Farenjit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Farenjit, boğazın arka tabanında bulunan farenks bölümünün iltihaplanması durumudur. Farenks veya yutakta meydana gelen iltihaplanma küçük alanla sınırlı kalabilir veya boğazın tamamına yayılabilir. Dilin son üçte bir kısmı, ağzın çatısını oluşturan yumuşak damak ve savunma sisteminin bir parçası olan bademcikler farenjitten etkilenebilen dokulardır. Grip ve soğuk algınlığına benzer semptomlar verebilen farenjitin en yaygın nedenleri arasında bakteri ve virüsler yer alır. Farenks iltihaplanmasına yol açabilen virüslerin yayılma hızı yüksektir ve damlacıklar halinde havada yayılma gösterebilir. Viral farenjit hapşırma, öksürme vb. eylemler ile doğrudan bulaş gerçekleştirebilir. Bununla birlikte enfeksiyona sahip bireylerin vücut sıvıları da farenks iltihaplanması için bir risk faktörü olabilir. Viral farenjit uzun süreli bir iltihaplanmaya neden olmayabilir ve kendiliğinden geçme eğilimindedir.
Viral olmayan tablolarda genellikle bakteriler sorumlu tutulabilir. Özellikle Streptokok A grubu bakteriler farenjitin yayılmasında ve gelişmesinde etkili gruplardır. Bakteriyel farenjit ilaç tedavisine yanıt verebilir ancak şiddetli semptomlar görülebilir. Bunun haricinde ciddi travmalar, kanser, toksin ve alerjen maddeler, birtakım hastalıklar farenks iltihaplanması için birer risk faktörü olabilir. Temel tedavi seçeneği olan ilaç kullanımı ile süreç kontrol altına alınabilir.
Farenjit Nedir?
Farenks boğazda ses telleri ve larenksin (gırtlak) üzerinde yer alan kısımdır ve “yutak” olarak bilinir. Bu kısım burun ve ağız boşluğunun birleştiği yer olup besinlerin ağızdan özofagusa ve mideye iletilmesini sağlar. Aynı zamanda burundan gelen havanın nefes borusuna gönderilmesi ile bağlantılıdır. Farenks nazofarenks, orofarenks ve hipofarenks olmak üzere 3 bölümden oluşur. Boğazın ortasında konumlanan ve bademcikleri içeren orofarenks iltihaplandığında ortaya çıkan tabloya “farenjit” denir. Orofarenks zarının iltihaplanmasında başlıca alerjiler, bakteriler ve virüsler, toksinler, kanser ve travmalar sorumlu tutulabilir. Bununla birlikte bazı çevresel koşullar farenjit için risk faktörü olabilir. Bireyleri farenjite daha duyarlı hale getirebilen risk faktörleri şunları kapsayabilir:
- Sigara ve tütün ürünleri kullanımı,
- Mevsimsel ve toz, küf, evcil hayvan tüyü alerjileri,
- Temizlik ürünleri ve fosil yakıtlar vb. kimyasal ve tahriş edici havanın solunması,
- Sık tekrarlayan veya kronik sinüzit,
- HIV/AIDS, kemoterapi, stres vb. bağışıklığı zayıflatan durumlar,
- Çocuk bakım merkezleri, parklar, uçak ve ofis vb. toplu alanlarda sık bulunmak.
Küçük çocuklarda ve gençlerde farenjit gelişme riski daha yüksek olabilir. Özellikle bakteriyel ve viral bulaşın oldukça kolay olması çocuklarda daha hızlı iltihaplanmaya yol açabilir. Geçmeyen farenjit olarak bilinen kronik farenjit akut vakalara kıyasla daha uzun (birkaç hafta) sürme eğilimindedir.
Farenjit Belirtileri Nelerdir?
Farenjit belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Bu değişkenlik farenjitin evresi, nedenleri, bireyin bağışıklık düzeyi ve çevresel koşullara bağlı olarak oluşabilir. Tipik semptomlar boğaz ağrısı ve yutkunma sırasında ağrıyı içerir ancak ek semptomlar enfeksiyon kaynağı ile ilişkilidir. Buna göre Streptokok A kaynaklı bakteriyel farenjit belirtileri şu şekilde olabilir:
- Ateş,
- Baş ağrısı,
- Bademciklerin şişmesi,
- Bademciklerde beyaz lekeler,
- Vücut ağrıları,
- Boyunda şişmiş lenf düğümleri,
- Yutma güçlüğü ve ağrısı.
Streptokokal farenjit belirtileri virüslere kıyasla daha şiddetli olabilir. Sıklıkla akut farenjit olarak seyreder. Akut farenjit belirtileri ile viral farenjit belirtileri arasında birtakım farklar bulunabilir ve bunlar:
- Kuru öksürük,
- Baş ağrısı,
- Burun akıntısı,
- Konjonktivit,
- Ses kısıklığı,
- Boğaz kızarıklığı,
- Gözlerde kızarıklık olabilir.
Bazı virüs türleri ayrıca ağız içi ve dudak çevresinde ağrılı yaralara yol açabilir. Çocuklarda farenjit kulak ağrısı, mide bulantısı ve kusma, karın ağrısı şeklinde kendini gösterebilir. Virüs ve bakterilerin yanı sıra bazı mantar türleri sorumlu olabilir. Bunlar ağız içinde pamukçuk, yutma güçlüğü, boğaz ağrısı gibi semptomlar verebilir. Kronik farenjit belirtileri genellikle akut farenjit belirtileri ile benzerlik gösterir.
Farenjit Neden Olur?
Farenjit birçok farklı etmenden etkilenerek ortaya çıkabilir. Sıklıkla faranjit hastalığı gelişmesinde virüsler sorumlu tutulabilir. Bunun yanı sıra bakteriler de farenjiti tetikleyen unsurlardandır. Sıklıkla boğazın tahriş olması farenks enfeksiyonu oluşumunda risk taşıyan bir durumdur. Farenjit nedenleri arasında şunlar bulunabilir:
- Virüsler: Grip ve nezle virüsleri, mononükleoz, kızamık ve suçiçeği, krup, COVID-19 vb. virüsler farenks iltihaplanmasını tetikleyebilen virüsler olabilir.
- Bakteriler: Çeşitli bakteriler risk taşıyabilir ancak vakalar genellikle Streptococcus pyogenes bakterisinden kaynaklanır.
- Alerjiler: Boğazı tahriş edebilen alerjen maddeler arasında polen, evcil hayvan tüyleri, toz, küf yer alabilir.
- Tahriş edici maddeler: Aktif veya pasif (sigara) içici olmak, aşırı alkol tüketimi, hava kirliliği, yoğun dumana maruziyet, ağır temizlik ürünleri kimyasalları ve aşırı baharat tüketmek farenksin tahrişiyetine neden olabilir.
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH): Mide asidi ve içeriğinin sık sık yemek borusu ve ağza gelmesi sonucu boğazın tahrişiyeti meydana gelebilir. Bunun sonucunda reflü farenjit adı verilen durum ortaya çıkabilir.
- Tümörler: Dil, gırtlak vb. boğazda yer alan kısımlarda görülen tümörler yoğun belirtiler gösterebilir ve boğaz olumsuz etkilenebilir.
Ek olarak iç mekanların havasının kuru olması, nemlendirici kullanılmaması, uzun süre yüksek sesle konuşulması ve boğaz kaslarının zorlanması, HIV ve AİDS varlığı, boğazda apse oluşması, Kawasaki hastalığı ve epiglottit diğer nedenlerdir. Bazı hastalıkların varlığı kronik farenjit nedenleri arasındadır.
Farenjit Tanısı Nasıl Konulur?
Farenjit tanısı için bireylerin tıbbi geçmişi ve aile öyküsü değerlendirilir. Aynı zamanda fizik muayene ile boğaz, kulaklar, burun yolları, lenf bezleri incelenebilir. Viral semptomlar varlığında test yapılması gerekli olmayabilir. Ancak viral semptomların yokluğunda Strep A Hızlı Antijen Testi ve boğaz kültürüne başvurulabilir. Hızlı antijen testlerinde boğazın arka kısmından steril bez yardımıyla örnek alınır ve kısa bir süre içinde sonuç alınabilir. Hızlı testler olan antijen testleri hassas olmadığından daha güvenilir bir yöntem olan boğaz kültürü uygulanabilir. Bu nedenle standart tanı testi boğaz kültürü olarak kabul edilebilir. Boğaz kültürü sonuçları 24-48 saat içinde görüntülenebilir. Daha az sıklıkla Streptokok bakterileri varlığının tespiti için moleküler testler tercih edilebilir. Doğru tanı konulması tedavi planının şekillenmesi için önemli bir adımdır. Dolayısıyla belirti ve semptomlar dikkatli izlenmeli ve gerekli testler uygulanmalıdır.
Farenjit Tedavisi Nasıl Yapılır?
“Farenjit nasıl tedavi edilir?” sorusuna birden fazla yanıt verilebilir. Bunun nedeni farenjiti meydana getiren unsurların farklılığından kaynaklanmasıdır. Viral farenjite kıyasla daha şiddetli seyreden bakteriyel akut farenjit tedavisi şu şekilde sağlanabilir:
- Bakteriyel inflamasyonun iyileştirilmesi amacıyla antibiyotik tedavisi uygulanır. Birkaç gün içinde belirti ve semptomlar ortadan kalktığında dahi antibiyotik tedavisinin doktor rehberliğinde sürdürülmesi gerekir. Antibiyotik tedavisinin belirtildiği şekilde uygulanmaması farenjit boğaz enfeksiyonu seyrini olumsuz etkileyebilir.
- Viral farenjitler genel olarak tıbbi tedavi gerektirmez. Antibiyotik ilaçlar virüslere etki edemediğinden yalnızca semptomların hafifletilmesi amaçlanır. Viral enfeksiyonlarda boğaz ağrısı yaklaşık 5-7 gün sürebilir.
Viral ve bakteriyel nedenler haricinde gelişen farenjit ve kronik farenjit tedavisi ek ilaç ve yöntemlerin kullanımını gerektirebilir.
Sık Sorulan Sorular
Farenjit Olduğunu Nasıl Anlarız?
Grip ve soğuk algınlığı farenjit ile karıştırılan en yaygın sağlık sorunlarıdır. Benzer semptomlara sahip olan bu hastalıklar için ayırıcı testler mevcuttur. Özellikle boğaz kültürünün alınması ve değerlendirilmesi standart test olarak kabul edilir ve yaygın olarak kullanılır. Hızlı antijen testlerine oranla boğaz kültürü daha hassas sonuçlara ulaşmada yardımcıdır. Yalnızca fizik muayene tanının konulmasında yeterli olmayabilir.
Farenjit Ateş Yapar Mı?
A grubu Streptokok bakterileri farenjite neden olduğunda belirtiler arasında yüksek ateş görülebilir. Genel olarak virüsler bakterilerde olduğu gibi yüksek ateşe neden olmayabilir. Ancak “Epstein-Barr virüsü” veya enfeksiyöz mononükleoza bağlı farenjitlerde ateş belirgin bir belirti olabilir. Yüksek ateş ile birlikte boğaz ağrısı, geniz akıntısı, kuru öksürük, bademcik şişmesi, ses kısıklığı vb. bulgular varlığında mutlaka ilgili bir sağlık kuruluşu ile iletişime geçilmesi önerilir.
Farenjit Burun Akıntısına Neden Olur Mu?
Virüslerden kaynaklanan vakalarda burun veya geniz akıntısı oluşabilir. Rinovirüs gibi virüsler farenks mukozasında meydana getirdiği enfeksiyon ve istila sonucu sekresyona yol açabilir. Sekresyon ile paralel olarak burun salgılarında artış meydana gelebilir. Viral farenjitlerde burun akıntısına öksürük, döküntü, baş ağrısı, göz kızarıklığı, konjonktivit gibi bulgular eşlik edebilir.
Farenjit ve Öksürüğe Ne İyi Gelir?
Tıbbi tedaviye destek olarak evde bakım uygulamaları iyileşme süresini kısaltabilir. Boğazın nemlendirilmesi ve vücuttan sıvı kaybının önlenmesi amacıyla sıvı tüketimi önerilebilir. Ancak alkol ve kafein vücuttan su atımını arttıracağından bu maddelerin kısıtlanması gerekebilir. Farenjit gargara uygulaması ile hafifletilebilir. Bu nedenle ılık su ile yarım çay kaşığı tuz ile yapılan solüsyon ile gargara yapılması önerilebilir. Farenjit balgam oluşumunu tetikleyebileceğinden boğazın ve sesin dinlendirilmesi, reçeteli ve reçetesiz ilaçların kullanımı teşvik edilebilir. Ek olarak tahriş edici maddelerden uzaklaşmak, odanın nemlendirilmesi, sigara ve tütün ürünlerini bırakmak boğaz tahrişiyetine iyi gelebilir.
Farenjit Nefes Darlığı Yapar Mı?
Farenks iltihaplanması boğaz tahrişiyeti ve ağrısı ile ilişkilendirilebilir. Bu kapsamda şiddetli farenjit varlığında bazı bireylerde kuru öksürük ve nefes darlığı gerçekleşebilir. Bunun yanı sıra nadiren de olsa farenks veya larenkste oluşan kanserler boğaz ağrıları, nefes darlığı, boyunda şişlikler, ağız ve burunda kanama gibi bulgular verebilir. Nefes darlığı tek başına bir bulgu olarak değerlendirilmemeli, diğer bulguların da takip edilmesi gereklidir.
Farenjit Ciğere İnerse Ne Olur?
Farenks iltihaplanması akut veya geçici enfeksiyonlardır. Bu durum kronik veya sık tekrarlayan bir tablo olduğunda enfeksiyon boğazdan akciğerlere inebilir. Bu prognoz hafif seyir gösteren hastalarda sıklıkla görülmeyebilir. Tedavinin sağlanamaması dahilinde akciğerler enfeksiyon açısından riskli bir bölge haline gelebilir.
Farenks sindirim ve solunum sisteminin ortak noktalarından biridir ve dış etkenlere yakın bir konumdadır. Bu nedenle çevresel uyaranlara karşı önemli bir konumda olan farenks birtakım sağlık sorunları için kritik bir bölgedir. Farenks sağlığının korunması ve geliştirilmesi kapsamında kontrollerinizi ihmal etmeyiniz.
