Salgın hastalıklar strese ve bazı psikolojik etkilere neden olabilir!
Covid-19 salgını ve salgından korunmak için alınan tedbirler zorlu bir süreci de beraberinde getirdi. Salgına yakalanan insanların hastalıkla mücadelesi ve psikolojilerine etkisi, salgından uzak durmak için alınan tedbirlerin halkın üzerindeki psikolojik etkileri gibi çeşitli yönler insanlar üzerinde farklı kırınımlara neden oldu.
Bir hastalık hakkındaki korku ve endişe bunaltıcı olmakla beraber yetişkinlerde ve çocuklarda güçlü duygulara neden olabilir. Stresle başa çıkmak sizi, önem verdiğiniz insanları ve topluluğumuzu güçlendirir.
Pandemi sürecisinin en başından itibaren ortaya çıkan stres ,kaygı ve değişen alışkanlıklarımız ;
- Kendi sağlığınız ve sevdiklerinizin sağlığı hakkında korku ve endişe duymak(Hayatta kalabilecek miyiz,sağlığımızı ya koruyamazsak ? ben ve sevdiklerim sorgusu)
- Uyku düzeninde değişiklikler(geç uyuma ,geç kalma ve uykuya dalmada zorluklar )
- Beslenme düzeninde dengesizlik (sağlıksız ve kötü beslenmeye yönelme az ya da çok beslenme )
- Konsantrasyon zorlukları (Dalgınlık ,unutkanlık ,uzun düşünme halleri)
- Alkol, tütün veya diğer ilaçların artan kullanımı(Yeni bağımlılık kazanımı )
- Yanlış doz ve reçetesiz psikiyatrik ilaç kullanımı
Pandemi krizinde en çok strese maruz kalan kesimler:
- COVID-19’dan ağır hastalığa yakalanma riski daha yüksek olan yaşlı insanlar ve kronik hastalıkları olan kişiler
- Çocuklar ve gençler
- Doktorlar, hemşireler, diğer sağlık hizmeti sağlayıcıları ve COVID-19 vakalarına ilk ulaşan ambulans ve sağlık çalışanları
- Madde kullanımıyla ilgili sorunlar da dahil olmak üzere zihinsel sağlık sorunları olan kişiler
Yaşadığımız zorlu süreçte Stres ve kaygımızla başa çıkabilmek mümkün mü ?
Peki neler yapacağız ,
- Özellikle ilk haftalar da sosyal ağlarda hızla yayılan kötü ve hassas içeriklere bir çoğumuz maruz kalmış olabiliriz.Bu içeriklerin bir çoğunun gerçeği yansıtmadığı bilerek,bu görüntüleri izlemenin sadece kaygı ve stresimizi artırmasına neden olacağını bilelim ve , zararlı ve hassas içerikli haberleri izlemek, okumak veya dinlemekten uzak duralım .
- Gündemi günün belli saatlerinde takip etmeyi bırakmayalım.(Doğru kaynaklardan bilgi stresinizi azaltmaya yardımcı olur )
- Beden sağlığımız ilk önce bedenimize iyi bakmakla başlar;
- Kendinize bir rutin oluşturun(özelikle uyku ve yemek düzeni planı ile ( uyku saatinde maksimum 2 saatlik oynamalar planlayın )
- Günlük duş alımını ihmal etmeyin
- Evde dahi olsak uyku kıyafetlerimizle günümüze devam etmeyelim ,günlük kıyafet geçişi yapalım
- Gün içerisinde gevşeme ,egzersiz yapmayı ihmal etmeyin(en az 45 dakika )
- Kaygınızın artığında derin derin nefes alıp verin (Burun dan alıp ağızdan kısık kısık verin )
- Başkalarıyla bağlantı kurun. (Arkadaş ,akraba vs)Endişeleriniz ve nasıl hissettiğiniz hakkında güvendiğiniz insanlarla konuşun.
Sevdiklerinizi sık sık kontrol edin. Sanal iletişim size ve sevdiklerinize daha az yalnız ve yalıtılmış hissetmenize yardımcı olabilir. Sevdiklerinizle bağlantı kurarak şunları yapabilirsiniz:
- Telefon
- E-posta
- Metin mesajları
- Görüntülü sohbet
- Sosyal medya
Pandemi̇ni̇n Ai̇le Ve Çocuk Üzeri̇ndeki̇ Etki̇leri̇
Çocuklar ve gençler, kısmen etraflarındaki yetişkinlerden gördükleri şeylere tepki verirler. Buradan Ebeveynler ve bakıcılar COVID-19 ile sakin ve güvenli bir şekilde başa çıktıklarında, stres ve kaygılarını doğru yönetebildiklerinde çocukları için en iyi desteği sağlayabilirler. Çocuklara yanlış bilgi erişimine dikkat edilmelidir çünkü çocuklar biz yetişkinlere göre duydukları ,gördüklerine daha kolay inanırlar ve algılarını değiştirmek bir hayli güç olabilir.
Çocuğunuzdaki davranış değişikliklerini izleyin
Tüm çocuklar ve gençler strese aynı şekilde tepki vermemekle beraber, izlenmesi gereken bazı yaygın değişiklikler şunlardır:
- Duygu durum dalgalanmaları(gülmek bir anda ağlamak,endişe, kaygı )
- Küçük çocuklarda durulmayan ağlama ve öfke kontrolü bozukluğu
- Alt ıslatma sorunu ,tuvalet alışkanlığı kazanımında geri dönme problemleri
- Regresyon( geri dönme )emzik alışkanlığı ya da konuşma da gerilemeler
- Uyku ya dalma da güçlük
Ergenlik Dönemide ki Bireylerde ,
- Sağlıksız yeme veya uyku alışkanlıkları değişiklikler (Geç uyku ve geç uyanma )
- Umutsuzluk ,mutsuzluk
- Gençlerde sinirlilik ve “kontrol dışı” davranışlar
- Kötü okul performansı veya okula ait sorumluluklardan kaçınma
- Dikkat ve konsantrasyon zorluğu
- Hareket ve egzersizden kaçınma
- Teknoloji bağımlılığının artması sosyal ilişkiden kaçınma (aile ve arkadaşlardan iyice uzaklaşma )
- Açıklanamayan baş ağrısı veya vücut ağrısı
- Alkol, tütün veya diğer ilaçların kullanımı
Çocuğunuzu bu süreçte destekleme yolları:
- COVID-19 salgını hakkında fark etmeksizin küçük veya ergenlik çağındaki çocuğunuzla konuşun.
- COVID-19 hakkındaki soruları cevaplayın ve çocuğunuzun anlayabileceği şekilde paylaşın.
- Çocuğunuza güvende olduğunu söyleyin ve bunu hissettirin. Kendilerini üzgün hissettiklerinde sorun olmadığını her şeyin yolunda olduğunu söyleyin. Sizin stresle nasıl başa çıktığınızı ve neler yaptığınızı anlatın ve çocuğunuzun da sizi rol model alarak kendi streslerini yönetmelerini sağlayın.
- Ailecek sosyal medya dahil olmak üzere çeşitli haber alma kanallarını sınırlandırın. Çocuklar bir haberi yanlış yorumlayıp korkabilirler.
- Düzenli rutinlere ayak uydurmaya çalışın. Okullar kapalıysa, öğrenme aktiviteleri ve rahatlatıcı veya eğlenceli aktiviteler için bir program oluşturun.
- Rol model olun. Mola verin, bolca uyuyun, egzersiz yapın ve iyi besleyin. Arkadaşlarınız ve ailenizle bağlantı kurun.
Pandemi̇ni̇n Yaşlılar Üzeri̇ndeki̇ Etki̇leri̇
Yaşlılar, yeterli sağlık koşullarına sahip olmayanlar ve kronik rahatsızlığa sahip olan kişiler COVID-19 nedeniyle artan bir strese maruz kalmaktadırlar.
Bu gruptaki insanlarda;
- Yüksek Ölüm ve yanlız kalma korkusu ve ,terkedilmiş hissi
- Yaşlılar ve engelli insanlar depresyon gibi zihinsel sağlık sorunları için yüksek risk altındadır.
- Zihinsel sağlık problemleri fiziksel şikayetler (baş ağrısı veya mide ağrıları gibi) veya bilişsel problemler (konsantre olma sorunu gibi) şeklinde kendini gösterebilir.
Genel olarak Covid-19’a gösterilen reaksiyonlar:
- Kendini virüsten koruma konusunda duyduğu endişe;çünkü ciddi hastalık riskleri daha yüksektir.
- Tesislerin kapatılması, hizmetlerin azaltılması ve toplu taşımanın yasaklanması nedeniyle düzenli tıbbi bakım veya toplum hizmetlerinden mahrum kalacaklarına yönelik endişe.
- Özellikle yalnız yaşıyorlarsa veya salgın nedeniyle ziyaretçilere izin verilmeyen bir topluluk ortamındaysa, sosyal olarak dışlanmış hissi duymaları.
- Sevdikleri insanların devamlı olarak onlara bakmasına karşın yük hissetmeleri ve suçluluk
Karanti̇nadan Çıkan İnsan Psi̇koloji̇si̇
Hastalığa sahip olunmasa bile COVID-19’a maruz kalmış olabileceği ve diğerlerinden ayrılma durumu dahi yoğun stres ve kaygı yaratabilir .
Karantinadan çıkan insanların duygusal reaksiyonlar şunları içerebilir:
- Karantina sonrası rahatlama dahil karışık duygular(uzun süre izole olmanın verdiği yanlızlık duygusu )
- Kendi sağlığınız ve sevdiklerinizin sağlığı hakkında korku ve endişe ve tekrar aynı şeyleri yaşabilir miyim ?kaygısı)
- Kendinizi izleme veya COVID-19 belirti ve semptomları için başkaları tarafından izlenme deneyiminden kaynaklanan stres
- Virüs taşımadığınız kanıtlansa bile arkadaşlarınız veya sevdiklerinizin sizinle yakınlaşmaktan kaçınması ve buna bağlı olarak üzüntü ve hayal kırıklığı hissedilmesi
- Karantina sırasında normal iş veya ebeveynlik görevlerini yerine getirememe suçluluğu
- Diğer duygusal veya zihinsel sağlık değişiklikler
Karantinadan çıkan bireyler bütün bu fiziksel ve duygusal değişikliklerin farkında olmalı ve bir süreç dahilinde yönetmelidir.
Toplumsal olarak, empati kurulma yoluyla karantina sonrası insanları dışlamak yerine onları anlamalı ve onlarla doğru kanallarla doğru bir iletişim kurmalıyız.
Covid-19’ Müdahale Görevli̇leri̇
COVID-19’a müdahale eden tarafta olmak kişilere duygusal zararlar verebilir ve ikincil travmatik strese neden olabilir. İkincil travmatik stres, doğrudan travmatik bir olaya maruz kalmaktan ziyade başka bir bireyin travmatik deneyimlerine maruz kalmaktan kaynaklanan stres reaksiyonları ve semptomlardır.
İkincil travmatik stres reaksiyonlarını azaltmak için yapabileceğiniz şeyler şunlardır:
- İkinci Travmatik olaylardan sonra her ailenin bundan etkilenebileceğini kabullenin.
- Fiziksel (yorgunluk, hastalık) ve zihinsel (korku, yoksunluk, suçluluk) gibi belirtileri öğrenin ve farkında olun.
- Ailenize ve kendinize pandemiyle mücadeleden dolayı ortaya çıkan durumları iyileştirmek için zaman tanıyın.
- Arkadaşlarınızla ve ailenizle zaman geçirmek, egzersiz yapmak veya kitap okumak gibi hoşunuza giden kişisel bakım etkinliklerinin bir planını oluşturun ve uygulayın.
- İşiniz dışında Covid-19 haberlerinden sıyrılın ve başka şeylere odaklanın.
- Covid-19 salgınından önce herhangi bir sorun yokken salgından kaynaklanan bir etkiyle ailenize ve hastalarınıza bakma konusunda yeteneğinizi kaybettiğinizi düşüyorsanız yardım isteyin!