Kemik sintigrafisi kemik hastalıklarının tanı, tedavi ve takibinde kullanılan bir nükleer tıp yöntemidir. Kemik sintigrafisi sırasında radyoaktif izleyici maddelerin vücuda enjekte edilmesi sayesinde anormal hücresel aktiviteler görüntülenebilir. Özellikle nedeni açıklanamayan kemik ağrılarında uzmanların ağrıya neden olan faktörü belirleyebilmek için sıklıkla faydalandıkları yöntemlerden bir tanesi kemik sintigrafisidir. Ayrıca meme veya prostat kanseri gibi kanserlerin kemiğe yayılıp yayılmadığını kontrol etmek için de uzmanlar kemik taramasına başvurabilir.
Kemik Sintigrafisi Nedir?
Kemik taraması olarak da adlandırılan kemik sintigrafisi kemik dokularında meydana gelen anormallikleri teşhis etmek, uygulanan tedavinin işe yarayıp yaramadığı değerlendirmek gibi sebeplerle kullanılan bir nükleer tıp yöntemidir. Kemik taraması sırasında hastaya radyoaktif bir madde enjekte edilir. Enjekte edilen bu madde kemikteki hücresel değişimlerin yoğun olduğu “sıcak nokta” olarak adlandırılan bölgelerde toplanarak bu alanların görüntüleme cihazında belirginleşmesini sağlar. Bu sıcak noktalar enfeksiyonlardan travmaya, metastatik kanserlerden artrite kadar pek çok hastalığın belirtisi olabilir. Böylece sintigrafi sayesinde röntgen gibi klasik görüntüleme yöntemleriyle tespit edilemeyen kırıklar, enfeksiyonlar ya da tümörler görülebilir (1, 2).
Kemik sintigrafisi kanser hastalarının takibinde de önemli bir rol oynar. Kanserin kemiğe metastaz yapıp yapmadığını yani kemiğe yayılıp yayılmadığını belirlemek ve hastalığın hangi aşamada olduğunu değerlendirebilmek için tüm vücut kemik sintigrafisi kullanılabilir. Özellikle meme ve prostat kanseri gibi kanser türlerinin kemiklere yayılma riski yüksek olduğu için uzmanlar tedavi sürecini belirlemede kemik taramasına yer verir (1, 2).
Kemik Sintigrafisi Hangi Durumlarda Kullanılır?
Kemik sintigrafisi başta nedeni açıklanamayan kemik ağrıları olmak üzere pek çok sağlık sorununun tanı, tedavi ve takibinde kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Özellikle uzmanlar kanser hücrelerinin kemiğe yayılıp yayılmadığını tespit etmek, kanser tedavisi öncesi ve sonrasında kanserin evresini belirlemek ve tedavinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla kemik taramasına başvurabilir. Bunların yanı sıra kemik sintigrafisinin diğer kullanım alanları şunlardır (1):
- Röntgenle görüntülenemeyen kemik travmalarını tespit etmek,
- Yerini belirlemenin zor olduğu kırıkları bulmak,
- Kırığın ne zaman gerçekleştiğini belirlemek,
- Osteomiyelit gibi kemik enfeksiyonlarının tanısı,
- Eklem veya protez enfeksiyonlarını teşhis etmek,
- Röntgen ya da diğer yöntemlerle belirlenemeyen kemik ağrılarının kaynağını bulmak
- Artrit ve osteoartrit gibi romatizmal hastalıkların tanı, tedavi ve takibi,
- Kemiklerin kalınlaşması ve yumuşaması ile karakterize Paget hastalığı,
- Avasküler nekroz yani kan akışının azalması sonucu kemik dokusunun ölmesi ile karakterize bir sağlık sorunu,
- İyi huylu kemik tümörleri,
- Kemikte başlayan kanserler,
- Meme ve prostat gibi farklı doku ve organlardan kemiğe yayılmış kanserler,
- Lifli displazi (kemik dokusunda anormal gelişim).
Tüm vücut kemik sintigrafisi iskeletin tamamında olan hasarı veya yapısal değişiklikleri görüntülemeye yardımcı olabilir. Bu sayede kemik sintigrafisi sonrası uzmanlar tedavi sürecini kişiye özel planlayabilir.
Kemik Sintigrafisi Nasıl Yapılır?
Kemik sintigrafisi için çoğu zaman hastaların işlem öncesinde özel bir hazırlık yapmasına gerek yoktur ancak hastaların düzenli olarak kullandığı ilaçları doktorlarına bildirmesi önemlidir. Bunun yanı sıra işlem sırasında kolye, küpe, bileklik gibi metal içeren takıların veya kemer gibi aksesuarların çıkarılması gerekir. Bununla birlikte hastada eklem implantı, diş implantı veya kalp pili gibi tıbbi cihazlar varsa bu durumun kemik taraması öncesinde doktorlara bildirilmesi önemlidir.
Kemik sintigrafisi işlemi sırasında ilk olarak nükleer tıp teknisyenleri radyoaktif maddeyi hastaya enjekte eder. Kemik taramasının kendisini genellikle 30 ila 60 dakika sürse de kan dolaşımındaki ilacın kemiklere ulaşması için hastanın sağlık kuruluşunda bir ila dört saat beklemesi gerekebilir (3). İlacın kemiklere ulaşması için gereken bekleme süresi sona erdikten sonra hastalar muayene odasına alınır ve muayene masasına sırt üstü yatmaları istenir. Bu aşamada vücudun üzerinde hareket eden büyük bir kamera görüntü almaya başlar. Kamera radyoaktif maddenin toplandığı sıcak noktaları tespit eder. Tarama işlemi sırasında daha net görüntüler elde edebilmek için uzmanlar hastalardan birkaç saniye boyunca nefeslerini tutmasını isteyebilir. Bazı durumlarda uzmanlar kemiklerin daha derinlerini görüntüleyebilmek için tek foton emisyonlu bilgisayarlı tomografi (SPECT) adı verilen bir görüntüleme yönteminden de faydalanabilir (4).
Kemik Sintigrafisi Hangi Hastalıklarda Uygulanır?
Kemik sintigrafisi kanser dahil pek çok sağlık sorununun tanı ve takibinde önemli rol oynar. Kemik taramasının uygulandığı bazı sağlık sorunları şunlardır (5, 6):
- Kemiğin birincil kanserleri ve kemik metastazları: Kanser hücreleri köken aldığı doku ve organ fark etmeksizin vücutta yayıldıkça kemiklere metastaz yapabilir. Özellikle meme, prostat, akciğer ve böbrek kanseri gibi kanser türlerinin ilerleyen evrelerinde kemiklerde metastaz görülebilir. Kemik taraması hem kemikten köken alan kanserlerin hem de başka organlardan kemiğe sıçrayan kanserlerin tanı, tedavi ve takibinde kullanılabilir.
- Osteoporoz: Kemik erimesi olarak da bilinen osteoporoz, özellikle menopoz dönemindeki kadınları etkileyen, kemik yoğunluğunun azalması ve kemiklerde kırık riskinin artması ile karakterize bir sağlık sorunudur. Kemik erimesi hastalarında kemik kırıkları genellikle vertebralarda yani omurlarda görülebilir. Diğer görüntüleme yöntemleri omurlardaki kırıkları net olarak göstermeyebilir. Kemik taraması kırıkların yerini tespit etmeye ve kemik ağrılarının nedeninin kemik kırığı olup olmadığını değerlendirmeye yardımcı olur.
- Paget hastalığı: Paget hastalığı; tek bir kemiği tutabileceği gibi tüm iskelet sistemini de etkileyebilen nedeni kesin olarak bilinmeyen kemik yıkımı ve anormal kemik yapısı ile kendisini gösteren bir sağlık sorunudur (7).
- Kemik enfeksiyonları (osteomyelit): Kemik enfeksiyonları kemiklerde şişlik ve iltihaplanma ile karakterize osteomiyeliti kemik sintigrafisi sayesinde erken evrede tespit edebilir ve hastalığın evresi değerlendirilebilir.
- Artrit ve diğer eklem hastalıkları: Kemik sintigrafisi romatoid artrit gibi iltihaplı eklem hastalıklarının tanı, tedavi ve takibinde de yaygın olarak kullanılır.
Kemik sintigrafisi özellikle gizli veya küçük kırıkları olan hastalarda kullanılan bir görüntüleme yöntemidir.
Kemik Sintigrafisi Sonuçları Ne Zaman Çıkar?
Kemik sintigrafisi raporu genellikle hemen alınamaz. Tarama işleminden sonra elde edilen görüntüler alanında uzman bir radyolog tarafından incelenir ve metabolizmasındaki anormallikler detaylı olarak analiz edilir. Tarama sonuçlarının yorumlanması ve sonuçların hastaya ulaştırılması genellikle 1 ila 2 hafta sürebilir. Sonuçların ne zaman alınabileceği hakkında uzmanlar sintigrafi sonrasında hastaları bilgilendirir. Uzmanlar tarama sonucunda şüpheli alanlar tespit ederse tedavi sürecini planlayabilmek için ek tetkikler isteyebilir (3).
Sık Sorulan Sorular
Kemik Sintigrafisi Neden İstenir?
Kemik sintigrafisi genellikle kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığını tespit etmek için istenir. Ek olarak kemik taraması metastazları belirlemenin yanı sıra tedavi öncesinde ve sonrasında kanserin evrelenmesi ve tedaviye yanıtın değerlendirilmesi amacıyla da yapılabilir. Ayrıca röntgenle tespit edilemeyen kemik travmalarını, zor görülen kırıkları, kemik enfeksiyonlarını (osteomiyelit), açıklanamayan kemik ağrılarını ve Paget hastalığı gibi sağlık sorunlarının tanı ve tedavisinde de kemik sintigrafisine başvurulabilir.
Kemik Sintigrafisi Ne İçin Yapılır?
Kemik sintigrafisi kemiklerdeki hastalıkları ve anormallikleri tespit etmek amacıyla kullanılan önemli bir tıbbi görüntüleme yöntemidir. Kemik taraması hem kemikten köken alan kanserlerin hem de başka doku ve organlardan kemiğe yayılan kanserlerin tanı, tedavi ve takibinde uzmanlara önemli bilgiler sunar. Bunun yanı sıra diğer görüntüleme yöntemleri ile tespit edilmesi zor olan kemik kırıkları, kemik enfeksiyonları, romatoid artrit ve Paget hastalığı gibi metabolik kemik hastalıklarının değerlendirilmesinde de kemik taramasından faydalanılabilir. Ayrıca sebebi belirlenemeyen kemik ağrılarının nedenini anlayabilmek için de uzmanlar kemik sintigrafisi kullanabilir.
Kemik Sintigrafisi Güvenli Midir?
Kemik sintigrafisi genellikle güvenli kabul edilen bir görüntüleme yöntemidir. İşlem sırasında kemiklerdeki anormalliklerin incelenmesi için radyoaktif bir madde kullanılsa da kullanılan doz oldukça düşüktür. Bu nedenle işlem sonrasında hastalar günlük hayatlarına kısa sürede dönebilir. Bununla birlikte uzmanlar radyoaktif maddenin vücuttan atılmasını hızlandırmak için hastalara işlemden sonra 48 saat boyunca bol su içmelerini önerebilir. Çoğu kişi için kemik sintigrafisi ciddi bir risk oluşturmaz. Ayrıca hastanın çevresine radyasyon yayma riski de oldukça düşüktür. Bununla beraber hamile veya emziren kadınlarda kemik sintigrafisi radyasyon nedeniyle istenmeyen etkiler oluşturabileceğinden bu kişilere kemik taraması yapılması önerilmez (3).
Kemik Sintigrafisi Ağrılı Bir İşlem Midir?
Kemik sintigrafisi sırasında radyoaktif madde hastanın vücudunda dolaştığı sırada hastalar genellikle herhangi bir şey hissetmez. Tarama işleminde muhtemelen hissedilebilecek tek rahatsızlık radyoloji teknisyeninin damar yoluyla radyoaktif maddeyi enjekte ederken kullandığı enjeksiyonun verdiği rahatsızlıktır.
Kemik Sintigrafisi Sonrası Yan Etkiler Olur Mu?
Kemik sintigrafisi yan etkileri yok denilecek kadar az tıbbi prosedürlerden bir tanesidir. Bununla birlikte her tıbbi prosedürde olduğu gibi işlem sonrasında hastalarda hafif bazı etkiler görülebilir. İşlem sırasında enjeksiyon yapılan bölgede hafif morarma veya şişlik oluşabilir. Bu durum genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Nadir de olsa bazı hastalarda radyoaktif maddenin damar dışına sızması sonucu hastaların kolunda şişlik ve ağrı oluşabilir. Hamilelikte ise kemik taraması sırasında kullanılan radyoaktif madde gelişmekte olan bebeğe zarar verebileceği için hamilelere kemik sintigrafisi yapılması önerilmez.
Kemik Sintigrafisi Hangi Sıklıkla Yapılabilir?
Kemik sintigrafisinin hangi sıklıkla yapılacağı taramanın yapılma amacına ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, bazı uzmanlar ilk taramada kemik yoğunluğunun sağlıklı olduğu tespit edilen kadınların yeni tarama için 15 yıl bekleyebileceğini, bununla birlikte osteoporozdan bir önceki evre olan osteopeninin başlangıcında şiddetli kemik yoğunluğu kaybı olan kadınların yılda 1 kez kemik taraması yaptırması gerektiğini önermektedir.
Kemik sintigrafisi başta kanser olmak üzere pek çok sağlık sorununun tanı ve tedavisinde önemli rol oynar. Sebebi belirlenemeyen kemik ağrısı gibi semptomların varlığı halinde uzman bir doktora danışarak kemik taraması hakkında bilgi alınmasında fayda vardır.
