Az görme rehabilitasyonu çeşitli sebeplerle görme yetisinde azalma olan hastalarda var olan görme fonksiyonunu geliştirerek daha iyi bir görüş elde etmeyi amaçlayan bir tedavi prosedürüdür. Az gören kişiler rehabilitasyon süreci daha iyi bir görme keskinliği elde edebilir. Görme yetisinin tamamen kaybolmadığı bununla birlikte gözlük, lens gibi tedavi yöntemleri ile görme keskinliğinin elde edilemediği durumlarda az görme rahabilitasyonundan faydalanılabilir. “Az görme nedir?” “Az görme rehabilitasyonu nedir, hangi durumlarda uygulanır?” “Az görme tanı ve tedavisi nasıl yapılır?” Bunlar gibi az görme ve az görme rehabilitasyonu hakkında detaylı bilgi yazının ilerleyen kısımlarında detaylı olarak yer almaktadır.
Az Görme Hastalığı Nedir? Neden Olur?
Görme yetmezliği denildiğinde hiç görmeyenler ve kısmı görenler olmak üzere genel olarak iki grup akla gelir. Sınırlı da olsa görme yetisi olan bununla birlikte kontakt lens, gözlük kullanımı ve ameliyat gibi tedavi yöntemleri ile düzeltilemeyen görme kaybı az görme olarak adlandırılır. Çoğu zaman körlük ile karıştırılsa da az görme körlük anlamına gelmez. Sağlıklı bir kişinin 6 metreden görebildiği nesneleri az gören biri 2-6 metreye kadar olan mesafeden görebilir.
Az görme hastalığı çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Her yaş grubunda görülmekle birlikte özellikle ileri yaş grubundaki kişilerde az görmeye daha sık rastlanır. Bir diğer ifadeyle ileri yaş az görmenin başlıca nedenlerinden bir tanesidir. Araştırmalar 45 yaş üzerindeki her 6 yetişkinden 1’inde az görme problemi olduğunu göstermektedir. Az görmenin bilinen başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
- Makula dejenerasyonu: Makula dejenerasyonu, görsel odaklanmanın gerçekleştiği retinanın arka kısmında bulunan ışığa duyarlı makula tabakasında ortaya çıkan bir göz problemidir. Dünya genelinde yaşa bağlı görme kaybına neden olan sağlık sorunlarının başında makula dejenerasyonu gelir. Makula dejenerasyonu gözün net görme yeteneğini bozarak bulanık görmeye ve görme yetmezliğine neden olabilir.
- Katarakt: Göz içindeki saydam göz merceğinin bulanıklaşmasıdır. Bu durum göze gelen ışığın retinada doğru biçimde odaklanmasını engelleyerek görme kaybına neden olabilir.
- Glokom (göz tansiyonu): Göz içinde çeşitli sebeplere bağlı olarak basıncın artması durumunda göz sinirlerine yeterli kadar kan akışı olmayabilir. Buna bağlı olarak gözdeki sinirler zarar görebilir ve görme kaybı ortaya çıkabilir. Glokom yani göz tansiyonu artan basıncın göz sinirlerinde hasara neden olduğu bir sağlık sorunudur.
- Diyabetik retinopati: Diyabet yani şeker hastalığı vücuttaki doku ve sinirlere zarar verebilir. Diyabete bağlı olarak retinanın beslenmesini sağlayan kan damarlarında da tahribat ortaya çıkabilir. Bunun neticesinde zamanla retina hasar görebilir ve görme kaybı meydana gelebilir.
- Retinitis pigmentosa (gece körlüğü): Tavuk karası veya gece körlüğü olarak da bilinen retinitis pigmentosa gece görüşünün zamanla azaldığı ve hastanın gözün yan kısımlarındaki nesneleri görmekte zorluk yaşadığı kalıtsal bir hastalıktır.
- Ambliyopi (göz tembelliği): Çocukluk döneminde görme gelişiminin olması gerektiği gibi gerçekleşmemesine bağlı olarak ortaya çıkan bir göz problemidir. Bir veya her iki gözde bulanık görme ile karakterize olan göz tembelliği gözlük veya kontakt lenslerle kolaylıkla düzeltilemez. Bu nedenle göz tembelliği olanlarda çoğu zaman az görme rehabilitasyonundan faydalanılması gerekebilir.
- Travmatik beyin hasarı: Kafa travması, beyin hasarı ve inme gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkan görme kaybında da az görme rehabilitasyonu uygulanabilir.
Makula dejenerasyonu veya retinopati gibi görme fonksiyonuna zarar veren sağlık sorunları erken dönemde tedavi edilmediğinde zamanla kalıcı görme kaybına neden olabilir. Bu nedenle siz de görüşünüzün eski kadar keskin olmadığını fark ederseniz vakit kaybetmeden alanında uzman bir göz doktorundan randevu almayı ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
Belirtileri Nelerdir?
Az görme sorunu yaşayan kişilerde tamamen görme kaybı yoktur kısmen de olsa görüş söz konusudur. Bununla birlikte az gören kişiler sağlıklı bireylere göre günlük hayat içerisinde bazı zorluklar yaşayabilirler. Az görmenin başlıca belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Gözlük veya kontakt lens ile düzelmeyen görme bozukluğu,
- Okuma ve yazma güçlüğü,
- Okul çağındaki çocuklarda tahtayı görmede zorluk,
- Bebeklik çağında göz kayması,
- Yüzleri tanımada zorluk,
- Televizyon izlerken görme zorluğu,
- Işığa karşı hassasiyet,
- Bulanık görme,
- Tüm görüş alanının bir film ile kaplanmış gibi görünmesi,
- Yakın ve uzaktaki nesneleri net biçimde görememe,
- Aydınlatması az olan alanlarda görmede problem yaşama (gece körlüğü),
- Gözün üst, alt ve/veya yan tarafındaki nesneleri görememe
Yukarıda sayılanların yanı sıra az görme sorunu bulunan kişiler alışveriş yapma, araba kullanma gibi aktiviteler sırasında da zorluk yaşayabilirler.
Az Görme Rehabilitasyonu Nedir?
Az görme rehabilitasyonu gözün normal işlevinin çeşitli nedenlerle olması gerektiği gibi olmadığı kişilerde var olan görme becerilerini geliştirmeye ve iyileştirmeye yardımcı olan bir tedavi prosedürüdür. Az görme rehabilitasyonu sayesinde görme kaybı yaşayanlar günlük aktivitelerini başkalarına bağımlı olmadan yerine getirme yetisi kazanabilir. Görme rehabilitasyonu sürecinin nasıl yürütüleceğine alanında uzman bir göz doktoru hastanın bireysel ihtiyaçları ve görme kaybının şiddeti gibi faktörlere bağlı olarak karar verir. Rehabilitasyonun temel amacı kişinin mevcut görme potansiyelini en üst düzeye çıkarmak, kalan görme becerilerini geliştirmektir. Örneğin az görme problemi yaşayan hastalar rehabilitasyon sonrasında nesneleri ve yüzleri tanıma, araba kullanma, yolları takip etme, kitap okuma gibi rehabilitasyon öncesinde yapmakta zorluk yaşadıkları aktiviteleri yaparken daha az sorun yaşayabilir. Görme kaybının erken döneminde rehabilitasyona başlanması tedavinin başarı şansını önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle siz de kendinizde veya çocuğunuzda az görme fark ettiğinizde vakit kaybetmeden uzman bir göz doktorundan randevu almayı ve gerekli kontrolleri yaptırmayı ihmal etmeyin.
Kimler için Uygulanır/Uygulanmaz?
Az görme rehabilitasyonu makula dejenerasyonu, diyabetik retinopati, kafa travması gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak görme yetisinde kayda değer bir azalma olan kişilerde mevcut görme fonksiyonunun geliştirilmesini amaçlayan bir tedavi sürecidir. Bununla birlikte az görme rehabilitasyonu uygulanması için hastanın sınırlı da olsa görmesine rağmen gözlük, lens ve ameliyat gibi tedavi seçenekleri ile görüşün elde edilememesi gerekir. Tam körlük durumunda ise az görme rehabilitasyonu olumlu sonuç vermeyebilir.
Tanı ve Teşhis Yöntemleri Nelerdir?
Halk arasında bilinenin aksine yaşla birlikte görme yetisinin azalması olağan bir süreç değildir. Bu nedenle görme duyusunda azalma fark edildiğinde bunun nedeninin araştırılması ve doğru tedavinin belirlenmesi için uzman bir göz doktoru tarafından kapsamlı bir muayene yapılması gerekir. Uzman doktor muayeneye öncelikle hastanın tıbbi geçmişini ve halihazırda var olan semptomlarını değerlendirerek başlar. Hastada diyabet gibi görme kaybına neden olabilecek kronik bir sağlık sorunu varsa rehabilitasyon sürecinde o sağlık sorununun da kontrol altında tutulmasına yönelik önlemler alınması gerekebilir. Muayene sırasında özel aletler yardımıyla retina, makula gibi gözün bölümleri incelenebilir, görme keskinliğini test etmek için hastadan belirli bir uzaklıkta ve farklı büyüklükteki harfleri okuması istenebilir. Hasta küçük harfleri okumakta veya uzakta nesneleri görmekte olduğu kadar televizyon izlemek, araba kullanmak gibi günlük aktiviteleri yapmakta da düzeltilemeyen bir zorluk yaşıyorsa bu durumda uzman göz doktoru hastaya az görme rehabilitasyonunu önerebilir.
Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Az görme hastalığının tedavisi az görmenin nedenine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu nedenle uzmanlar rehabilitasyon sürecinde kişiye özel bir tedavi planı hazırlarlar. Az görme rehabilitasyonunda hastanın görme yetisini artırmak ve var olan görme kapasitesini en iyi şekilde kullanmasını sağlamak için bazı cihazlardan faydalanılabilir. Bunların başında teleskoplar, mikroskoplar, büyüteçler (magnifiers), tele mikroskoplar, elektro-optik sistemler gelir. Az görme rehabilitasyonunda kullanılan başlıca tedavi yöntemleri şu şekildedir:
- Büyüteçler: Gözlük üzerine monte edilen büyüteçler genellikle okuma ve yazma gibi yakın mesafe görüşünü artırmak için tercih edilir.
- Teleskopik gözlük: Televizyon izleme gibi uzak mesafe görüşünü artırmak için çoğunlukla görüntüyü büyütme özelliğine sahip olan teleskopik gözlüklerden faydalanılır.
- Kontrast arttırıcı aletler: Kontrast aygıtları nesnelerin daha belirgin hale gelmesini sağlayarak görüşü iyileştirir.
- Elektro-optik sistemler: Günümüzde gelişen teknolojinin de yardımıyla bilgisayar, telefon gibi teknolojik cihazlar arasında az görme hastalığı bulunanlar için özel olarak tasarlanan cihazlar da bulunmaktadır.
Az görme rehabilitasyonun başlıca amacı kişilerin var olan görme kapasitesini artırırken onları günlük hayat içerisinde kendilerine yetebilir hale getirmektir. Bu nedenle yukarıda sayılanların yanı sıra günümüzde büyük puntolu kitaplar, konuşan saatler gibi görme kaybı yaşayan kişilere günlük aktivitelerini yaparken kolaylık sağlayan görmeye yardımcı ürünler de bulunmaktadır.
Az görme hastalığında erken tanı önemlidir. Erken dönemde az görme tedavisine başlanmaması ilerleyen dönemlerde hastalarda kalıcı görme kaybı veya tam körlük görülmesine neden olabilir. Bu nedenle siz de kendinizde ve/veya yakınlarınızda az görme fark ederseniz alanında uzman bir göz doktorundan randevu almayı ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.
