Katarakt Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Katarakt, normal şartlarda şeffaf olan göz merceğinin bulanık hale gelmesi olarak tanımlanır. Kataraktı olan insanlar genelde buzlu cam ya da buğulu bir pencereden dışarıya baktığını tarif eder. Katarakttan kaynaklanan buğulu ve bulanık görüş okumak, yazmak, özellikle gece karanlıkta araç kullanmak, tabelaları fark etmek ya da karşı taraftaki insanın yüz ifadelerini seçebilmek gibi günlük yaşamsal aktiviteleri zorlaştırabilir. Katarakt çoğu insanda aniden değil zamanla gelişir ve erken evrelerinde görüş kalitesini bozmaz. Bu durum tanının ve tedavinin gecikmesine yol açabileceğinden belirti ve anormal durumların erken farkedilmesi için rutin doktor kontrollerinin aksatılmaması önemlidir. Katarakt hastalığının başlangıcında aydınlık ortamlarda çalışmak ve gözlük kullanmak gibi daha basit yöntemler tercih edilebilirken kataraktın ilerleyen dönemlerinde daha ileri müdahale gerekebilir. Kataraktın yol açtığı görme kaybı ya da görme bozukluğu günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek düzeye geldiğinde katarakt ameliyatı gerekir. Katarakt ameliyatı neredeyse tüm hastalarda uygulanabilen, görüş kalitesini yüksek oranda artıran cerrahi bir prosedür olarak bilinir. Katarakt ameliyatları güvenlidir ve tek tedavi yöntemidir.
Katarakt Nedir?
Katarakt, gözün merceğinde meydana gelen yoğun, buğulu bir alandır. Gözde bulunan proteinlerin göz merceğinden retinaya net görüntüler aktarmasının önüne geçen bir hastalıktır. Retinaya net olarak düşmeyen görüntüler kümeler oluşturur ve görüntü kalitesini bozar. Gözde bulunan retina tabakası, göz merceğinden gelen görüntüleri yani ışığı elektriksel sinyallere dönüştürerek optik sinir (görme siniri) üzerinden beyne taşımayı sağlar. Katarakt her iki gözde ya da tek gözde ortaya çıkabilir. Katarakt sıklıkla ağrılı ya da acı veren bir durum değildir. Işığa hassasiyete neden olabileceğinden bazı hastalarda ağrı görülebilir. Yavaş ve sessiz olarak gelişebilen katarakt ileri yaştaki insanların büyük çoğunluğunda görülebilir.
Katarakt Belirtileri Nelerdir?
Katarakt, sessiz olarak ortaya çıkıp erken zamanda herhangi bir belirti vermese de daha sonra yaygın görülen bazı şikayetlere sebep olabilir:
- Bulanık ve net olmayan görüş
- Özellikle gece karanlıkta artış gösteren görme problemleri
- Renkleri soluk bir şekilde görmek
- Bir şey okurken çok aydınlık ortama ihtiyaç duymak
- Işığa karşı aşırı hassasiyet
- Katarakt olan gözde çift görme
- Reçeteli olarak kullanılan gözlüklerde sürekli değişiklik yapma ihtiyacı
Katarakt Nedenleri Nelerdir?
Kataraktın altında yatan sebepler oldukça çeşitlidir. Göz merceğini oluşturan bileşenler büyük çoğunlukla su ve proteinlerdir. Proteinler zamanla ve çeşitli maruziyetlerle hasarlandığında göz merceğinde bulanıklığa neden olan kalıcı protein parçacıkları halini alabilir. Bu durum görüş kalitesini etkiler ve net görmeyi engeller. Bu süreç özellikle yaşlanma ile ortaya çıkan, istenmeyen bir durumdur. Sık görülen katarakt nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- İleri yaş
- Şeker hastalığı
- Yüksek tansiyon
- Obezite
- Sigara ve tütün ürünleri kullanımı
- Alkol kullanımı
- Özellikle vücudun üst kısmına uygulanan radyasyon tedavisi
- Steroid tedavileri
- Artrit (eklem iltihabı) ve lupus gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar
- Şizofreni ve bipolar bozukluk gibi çeşitli psikotik bozuklukların tedavisinde kullanılan ilaçlar
- Geçirilmiş göz inflamasyonları
- Bazı göz ameliyatları
- Göz yaralanmaları ve travmalar
- Güneş gözlüğü ya da şapka gibi koruyucu önlemler olmadan çok fazla güneş ışığına maruziyet
Katarakt Tanısı Nasıl Konulur?
Katarakt semptomları varlığında ileri tetkikler ve uzman doktor muayenesi için uzman bir göz doktoruna başvurmak önerilir. Uzman göz doktoru, katarakt varlığını araştırmak ve kataraktı değerlendirmek, görüş alanını ölçmek için kapsamlı bir göz muayenesi yapar. Testler sırasında gözün ve göz merceğinin daha rahat görülebilmesi için göz damlalarıyla göz bebeği (gözün ortadaki siyah kısmı) genişletilir. Gözbebeği yeteri kadar genişlediğinde doktor muayenesini tamamlar. göz basıncını ölçmek için kullanılan tonometri testi, özel bir makinenin göze hava üflenmesi ve görüntü elde edilmesi prensibiyle çalışır, Bu işlem ağrısızdır ve gözün arkasında yerleşim gösteren optik sinir ve retina tabakasının ayrıntılı muayenesi için tercih edilir. Farklı mesafelerden görüş kalitesinin test edilmesi, ışığa karşı hassasiyetin kontrolü ve renk algısının değerlendirilmesi de uygulanabilen diğer testler arasındadır.
Katarakt Tedavisi Nasıl Olur? Katarakt Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Katarakt semptomları hafif seyirliyse gözlük ve lensler ile bir tedavi planı oluşturmak bazı durumlarda mümkün olabilir. Bununla birlikte katarakt sıklıkla zamanla kötüleşen bir hastalıktır ve müdahale gerektirir. Katarakt tedavisinde, uzman bir göz doktorunun yönlendirmesiyle genellikle katarakt ameliyatı planlanır. Ameliyat tercih etmeyen hastalar daha ileri numaralı ve güçlü gözlükler, büyüteç içeren lensler ve parlamayı önlemek için özel olarak üretilmiş kaplamalı güneş gözlükleri için yönlendirilebilir. Pek çok katarakt hastası, ameliyat olana kadar okumanın ciddi düzeyde bozulmasını ya da araç kullanmanın zorlaşmasını bekler. Katarakt ameliyatı, farklı göz problemlerinin tedavisinin önünde engel olduğu durumlarda da tercih edilebilir. Fakoemülsifikasyon olarak adlandırılan bir cerrahi prosedür ile göz merceği parçalanır ve parçalanmış küçük kalıntıların çıkarılması için ultrason dalgaları yani fako cihazı kullanılmakta. Ekstrakapsüler cerrahi olarak adlandırılan bir başka prosedürde ise göz merceğinin bulanık kısmı küçük kesi ile çıkarılır ve ameliyat sonrasında doğal göz merceğinin bulunduğu alana yapay bir göz içi mercek yerleştirilir. Katarakt ameliyatları genellikle oldukça güvenilirdir ve cerrahi prosedürlerin başarı oranı yüksektir. Katarakt cerrahisinde görülebilen bazı riskler enfeksiyon, kanama, retina dekolmanı olarak sıralanabilir fakat bu gibi komplikasyonların görülme olasılığı oldukça düşüktür. Pek çok katarakt hastası katarakt ameliyatı ile aynı gün taburcu edilebilir.
Ameliyat olmazsam ne olur ya da katarakt ameliyatı olmadan nasıl daha iyi bir görüş kazanabilirim sorusu akla sıklıkla gelen sorular arasındadır. Erken dönem katarakt hastalarında görme kaybı çok az ya da hayatı etkilemeyecek düzeyde olabilir. Bu gibi durumlarda polarize güneş gözlükleri, yeteri kadar aydınlatılmış ortamlarda okumak ve çalışmak, okurken büyüteç kullanmak gibi seçenekler dışında çok fazla seçenek bulunmaz.
Katarakt Ameliyatı Çeşitleri Nelerdir?
Katarakt ameliyat çeşitleri modern olarak göz içindeki lensin yapay bir lensle değiştirilmesi prosedürüne dayanır. Yaygın olarak tercih edilen ameliyat çeşitleri aşağıdaki gibidir.
Fakoemülsifikasyon
Kataraktlı lensin ultrason enerjisi kullanılarak temizlenmesi ve yerine küçük kesiden lensin yerleştirilmesi işlemidir.
Lazerli Katarakt Ameliyatları
Astigmatı olan hastalarda astigmatizmayı da düzeltebilen kavisli bir kesi yöntemini içeren ameliyatlardır. Gözde cerrah tarafından elle manuel kesi yapılması yerine lazer ile kesi yapılır ve bu yöntemle kataraktlı lens değiştirilebilir.
Katarakt Ameliyatı Sonrası Lens Çeşitleri Nelerdir?
Katarakt ameliyatı sonrası doğal lens yerine tercih edilebilecek lens çeşitleri vardır ve lens türü hastanın yaşam tarzına göre seçilir. Uygulanan göz içi mercekler FDA ve CE onaylıdır. Göz içi mercekler aynı zamanda görüntü kalitesini artıran asferik özelliğe sahiptir.
Monofokal Mercekler
Belirli mesafelerde görüş kalitesini en yüksek seviyeye çıkarmak için tercih edilir. Ameliyat sonrası genellikle yakın görüş için okuma gözlükleri gerekmektedir.
Multifokal Göz İçi Mercekler
Çok odaklı lensler anlamına gelen bu mercekler ışığın bölünmesini sağlayarak hem yakını hem de uzağı iyi görmede yardımcı olur. Bu mercekler ile ameliyat sonrası hastalarda gözlük ihtiyacı çoğunlukla olmaz.
Akomodatif Mercekler (Uyum yapabilen mercekler)
Geleneksel olarak sık tercih edilen monofokal lenslerin aksine, uyum yapabilen lenslerin odak uzaklığı gözde yer alan kasların aktivitesine göre ayarlanabilir.
Torik Göz İçi Lensler
Torik lensler astigmatizması olanlar için aynı anda kataraktın tedavisini sağlar ve hasta memnuniyeti %95’in üzerindedir.
Katarakt Ameliyatı Sonrası Neler Görülebilir?
Katarakt ameliyatı sonrasında ortalama 2-3 gün boyunca aşağıdaki semptomların görülebilir.
- Kaşıntı
- Hafif batma gibi rahatsızlık hissi
- Sulanmış göz
- Işığa karşı hassasiyet
- Bulanık görme
- Kızarıklık
Katarakt ameliyatı sırasında lokal anestezi uygulanır. İşlem genellikle acı ya da ağrı verici değildir. Katarakt ameliyatından sonra enfeksiyon gelişmesini önlemek ve göz içi basıncının kontrol edilmesi için doktor tarafından reçete edilen göz damlaları kullanılır. Bazı hastalarda hafif ağrı varlığında ağrı kesici reçetelenmesi de mümkündür. Katarakt ameliyatı sonrası birkaç hafta boyunca gözlere dokunmak, gözlere bastırmak ve şiddetli şekilde kaşımak, ağrı şeyler kaldırıp indirmek önerilmez. Göz sağlığı ve enfeksiyonlardan korunmak için hijyen kurallarına uymak önemlidir.
Katarakt Hakkında Sık Sorulan Sorular
Katarakt ameliyatından sonra görme kalitesi büyük oranda düzelir. Ameliyattan sonra gözlük ya da lens kullanımının yine de gerektiği durumlar olabilir.
Her iki gözde de katarakt varlığında katarakt ameliyatı genellikle bir hafta ara ile uygulanır. Bu şekilde işlem yapılan gözün iyileşmesi için yeterli zaman tanınmış olur. Katarakt operasyonlarında kullanılan göz içi lensler kalıcı olarak tasarlanmıştır ve değişim gerektirmez. Bazı nadir vakalarda ikinci bir katarakt ameliyatı gerekebilir. Yerleştirilen yapay mercek aylar ya da yıllar içinde şeffaflığını yitirebilir ve bulanıklaşabilir. Bu durumlarda mercek yüzeyindeki bulanıklığı gidermek için lazer ile yüzey temizleme işlemi yapılabilir.
Katarakt görme kalitesini önemli miktarda düşürebilir ve kalıcı göz problemlerine zemin hazırlayabilir. Katarakt için ileri yaş önemli bir risk faktörü olsa da gençlerde de katarakt görülebilir. Görmede değişiklik ya da anormal semptomlar varlığında bir sağlık kuruluşuna başvurmak ve uzman göz doktoru muayenesinden geçmek önemlidir. Kataraktın yol açtığı görme problemleri hayatı oldukça zorlaştırdığı için katarakt ameliyatları uzmanlar tarafından önerilir. Katarakt ameliyatları hastaların yaklaşık %90’ında iyileşme sağlarken, prosedürler etkin, güvenilir, hızlı ve nispeten ağrısızdır.
