Çocuklarda Kabızlık Nedir?

Çocuklarda Kabızlık Nedir?

Çocuklarda Kabızlık, basit olarak; az sıklıktaki sert dışkının zorlanarak çıkarılması’ veya ‘en az 2 haftadır süren ve hastada ciddi sıkıntıya yol açan dışkılama güçlüğü’ olarak tanımlanabilir. Kabızlık her yaştaki çocuklarda görülen yaygın bir sindirim sistemi bozukluğudur. Çocuklar arasındaki kabızlık sıklığı çalışmalara göre değişmekle beraber ortalama %12 gibi yüksek bir orandadır. Kabızlık durumu organik bir nedene bağlı olabilir veya altta yatan bir organik neden olmaksızın fonksiyonel olabilir. Çocuklardaki tüm kabızlık olgularının %90-%95’i fonksiyonel kabızlık tipindedir. Kabızlık olgularının %5-%10 kadarını oluşturan organik kabızlık; bazı doğuştan bağırsak anomalileri, serebral palsi ve omurilik hastalıkları gibi nörolojik hastalıklar, Hirshsprung hastalığı, hipotiroidi, hipoparatiroidi, diyabet gibi endokrin hastalıklar, bazı metabolik hastalıklar, çölyak hastalığı, bazı böbrek hastalıkları, hiperkalsemi, anüs ve rektumu ilgilendiren anomaliler, bağırsakların sinir-kas ağı bozuklukları, bazı ilaçların kullanımına bağlı olarak gelişebilir. Organik kabızlık genellikle tedaviye dirençlidir, eğer altta yatan organik neden düzeltilirse, kabızlığa yönelik yapılan tedavi de daha başarılı olacaktır.

Altta yatan bir organik nedene bağlı olan kabızlık erken süt çocukluğu döneminde başlar, kabızlık şiddetlidir ve tedaviye iyi yanıt alınmaz. Olguların çok büyük kısmını oluşturan fonksiyonel kabızlık çocukluk çağında 3 dönemde en sık görülür: 1.Süt çocukluğunda ek gıdaların başlangıç zamanı, 2.Dışkı kontrolünün edinildiği küçük çocukluk dönemi, 3.Okula başlangıç dönemi

Çocuklarda Kabızlık Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda kabızlık belirtileri genellikle çeşitli fiziksel ve davranışsal değişikliklerle kendini gösterir. Çocuklar kabız olduğunu ebeveynlerine söylemeyebilirler. Bu nedenle ebeveynlerin çocukların kabızlık belirtilerini fark etmeleri önemlidir. Çocuklarda kabızlık belirtilerinden bazıları şunlardır:

• Seyrek dışkılama: Çocukların genellikle haftada üç defadan az dışkılaması kabızlık belirtisi olabilir. Seyrek dışkılama, bağırsak hareketlerinin yavaşladığını ve dışkının atılmasının zorlaştığını gösterir.
• Sert ve kuru dışkı: Dışkının normalden daha sert ve kuru olması, dışkılama sırasında ağrı ve zorlanmaya neden olabilir. Sert dışkı, bağırsaktan geçerken çocuklarda rahatsızlık hissine neden olabilir. Bu durum, anüs çevresinde tahriş ve çatlaklara yol açabilir.
• Zorlanma ve ağrı: Dışkılama sırasında çocukların aşırı zorlanması ve ıkınması, kabızlığın tipik belirtilerinden biridir. Bu zorlanma süreci, çocuklarda dışkılama korkusuna yol açabilir. Ağrı nedeniyle çocuklar tuvalete gitmekten kaçınabilirler.
• Karın ağrısı ve şişkinlik: Kabızlık, bağırsaklarda biriken gaz ve dışkı nedeniyle karın ağrısına ve şişkinliğe neden olabilir. Karın ağrısı, çocukların oyun ve günlük aktivitelerine katılmalarını zorlaştırabilir. Şişkinlik, çocuklarda dolgunluk hissi yaratır ve rahatsızlık verir.
• Dışkı kaçırma (Enkoprezis): Sert dışkı kütlesinin etrafından sızan sıvı dışkı, çocuklarda dışkı kaçırma problemine neden olabilir. Bu durum, ebeveynler tarafından genellikle çocuğun iç çamaşırında lekelenme şeklinde fark edilir. Dışkı kaçırma, çocuklarda utanma ve sosyal izolasyona yol açabilir.
• Makattan kan gelmesi: Zorlanma ve sert dışkı nedeniyle anüs bölgesinde çatlaklar oluşabilir ve bu da dışkılama sırasında hafif kanamalara yol açabilir. Ebeveynler, tuvalet kağıdında veya dışkıda kan fark edebilirler.
• Huzursuzluk: Kabızlık, çocuklarda genel bir huzursuzluk ve sinirlilik haline neden olabilir.

Çocuklarda Kabızlık Nasıl Olur?

Fonksiyonel kabızlık gelişiminde sert ve ağrılı kaka yapma deneyimi ile gelişen korku ve dışkı yapmayı engelleme davranışı belirgin etmen ise de, yetersiz lif alımı, az su içme, yeterince hareket etmeme gibi yaşam tarzı faktörleri de kabızlık gelişine katkıda bulunabilir veya tek etmen olabilir. Çocuklarda kabızlığın oluşmasında etkili olabilen bazı faktörler şunlardır:

• Yetersiz lif alımı: Çocukların diyetinde yeterince lif bulunmaması kabızlığa yol açar. Lifli gıdalar, bağırsak hareketlerini düzenleyerek dışkının yumuşak kalmasında rol oynar. Lif açısından zengin gıdalar tüketmeyen çocukların dışkıları sertleşir ve bağırsaklardan geçişi zorlaşır.
• Az su tüketimi: Yeterli su içmemek, dışkının sertleşmesine ve bağırsaklardan geçişinin zorlaşmasına neden olur. Su, dışkının yumuşak ve kolay geçişine yardımcı olurken, yetersiz sıvı alımı bağırsak boşaltımını olumsuz etkiler. Çocuklar susuz kaldıklarında dışkıları kuru ve sert hale gelir, bu da kabızlığı tetikler.
• Fiziksel aktivite eksikliği: Fiziksel aktivitenin yetersiz olması, bağırsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlığa yol açabilir. Hareketli bir yaşam tarzı, bağırsakların düzenli çalışmasını teşvik ederek dışkının bağırsaklardan geçişini kolaylaştırabilir.
• Tuvalet alışkanlıklarındaki değişiklikler: Çocukların tuvalet alışkanlıklarındaki değişiklikler kabızlığa yol açabilir. Tuvalet eğitimi sırasında yaşanan stres veya alışkanlık değişiklikleri, çocukların tuvalete gitmekten kaçınmasına neden olabilir.
• Psikolojik faktörler: Stres, anksiyete ve duygusal rahatsızlıklar çocuklarda kabızlığa neden olabilir. Tuvalet eğitimi sırasında yaşanan olumsuz deneyimler veya okulda yaşanan stresli durumlar, bağırsak boşaltımını olumsuz etkileyebilir.
• Dışkılama korkusu ve kaçınma: Dışkılama sırasında yaşanan ağrı ve zorlanma, çocukların tuvalete gitmekten kaçınmasına neden olabilir. Anüs çevresinde çatlaklar veya ağrı, çocuklarda dışkılama korkusu yaratır. Bu korku, çocukların tuvalete gitmeyi ertelemelerine ve dışkılarını tutmalarına neden olabilir.
• Beslenme düzeni ve diyet: Düzensiz yemek yeme alışkanlıkları, çocuklarda kabızlığa yol açabilir. Fast food ve işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi, lif yetersizliğine neden olur ve bağırsak boşalmasını olumsuz etkileyebilir.

Kabızlık olgularının %5-%10 kadarında organik bir neden söz konusudur. Doğumsal kusurlar, nörolojik hastalıklar, endokrin ve metabolik hastalıkların bir bulgusu da şiddetli kabızlık olabilir. Bu durumlarda kabızlığın gelişimini ve şiddetini belirlemek amacıyla iyi bir öykü alınması, kalıtsal olabilecek hastalıklar açısından aile öyküsü ve ayrıntılı bir fizik muayene yol göstericidir. Bu hastaların bir kısmında tanısal amaçlı olarak ileri tetkiklerin yapılması gerekebilir.

Çocuklarda Kabızlık Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuklarda kabızlık tanısı, genellikle çocuğun tıbbi geçmişi, belirtileri ve fizik muayenesi üzerinden konulur. Öncelikle doktor, çocuğun dışkılama sayısı, dışkı özellikleri ve beslenme alışkanlıkları hakkında ayrıntılı bilgi alır. Hasta ve aile öyküsü sonrası doktor tarafından fizik muayene yapılır. Fizik muayene sırasında doktor, çocuğun karın bölgesini elle kontrol eder. Karında şişlik ve hassasiyet olup olmadığına bakar ve bağırsak seslerini dinler. Bazı durumlarda, kabızlığın altında yatan nedeni belirlemek için ek testler gerekebilir:

• Karın röntgeni: Karın röntgeni, bağırsaklarda dışkı birikmesi ve olası bağırsak tıkanıklıklarını değerlendirmek için kullanılır. Röntgen, bağırsakların doluluk durumunu ve gaz birikimini gösterir. Ancak bağırsak tıkanıklığı veya bağırsak delinmesi düşünülmediğinde veya ileri derecede karın şişkinliği yoksa, karın röntgeni çekilmesi gerekli değildir.
• Kan testleri: Kan testleri, kabızlığın altında yatan tıbbi nedenleri araştırmak için yapılır. Tiroid fonksiyon testleri, kan şekeri, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, çölyak hastalığı serolojik testi istenmesi gerekebilir. Ancak fonksiyonel kabızlık düşünülen hastalarda bu tetkiklerin yapılması gereksizdir.
• Rektal muayene: Parmakla rektal muayene (rektal tuşe), doktorun rektumda dışkı birikimini, dışkının sertlik derecesini veya rektumda yapısal anormallikler (rektal genişleme) olup olmadığını kontrol etmesini sağlar. Bu muayenenin yapılması mutlak gerekli değildir, tedavi yanıtının yetersiz olduğu olgularda veya rektal kanamanın eşlik ettiği olgularda yapılması gerekli ve bilgi sağlayıcıdır.
• Dışkı testleri: Dışkıda kan veya mukus mevcutsa, enfeksiyon veya parazit açısından veya mikrobik nedenli olmayan bir iltihabi durumun tespit edilmesi amacıyla çeşitli dışkı tetkikleri yapılabilir.
• Kolonoskopi: Kolonoskopi, doktorun kolonun içini incelenmesine olanak tanır ve kabızlığa neden olabilecek yapısal problemleri tespit eder. Prosedürde, ince bir tüpün ucundaki kamera, anüsten girilerek kolona ilerletilir ve kalın bağırsağın iç yapısı ayrıntılı olarak görüntülenir.
• Anorektal manometri: Anorektal manometri, rektum ve anüs bölgesindeki kasların işlevini değerlendirmek için yapılan bir testtir. Bu test, rektal kasların normal çalışıp çalışmadığını kontrol eder.
• Kolonik geçiş (transit) zamanı çalışması: Geçiş zamanı çalışması, dışkının bağırsaklardan geçiş süresini ölçer. Çocuk, özel bir kapsül veya işaretlenmiş yiyecekler yutar ve belirli aralıklarla karın röntgenleri çekilir. Dışkının kalın bağırsaktan ne kadar sürede geçtiği incelenerek, gıdanın kolondaki geçiş zamanının yavaş olup olmadığı belirlenir.

Çocuklarda Kabızlık Tedavisi Nasıl Yapılır?

Çocuklarda kabızlık tedavisi, altta yatan nedenlere ve çocuğun yaşına bağlı olarak değişir. Tedavi genellikle yaşam tarzı değişiklikleri, diyet düzenlemeleri, ilaçlar ve bazen de tıbbi müdahaleleri içerir. Doktor kontrolünde uygulanan bazı kabızlık tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

• İlaç tedavisi: Doktor, gerekli gördüğü durumlarda ilaç tedavisi uygulayabilir. Bu ilaçlar, dışkının yumuşamasını ve bağırsaklardan daha kolay geçmesini sağlar. İlaç tedavisi beslenme önerileri ile birlikte uygulanmalıdır. İlaç tedavisinin uygun doz ve süre uygulanması, tedavi başarısı ve nükslerin önlenmesi açısından çok önemlidir.
• Altta yatan nedenlerin tedavisi: Eğer kabızlık Hirshsprung hastalığı, hipotiroidi, hipoparatiroidi, çölyak hastalığı, hiperkalsemi veya spina bifida gibi altta yatan bir sağlık sorunu nedeniyle oluşuyorsa bu durumun tedavi edilmesi gerekir. Bu tür durumlar, çoğunlukla uzman doktorlar tarafından yönetilir.
• Lif alımının artırılması: Lif açısından zengin gıdalar, kabızlığın önlenmesinde ve tedavisinde önemli bir rol oynar. Lif, dışkının yumuşak ve hacimli olmasını sağlar, bu da bağırsaklardan geçişi kolaylaştırır. Çocuğun yaşına uygun olan günlük lif gereksiniminin sağlanması yeterlidir, lif alımı yeterli olan çocuklara fazladan lif verilmesine gerek yoktur.
• Yeterli sıvı alımı: Sıvı alımı, dışkının yumuşak kalmasına yardımcı olur. Çocukların gün boyunca yeterli miktarda su içmeleri teşvik edilmelidir.
• Beslenme şekli: Çocukların öğün saatlerine uyması, atıştırmalıklardan ve paketli gıda tüketiminden kaçınmaları, kuru tipte beslenme yerine bol sebze, meyve ve tam tahıl tüketmeleri gereklidir. Süt ve pilav, makarna yenmesinin azaltılması, elma, armut, erik kayısı, incir tüketilmesi yararlıdır.
• Düzenli tuvalet alışkanlıkları: Çocuğun düzenli tuvalet rutini geliştirmesi önemlidir. Bu düzenli alışkanlık, bağırsakların doğal ritmini destekleyerek kabızlık riskini azaltabilir. Çocuğun tuvalette rahat hissetmesi ve acele etmemesi faydalı olabilir.

Sık Sorulan Sorular