bozabilir, gelişimin yavaşlamasına neden olabilir, psikososyal olumsuzluklar meydana getirebilir. Sağlıksız beslenme davranışları genellikle orta ve aşırı zayıflık ile bağlantılı olabilir. Aşırı zayıf çocuklarda her zaman yetersiz beslenme var denilemez ancak bir işaret olarak kabul edilebilir.

Çocuklar ve ergenlerde görülen aşırı zayıflık yaşa göre BKİ değerleri ile tanımlanabilir. Aşırı zayıflık düşük vücut yağı anlamına gelebilir. Vücut yağının olması gerekenden az olması gelişim dönemi olan ergenliği geciktirebilir. Ayrıca osteoporoz, anemi, hamilelik ve doğum problemlerinin oluşmasına neden olabilir. 5 yaş altı küçük çocuklarda yetersiz beslenme ve aşırı zayıflık çocuk ölümlerinin yaklaşık %35`ini etkiler. Bu nedenle özellikle küçük çocuklar aşırı zayıflık gösterdiğinde riskli durumlar oluşabilir ve mutlaka doktora başvurulması gerekir.

Sık Sorulan Sorular

Çocuklarda kilo alamama ve zayıflık yaygın olarak görülen sorunlardır. Bununla birçok soru akıllara gelebilmektedir. Kilo alamama ve aşırı zayıflık ile ilgili sık sorulan soruları görmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Çocuklarda gelişim, bağışıklık, bilişsel fonksiyonlar sağlıklı beslenme ile doğrudan ilişkildir. Bu kapsamda kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyiniz.