Onkolojide Hiperbarik Oksijen Tedavisi
Hiperbarik oksijen tedavisi (HBOT) kişiye %100 saf oksijen verilerek uygulanan bir tedavi prosedürüdür. Sağlıksız yaşam alışkanlıkları, stres, genetik yatkınlık gibi sebeplerle kanser tüm dünyada giderek yaygınlaşan bir sağlık sorunudur. Kanserin küresel çapta yaygın görülen bir sağlık problemi olmasıyla birlikte her geçen gün kanser tedavisinde yenilikçi yaklaşımlar ön plana çıkmaktadır. Günümüzde pek çok sağlık sorununun tedavisinde kullanılan hiperbarik oksijen tedavisi de son yıllarda kanser tedavisinde etkin olarak kullanılan yöntemlerden bir tanesidir. Hiperbarik oksijen tedavisinin önemli özelliklerinden bir tanesi sadece kanseri tedavisinde değil tedavi sonrasında ortaya çıkabilen komplikasyonları hafifletmek için de kullanılmasıdır. “Hiperbarik oksijen tedavisi nedir, ne işe yarar?”, “Hiperbarik oksijen tedavisi nasıl uygulanır?”, “Onkolojide hiperbarik oksijen tedavisi nasıl kullanılır?” gibi soruların yanıtları ve onkolojide hiperbarik oksijen tedavisi ile ilgili diğer merak ettikleriniz için yazının devamını inceleyebilirsiniz.
Hiperbarik Oksijen Tedavisi Nedir?
Hiperbarik oksijen tedavisi bir diğer adıyla hiper oksijenasyon, kanser tedavisi başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarında etkili olan bir tedavi prosedürüdür. Hiperbarik oksijen tedavisinin tarihi 17. yüzyıla kadar uzanır. Hiperbarik oksijen tedavisi hastalıkların tedavisinde kullanılmaya başladığı ilk yıllarda sadece su altı hekimliğinde kullanılmaktayken günümüzde kanserden, dolaşım sistemi hastalıklarına kadar pek çok sağlık sorununun tedavisinde kullanılmaktadır.
Hiperbarik oksijen tedavisinin temel amacı doku ve organlara daha fazla oksijen ulaşmasını sağlamaktır. Hiperbarik oksijen tedavisi uygulanan hastalarda dokulardaki oksijen seviyesi artar, bu sayede iyileşme süreci hızlanabilir. Hiper oksijenasyon tedavisi yaralanma gibi durumlarda dokuların oksijenlenmesini sağlayarak tedaviye doğrudan etki edebileceği gibi vücuttaki oksijen seviyesini artırarak uzun vadede de damar daralması gibi sağlık sorunlarının tedavisine yardımcı olabilir. Siz de herhangi bir sağlık sorunu yaşıyorsanız alanında uzman bir doktordan randevu alarak hiperbarik oksijen tedavisi hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz. Hiperbarik oksijen tedavisinin tercih edilebildiği bazı sağlık sorunları şu şekilde sıralanabilir:
- Kanser tedavisi ve tedavi komplikasyonlarının yönetimi,
- Ciddi yaralanma ve yanıklar,
- Dekompresyon (vurgun) hastalığı,
- Karbonmonoksit zehirlenmesi,
- Hava (gaz) embolisi,
- Diyabetik ayak yaraları gibi kronik yaralar.
Normal şartlarda bir odanın havasında %21 oranında oksijen bulunur. Hiper oksijenasyon terapisinin amacı ortamın havasındaki oksijen miktarını %100’e çıkararak hastaların KAN VE TÜM DOKULARINA akciğerine daha fazla oksijen gitmesini sağlamaktır. Bu sayede doku ve organlara daha fazla oksijen ulaşabilir. Hiperbarik oksijen tedavisi sırasında hastalar basınç odası adı verilen tek veya çok kişilik kabinlere alınır. Ardından kabinlerin içerisindeki basınç kademeli olarak artırılır. Bu sırada hastaların genel sağlık durumuna göre hastalara maske veya şeffaf oksijen başlıkları verilir. Kabindeki basınç istenilen düzeye geldiğinde hastalar bu maskeler yardımıyla %100 saf oksijen solumaya başlar. Her seans yaklaşık 2 saat sürer. Saf oksijen verilmeye başladığı ilk anda hastaların kulaklarında basınçtan kaynaklanan hafif bir rahatsızlık olabilir. KULAK EŞİTLEME YÖNTEMLERİ SAYESİNDE BU RAHATSIZLIK HİSSİ BERTARAF EDİLİR. Hasta bu duruma genellikle bir süre sonra alışır. Oksijen terapisi sırasında hastalar ihtiyaç duyarsa özel butonlar yardımıyla sağlık çalışanları ile iletişime geçebilir ve bir süre mola vererek normal hava soluyabilir.Terapi sonunda hastaların dışarıdaki normal atmosfer basıncına uyum sağlayabilmesi için kabindeki basınç kademeli olarak azaltılır ve ardından hasta BASINÇ ODASINDAN DIŞARI ÇIKARILIR. günlük hayatına geri dönebilir.
Onkolojide Hiperbarik Oksijen Tedavisi
Kanser hücreleri ile diğer hücreler arasında bazı farklılıklar vardır. Sağlıklı hücreleri kanser hücrelerinden ayıran en önemli özellikler; ihtiyaç duyulan anda ve yerde çoğalmaları, kendilerini onarabilmeleri ve yaşlandıklarında kendilerini yok edebilmeleridir. Kanser hücreleri ise yaşlansalar da büyümeyi durdurmaz ve çoğalmaya devam eder. Aynı zamanda hasar gördüklerinde kendilerini onarma kapasitesine sahip değildir. Kanser hücrelerinin en önemli özelliklerinden bir tanesi de düşük oksijen seviyesinin bulunduğu bir ortama kolay adapte olmalarıdır. Bir diğer ifadeyle dokudaki oksijen seviyesi belirli bir düzeyin altına düşerse kanser hücreleri kendilerini yenilemek veya yok etmek yerine oksijen yetersizliği bulunan ortama uyum sağlar.
Bazı çalışmalar kanser hücrelerinin kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler karşısında direnç göstermesinin nedeninin oksijen yetersizliği olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle kanser hastalarına hiperbarik oksijen terapisi uygulanmasının tedavinin etkinliğini artırabileceği ve tedavi sürecine yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Siz de hiperbarik oksijen tedavisi konusunda bilgi almak isterseniz alanında uzman bir doktordan randevu alabilir, gerekli kontrollerin ardından hiperbarik oksijen tedavisinden faydalanabilirsiniz. Onkolojide hiperbarik oksijen tedavisinin kullanım alanları ile ilgili merak edilenler aşağıda ele alınmıştır.
Medikal Onkoloji Destek Tedavisi
Kanserin tanı ve tedavisi ile ilgilenen onkoloji bilim dalı kendi içerisinde medikal onkoloji, radyasyon onkolojisi, cerrahi onkoloji gibi alt dallara ayrılır. Medikal onkoloji kemoterapi, immünoterapi, hormon tedavisi gibi kanserin ilaçla tedavisi ile ilgilenir. Kanser hücrelerinin oksijen yetersizliği bulunan ortamlarda kendilerini koruyacak mekanizmalar geliştirmesi medikal onkolojide destek tedavisi olarak hiperbarik oksijen terapisi kullanılmasının en önemli nedenlerinden bir tanesidir.
Bazı araştırmalar hiperbarik oksijen terapisinin tek başına kullanılmasının da kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını engellemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ek olarak hiperbarik oksijen tedavisinin kemoterapi, immünoterapi gibi medikal onkologlar tarafından uygulanan tedavilerle birlikte kullanıldığında kanser karşısında daha etkili olabileceğini göstermektedir. Örneğin, kemik kanseri gibi kanserlerin tedavisinde kemoterapi ilaçlarının yanı sıra hiperbarik oksijen kullanılması kanser hücrelerinin büyümesini engelleyebileceği gibi kanserin diğer organlara metastaz (yayılma) yapmasını da önleyebilir.
Medikal onkologların kanserin tedavisinde kullandıkları bir diğer tedavi yöntemi de immünoterapidir. İmmünoterapi tedavisi sırasında kişinin kendi bağışıklık sistemi hücreleri kullanılır. Bağışıklık sisteminde bulunan T lenfositleri (hücreleri) kanserle mücadelede görev alan hücrelerdir. İmmünoterapi tedavisi sırasında kullanılan bazı ilaçlar T hücrelerinin güçlenmesine ve kanser hücrelerini etkisiz hale getirmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte kanser hücresinin içerisinde hipoksi yani oksijen yetersizliği olması bağışıklık sisteminin kansere karşı verdiği tepkinin zayıflamasına neden olabilir. Bu durumun önüne geçebilmek için medikal onkologlar immünoterapi tedavisi sırasında destekleyici olarak HBOT kullanılmasını önerebilir. Hiperbarik oksijen terapisi kanser hücresi içerisindeki oksijen seviyesini artırarak immünoterapi ilaçlarının T hücrelerine daha kolay ulaşmasını sağlayabilir.
Radyasyon Onkolojisi Destek Tedavisi
Onkoloji bilim dalının önemli alt dallarından bir tanesi de radyasyon onkolojisidir. Kanserin tedavisinde X ışınları gibi yüksek enerjili ışınların kullanıldığı bilim dalı radyasyon onkolojisi olarak adlandırılır. Radyoterapi ile kanser tedavisi sırasında kötü huylu hücreleri ortadan kaldırmak için yüksek enerjili ışınlar kullanılır. Bazı durumlarda kanser hücresinde yeteri kadar oksijen olmazsa hücre yeni ortama kolay uyum sağlayarak radyoterapiye direnç geliştirebilir. Bu gibi durumlarda hiperbarik oksijen tedavisi hücrenin oksijenlenmesini sağlayarak tedavinin etkinliğini artırabilir.
Radyoterapi tedavisinin başlıca komplikasyonlarından bir tanesi sağlıklı hücrelerin de yüksek enerjili ışınlar karşısında hasar görmesidir. Hiperbarik oksijen tedavisi radyoterapi tedavisinin başlıca komplikasyonlarından biri olan sağlıklı hücrelerin yüksek enerjili ışınlar karşısında hasar görmesini hafifletmeye yardımcı olabilir.
Komplikasyon Yöntemi
Hiperbarik oksijen terapisinin kanser tedavisinde kullanıldığı başlıca alanlardan bir tanesi komplikasyon yönetimidir. Kemoterapi ve radyoterapi kanser hücreleri ile savaşarak onları yok etmek için kullanılan başlıca kanser tedavisi prosedürleridir. Bununla birlikte kemoterapi sırasında kullanılan ilaçlar ve/veya radyoterapide kullanılan yüksek enerjili ışınlar kanser hücrelerinin yanı sıra sağlıklı hücrelere de zarar verebilir. Bu durumda tedavi seanslarından sonra hastalarda bazı komplikasyonlar görülebilir. Kanser tedavisine bağlı görülen başlıca komplikasyonlar şu şekildedir:
- Kanser tedavisinin en yaygın rastlanan komplikasyonlarından bir tanesi yorgunluktur. Bunun en önemli nedeni bağışıklık sisteminin kanserle savaşırken aynı zamanda tedaviye bağlı zarar gören hücreleri onarmaya çalışmasıdır. Bu durum yorgunluk, bitkinlik gibi semptomlara neden olabilir.
- Özellikle radyoterapiye bağlı olarak yüksek enerjili ışın verilen bölgelerde ciltte yaralar ortaya çıkabilir.
- Saç kökleri radyoterapi ve kemoterapiye karşı dayanıksızdır. Bu durum kanser tedavisi sırasında veya sonrasında saç kaybı yaşanmasına neden olabilir. Yaşanan saç kaybı çoğu zaman geçicidir. Tedavi sonrasında hastanın saçı yeniden uzamaya başlayabilir.
Yukarıda sayılanların yanı sıra kanser tedavisi sırasında mide bulantısı, iştahsızlık, kusma gibi semptomlara da sık rastlanabilir. Günümüzde kanser tedavisinin yan etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik ilaç tedavisi, vitamin desteği gibi pek çok yöntem kullanılmaktadır. Kanser tedavisi sırasında veya sonrasında ortaya çıkan komplikasyonların yönetiminde başvurulan yöntemlerden bir tanesi de hiperbarik oksejenizasyondur. Peki, hiperbarik oksijen tedavisi kanser tedavisinin komplikasyonlarını yönetmeye nasıl yardımcı olur? Hastaya bir basınç odası içerisinde %100 saf oksijen verilmesi esasına dayanan hiperbarik oksijen tedavisinin faydalarından bir tanesi vücuttaki dokulara daha fazla oksijen taşınmasına yardımcı olmasıdır. Oksijen bakımından zengin doku ve hücreler kendisini daha kolay onarabilir. Bu sayede kemoterapi ve radyoterapi sırasında zarar gören dokuların iyileşme sürecini hızlandırabilir. Ek olarak hiperbarik oksijen tedavisi vücutta antiinflamatuar (iltihaplanmayı ve ödemi azaltan) bir etki gösterebilir. Bu özelliği sayesinde HBOT kanser tedavisine bağlı ortaya çıkabilecek ağrı, acı gibi semptomları da hafifletmeye yardımcı olabilir. Hiperbarik oksijen tedavisi kanser tedavisinde hem birincil olarak hem de destekleyici olarak kullanıldığında etkili olabilen bir tedavi prosedürüdür. Bununla birlikte kanser tedavisinde kullanılan tedavi yöntemleri hastanın durumuna göre özel olarak belirlenir. Tedavi sırasında hiperbarik oksijenizasyon kullanımına uzman bir onkolog tarafından karar verilmesi önemlidir. Siz de hiperbarik oksijen tedavisi hakkında detaylı bilgi almak için alanında uzman bir doktordan randevu almayı ve gerekli kontrolleri yaptırmayı ihmal etmeyin.