Kanal Daralması (Spinal Stenoz) Nedir? Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir? Tedavisi Nasıl Yapılır?
Omurga vücudun sırt kısmında kafatasında kuyruğa kadar uzanan içerisinde omuriliği koruyan kemik yapıdır. Bazı insanlar küçük bir omurilik kanalıyla doğabilir veya hayatlarının bir evresinde bu kanalın küçülmesine neden olacak bir durum ortaya çıkabilir. Bu durum kanal daralması veya spinal stenoz olarak adlandırılır. Daralan kanalın omurga ve sinirlere baskı yapması sonucu bazı bölgelerde ağrı, uyuşukluk, karıncalanma hissedilebilir. Spinal stenoz tedavisinde omurganın hassas bir yapı olması nedeniyle cerrahi yöntemler son seçenek olarak tercih edilir. Fizik tedavi, ilaç tedavisi gibi tedavi seçenekler ile çoğu insandan yanıt alınabilmektedir. Kanal daralması nedir ya da kanal daralması belirtileri nelerdir gibi soruların yanıtları için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Kanal Daralması (Spinal Stenoz) Nedir?
Spinal stenoz olarak da bilinen kanal daralması omurga içerisindeki boşluğun çok küçük olduğu durumda meydana gelir. Bu dar boşluk omuriliğin veya omurilikten geçen sinirlerin mevcut alanını daraltmış olur. Daralma sonucunda omurilik ya da sinirlerde sıkışma, tahriş olma gibi durumlar gözlenebilir. Kanal daralması durumu sıklıkla bel ve boyunda görülür. Spinal stenozu olan kişilerde ağrı, karıncalanma, uyuşma gibi semptomlar görülebilir. Kanal daralması bazı kişilerde asemptomatik (semptom göstermeyen) olarak seyredebilir. Semptom gözlenen hastalarda zaman geçtikçe semptomlarda da kötüleşme gözlenebilir.
Spinal stenoz herkeste görülme ihtimali olan bir durumdur. Bazı kişilerde doğumsal olabildiği gibi bir kaza sonucu omurga yaralanması geçiren genç hastalarda da görülebilir. Kanal daralmasının en yaygın nedenlerinden biri arasında artrit (eklem hastalığı) kaynaklı olarak omurgada aşınma ve yıpranma gibi değişikliklerin meydana gelmesi bulunur. Bir diğer nedeni ise yaşa bağlı olarak gelişebilir. İlerleyen yaşla birlikte doğal olarak eklemlerde hasar veya yıpranma meydana gelebilir. Halk arasında kireçlenme olarak da bilinen osteoartrit spinal stenozun diğer yaygın nedenini oluşturur. Spinal stenozun konumu ve şiddetine göre başta boyun ve sırt olmak üzere kol, bacak, el ve ayaklarda ağrı, güçsüzlük, karıncalanma hissedebilirsiniz.
Kanal daralması yavaş gelişen bir hastalıktır, zaman içerisinde ilerler. Bu nedenle başka bir hastalığınızın kontrolü sırasında röntgen ya da farklı görüntüleme testlerinde değişiklikler fark edilse de uzun bir süre boyunca herhangi bir semptom yaşamayabilirsiniz. Spinal stenozun çeşitli tedavi seçenekleri bulunur. Bunlar cerrahi ve cerrahi olmayan seçenekleri içerir. Şiddetli vakalar için çoğunlukla cerrahi yöntemler tercih edilebilir. Ameliyat içe sıkışmaya neden olan dar boşluk genişletilebilir böylece sinirler üzerindeki baskı kalkar. Azalan baskı ile birlikte semptomlarda azalma da meydana gelebilir. Ancak herhangi bir ameliyat veya farklı bir tedavi artriti tamamen tedavi etmez. Bu nedenle omurga ağrısını az da olsa hissetmeye devam edersiniz.
Spinal Stenoz Belirtileri Nelerdir?
Spinal stenoz çoğunlukla semptomlara neden olmaz. Belirtiler, özellikle bel ve boyunu etkileyen daralmalar meydana geldiğinde gözlenir. Daralma sonucunda artan baskı bazı semptomlara neden olabilir. Belirtiler çoğu kişide yavaş yavaş gelişir ve zaman geçtikçe kötüleşen türde olur. Bazı kişilerde ise hiç semptom gözlenmeyebilir. Spinal stenoz belirtileri omurganın hangi bölümünün etkilendiğine göre değişiklik gösterebilir.
Alt sırt kısmında meydana gelen spinal stenoz sunucunda:
- Sırtın alt kısmında ağrı,
- Kalçadan bacaklara doğru yayılan, ayakta durma veya yürümekle, öne eğilme, hareketinde iyileşen yanıcı veya normal bir ağrı,
- Bacak ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma (yürüdükçe veya ayakta durma ile daha da kötüleşebilir),
- Kramp,
- Bacak ve ayaklarda güçsüzlük meydana gelebilir.
Boyunda meydana gelen spinal stenoz sonucunda:
- Boyunda ağrı,
- Kollardan ellere doğru yayılan karıncalanma veya uyuşma hissi,
- El, kol ve parmaklarda güçsüzlük,
- Denge kurma ve yürümede sorunlar meydana gelebilir.
Belirtiler genellikle yürüme veya ayakta durma ile daha da kötüleşebilir. Bel ve boyunun esnetilmesi ise semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
Daha ciddi stenozu bulunan kişilerde:
- Bağırsak işlevlerinde
- Mesane işlevlerinde
- Cinsel işlevde sorunlar görülebilir.
Kanal Daralması Nedenleri Nelerdir?
Spinal stenoz herkeste görülebilen bir hastalıktır. Doğumsal olabileceği gibi sonradan da meydana gelebilir. Kanal daralması nedenleri arasında şunlar bulunur:
- Kemik mahmuzu (artrit kaynaklı aşınma ve yıpranma sonucu omurgada gelişen kemik uzantıları)
- Paget sendromu (aşırı miktarda kemik yıkımına neden olan kemik hastalığı)
- Omuriliklerin arasında bulunan yumuşak bir madde olan disklerin iç maddesinin bir miktarının dışarıya sızması ile omurilik veya sinirlere baskı yapması
- Omurgaları bir arada tutmaya yardımcı olan bağların zaman içerisinde kalsiyum tuzlarının birikmesinden kaynaklı kalınlaşıp sertleşmesi
- Omürilik kanalı içerisinde oluşmul tümörler
- Romatoid artrit (eklem iltihabı)
- Spondilolistezis (bir omurun başka bir omurun üzerine kayması)
- Araba kazası gibi çeşitli travmatik olaylar sonucunda meydana gelen omurga hasarları
- Sırt ameliyatı sonrası yakındaki dokunun şişmesi
- Epidural lipomatoz (omurga üzerinde veya çevresinde yağ birikimi)
Spinal stenoza yol açabilen doğumsal durumlar arasında ise:
- Küçük ve dar bir omurga kanalına sahip olmak olarak bilinen konjenital stenoz,
- Omurga eğriliği olarak bilinen skolyoz,
- Omurga dahil olmak üzere vücutta kemik oluşumunda sorunlara neden olan akondroplazi bulunur.
Kanal Daralmasının Tanısı Nasıl Konur?
Doktorunuz kanal daralmasının tanısını koyabilmek için öncelikle sizi fiziksel bir muayeneden geçirecektir. Bu muayene sırasında size şikayetleriniz ve tıbbi geçmişiniz hakkında sorular sorarken bir yandan da omurganızda ağrı olup olmadığını anlamak için omurganızın farklı bölgelerine bastırabilir veya farklı yönlere eğilmenizi isteyebilir. Bunlardan farklı olarak doktorunuz dengenizi, kol ve bacak gücünü kontrol etmek için size bazı hareketler de yaptırabilir. Fiziksel muayene bittikten sonra sorunu daha iyi görebilmek adına sizi görüntüleme cihazlarına yönlendirecektir. Bu görüntüleme cihazları şunlardan oluşabilir:
- X- Rays: Sırt röntgeni ile omurilik içerisindeki kanalın küçülmesine neden olan kemik değişiklikleri gözlenebilir. Bu yöntem az miktarda radyasyon içerir.
- Manyetik rezonans görüntüleme (MR): Omurganın enine kesin görüntülerine ulaşılabilir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT): MR çekilemeyen durumlarda da tercih edilir. Farklı açılardan alınan X ışınlarının birleştirilmesi ile elde edilir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Spinal stenoz için birden fazla tedavi seçeneği bulunur ve bu seçenekler kendi arasında cerrahi yöntemler ve cerrahi olmayan yöntemler olarak ayrılır. Spinal stenoz tedavisi stenozun konumu, belirtilerin kaynağı, semptomların şiddeti ve sizin sağlık geçmişiniz gibi birçok duruma bağlı olarak değişebilir. Genellikle hafif semptom içeren kişilerde ilk olarak ilaç tedavisi uygulanır. Gittikçe kötüleşen vakalarda ise fiziksel tedavi ve son basamak olarak da ameliyat önerilebilir.
Cerrahi Yöntemler
Omurganın hassas bir yapı olması dolayısıyla cerrahi yöntemler spinal stenoz tedavisinde son sırada tercih edilen yöntemdir. Çoğu spinal stenoz hastasında tedavi cerrahi yönteme ihtiyaç duymadan yapılabilir. Ancak yürüme ve dengenizi korumada zorlanıyorsanız, bağırsak, mesane ve cinsel işlev ile ilgili sorunlar yaşıyorsanız veya semptomlarınız yaşam kalitenizi düşürecek kadar şiddetli ise doktorunuzu konu ile ilgili en kısa sürede bilgilendirerek cerrahi seçenekler hakkında bilgi almanız sağlığınız açısından en doğru karar olabilir.
Açık Cerrahi Yöntem:
Açık omurga ameliyatları genellikle cilt ve kasların 5 ila 15 santimetre arasında kesilmesini içerir ve laminektomi adı verilen teknik kullanılarak omurganın arka kısmından bağ ve kemik dokusu çıkarılır. Bu ameliyatlar sırasında ve sonrasında bazı riskler ortaya çıkabilir:
Ameliyat sırasında kanama riski,
Omurganın dengesinin bozulması, omurgada kaymalar ve bel ağrıları riski,
Omurganın dengesini tekrar oluşturmak için vida ve platin gibi sistemlerin kullanılması gerekliliği.
Ancak, bu yöntem bazı durumlarda hala tercih edilebilir olabilir. Örneğin, açık ameliyatlar bazı karmaşık omurga sorunlarının tedavisinde etkili olabilir ve cerrahi ekibin daha iyi görüş ve erişim sağlamasına olanak tanır.
Açık Cerrahi ve Ameliyat Türleri
Spinal stenoz cerrahisi, omurganın daralan kanalını genişletmek ve sinirlere baskı uygulayan dokuları çıkarmak için çeşitli teknikler kullanılarak gerçekleştirilir. Bu teknikler arasında şunlar yer alır:
Laminektomi: Omurga kemiğinin arka kısmının (lamina) çıkarıldığı bu ameliyat, sinirler üzerindeki baskıyı azaltarak daha fazla boşluk oluşturur.
Laminotomi: Laminanın bir kısmının çıkarıldığı bu işlemde, sinir üzerinde en fazla baskıya neden olan alan hedef alınarak yapılmaktadır.
Laminoplasti: Sadece boyun omuriliği için uygulanabilen bu işlemde, laminanın bir kısmı çıkarılarak daha geniş bir boşluk oluşturulmaya çalışılır.
Spinal stenoz ameliyatı süresi, işlemin karmaşıklığına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Her ameliyat gibi, bu işlemler de belirli riskler içerebilir. Sinir yaralanması, kemiğin uygun şekilde iyileşmemesi, enfeksiyon ve zar yırtılması bu risklerden bazılarıdır. Ameliyatın başarılı bir şekilde tamamlanmasının ardından iyileşme süreciniz başlar. Bu süreç, ameliyatın karmaşıklığına ve genel sağlık durumunuza bağlı olarak değişiklik gösterse de genellikle en az 3 ay sürer.
Kapalı Yöntem Kanal Darlığı Tedavisi
Omurga kanal daralması ameliyatı, endoskopik omurga ameliyatı adı verilen ve özel kameralı sistemler kullanılarak yapılan bir operasyondur. Bu yöntemin birçok avantajı bulunmaktadır.
Özellikle;
- Sağlıklı dokulara zarar vermemesi,
- Kanama miktarını azaltması,
- Enfeksiyon riskini azaltması,
- İyileşme süresini kısaltması,
- Ameliyat sonrası ağrı kesici ihtiyacını azaltması,
- Hastanede kalış süresini kısaltması,
- Normal hayata daha hızlı dönüş sağlaması,
Bazı durumlarda genel anesteziye ihtiyaç duyulmaması gibi avantajlara sahiptir.
Vidasız/Platinsiz Kanal Daralması Ameliyatı
Kapalı yöntemle yapılan kanal daralması cerrahi yönteminde, baskıya neden olan kemik ve bağ dokular agresif şekilde çıkarılmaz. Bu durumda da, omurganın biyomekaniğine zarar verebilecek, sağlamlığını azaltabilecek ve omurgada kaymalara yol açabilecek riskler ortadan kaldırılmış olur. Nadir durumlarda, bu risklerin oluşması durumunda omurgayı desteklemek için özel malzemeler ve kemiklerin desteklenmesi gerekebilir. Ancak, genellikle vida ve platin gibi sistemlerin kullanılması gereksizdir. Kapalı yöntemle yapılan spinal stenoz tedavisinde özel durumların dışında platin/vida kullanılmamaktadır.
Kapalı Kanal Daralması Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci
Tam kapalı omurga kanal daralması ameliyatından sonra, hastalar genellikle bir sonraki gün yürüyerek ve rahat bir şekilde hastaneden ayrılarak evlerine dönebilirler. Açık ameliyatlarda, yara iyileşmesi daha uzun sürdüğü için hastanede kalış süresi kapalı yöntemlerde daha avantajlı olmaktadır.
Omurga Kanal Daralması Kapalı Ameliyatının Riskleri
Omurga kanalı daralması ameliyatının temel riski, nadir de olsa ameliyat sırasında gelişebilecek omurilik ya da sinir hasarıdır. Bu riskleri azaltmak için ameliyatın deneyimli bir ekip tarafından yapılması, ameliyathane altyapısının ve malzemesinin yeterli olması ve hastanın genel sağlık durumunun ameliyat öncesinde yeterince değerlendirilmesi önemlidir.
Ameliyatsız Yöntemler
Spinal stenoz belirtilerini hafif derecede hissediyorsanız medikal tedavi seçeneklerinden önce semptomlara iyi geldiği bilinen yöntemleri deneyebilirsiniz. Bu yöntemler şunlardır:
- Isı uygulamak: Ağrıyan bölgeye ısı uygulamak özellikle osteoartrite bağlı gelişen spinal stenoz tedavisinde etkili olabilir. Isı uygulaması kasların gevşemesine yardımcı olurken kan akışını artırarak eklemlerin rahatlamasına yardımcı olur.
- Soğuk uygulama: Eğer ısı uygulamak semptomlarda herhangi bir azalma göstermiyorsa soğuk uygulamayı deneyebilirsiniz. Buz şişlik ve iltihabı azaltmada etkilidir. 20 dakika kadar ağrı olan bölgeye uygulayabilirsiniz.
- Fiziksel aktivite: Güçsüzlük, dengeyi korumada zorluk çekme gibi semptomları azaltabilmek ve omurgayı desteklemek amacıyla doktorunuzun önerdiği bir egzersiz programını uygulayabilirsiniz.
Eğer bu yöntemler ile geçmeyen bir semptom probleminiz varsa bu noktada doktorunuz sizi de bilgilendirerek ameliyatsız tedavi yöntemlerine başvuracaktır. Bu yöntemler şunları içerir:
- Oral ilaç tedavisi: Doktorunuzun başvuracağı ilk yöntem çoğunlukla ilaç tedavisidir. İlaçların amacı iltihabı hafifleterek ağrının azaltılması hedeflenmektedir.
- Fizik Tedavi: Fizyoterapist yardımı ile güç ve denge kazanmanıza yardımcı, esnekliğini arttıran bir egzersiz planı uygulayabilirsiniz.
- Steroid enjeksiyonları: Omurgadaki boşluğun yakınına yapılarak ağrı, iltihap gibi semptomların azaltılması hedeflenir. Ancak uzun vadede doku zayıflamasına neden olabileceği için sınırlı sayıda yapılabilir.
- Dekompresyon prosedürü: Kalınlaşma kaynaklı spinal stenoz tedavisinde tercih edilir. Ayakta tedavi prosedürüdür. Küçük bir kesi yapılır ve özel aletler ile cerrahınız kalınlaşmış dokunun bir kısmını çıkarır. Hastanede kalmanızı gerektirmeyen bir işlemdir aynı gün içerisinde yaşantınıza devam edebilirsiniz.
Omurga boşluklarının daralması olarak bilinen spinal stenoz tedavisi mümkün bir hastalıktır. Birden fazla tedavi seçeneği bulunan bu hastalıkla ile ilgili size en uygun tedavi seçeneği için en kısa sürede bir sağlık kuruluşundan randevu alarak öğrenebilirsiniz.