Anoreksiya Nervoza Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

İçindekiler

Anoreksiya Nedir?

Anoreksiya aynı zamanda anoreksiya nervoza olarak da bilinir, yaş ve boya göre düşük kilo ile sonuçlanan kendini aç bırakma ve kilo kaybı ile karakterize bir yeme bozukluğudur. Anoreksiyası olan birçok kişi kilo almaktan korkar veya aşırı kilolu olduklarına inanır. Anoreksiya nervozalı yetişkinlerin vücut kitle indeksi tipik olarak 18,5’in altındadır. Anoreksiya her iki cinsiyette ve her yaş grubunda görülebilen bir sağlık sorunudur ancak hastaların %80 ila %90’ı kadındır. Genç kadınlarda %0,3’lük bir yaygınlığa sahiptir. Ergenlik çağındaki kadınlarda iki kat daha fazla yaygın olduğu bilinir ve ortalama başlangıç yaşı 15’tir. Çeşitli çalışmalarla orta yaştaki veya daha ileri yaştaki kadınlarda da yeme bozukluğu gelişebileceği ortaya konulmuştur. Anoreksiya hastalığı üç alt türe ayrılır. Bunlar kısıtlayıcı tip, tıkınırcasına yeme ve kusma tipi, atipik anoreksiya şeklinde sıralanabilir. Anoreksiya tipleri hakkında şu bilgiler verilebilir:

Kısıtlayıcı tip: Kişinin yiyecek alımını ciddi ölçüde kısıtladığı tiptir. Diğer anoreksiya türleri arasında en yaygın görülme oranına sahiptir. Kısıtlamalar düşük kalori sayımı, yenilen yiyecek türlerini azaltma, öğün sayısını kısıtlama, yalnızca tek renkte yiyecek yeme gibi takıntılı ve katı kurallar ile gerçekleşebilir. Bu davranışlara aşırı egzersiz de eşlik edebilir.
Aşırı yeme-kusma tipi: Anoreksiyanın bu türü yeme alışkanlıklarında kısıtlamaya ek olarak düzenli ve aşırı yeme haline eşlik eden kusma davranışlarını içerir. Hastalar kendi kendini kusturabilir; aşırı egzersiz, müshil, diüretik ve lavmanları yanlış kullanarak kilo kaybını hedefleyebilir. Bu ilaçların doktor kontrolü olmadan yanlış şekilde kullanılması oldukça riskli durumlara sebep olabilir.
Atipik anoreksiya nervoza: Atipik anoreksiya “diğer belirtilen beslenme veya yeme bozuklukları” adı verilen bir yeme bozukluğu türüdür. Bu tür anoreksiya nervozanın tüm davranışlarını içerir ancak vücut kitle indeksi normal veya normal üstündedir. Yani hastaların kiloları düşük kategoriye girmez.

Anoreksiya Belirtileri Nelerdir?

Anoreksiya ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir yeme bozukluğudur. Diğer tüm ruhsal sağlığı hastalıkları arasında en yüksek ölüm ve yüksek intihar oranına sahiptir. Dolayısıyla bu yeme bozukluğunun herhangi bir uyarı işaretini veya semptomunu ciddiye almak oldukça önemlidir. Anoreksiya belirtileri bazı durumlarda fark edilemeyebilir çünkü hastalar zayıflıklarını, yeme alışkanlıklarını ve fiziksel sorunlarını gizleme eğiliminde olabilir. Anoreksiya nervoza belirtileri fiziksel, psikolojik ve davranışsal kategorilerde ortaya çıkabilir.

Fiziksel belirtiler:

Baş ağrısı, bayılma, baş dönmesi, odaklanma problemleri ve ruh hali değişimleri gibi nörolojik semptomlar,
Zayıf kan dolaşımı, düzensiz ve yavaş kalp atışları, çok düşük kan basıncı, kalp yetmezliği ve düşük demir seviyeleri (anemi) gibi kalp ve kan semptomları,
Düzensiz veya hiç adet görememe hali, libido düşüklüğü ve kısırlık gibi hormonal sorunlar,
Cilt kuruluğu, saç incelmesi, tırnaklarda kırılma, kolay morarma, solgun cilt, vücudun çeşitli yerlerinde ince beyaz saç büyümeleri, soğuğa karşı tahammülsüzlük gibi saç ve cilt problemleri,
Kemiklerde kalsiyum kaybı (osteopeni), osteoporoz, kas kaybı, güçsüzlük ve yorgunluk gibi kemik ve kas sağlığı sorunları,
Dehidratasyon ve böbrek yetmezliği,
Dişlerde aşınma,
Açlık hissinin oluşmaması veya tokluk hissinin kısıtlı bir beslenmeden sonra çok çabuk oluşması,
Kabızlık, ishal, şişkinlik ve karın ağrısı.

Davranışsal belirtiler:

Sürekli veya tekrarlayan diyetler,
Kısıtlayıcı veya katı yeme düzenleri,
Aşırı ve zorlayıcı egzersizler,
Yemekle ilgili takıntılı alışkanlıklar,
Temiz ve sağlıklı beslenmeye aşırı odaklanma,
Yağ ve kalorisi düşük yiyecekler tercih etmek,
Yiyecek tercihlerinde değişiklikler,
Tekrarlayan ve takıntılı vücut kontrol davranışları,
Öğün atlama,
Vücudun kusurlu olduğunu düşünüp bu kusurları örtmek için kat kat giyinmek,
Uyku problemleri,
Okul veya iş performansında bozulma,
Yemekle ilgili sosyal durumlardan kaçınma ve sosyal çekilme,
Yemek yememek için bahaneler üretme.

Psikolojik belirtiler:

Vücut şekli, kilosu ve görünümüyle ilgili takıntı,
Kilo alma korkusu,
Yemek yeme ile ilgili aktivitelerle aşırı meşgul olma,
Yeme saatlerinde kaygılı hissetmek,
Olumsuz veya çarpık beden imajı,
Kişinin sağlıklı veya düşük kiloda olmasına rağmen kendini şişman olarak algılaması,
Öz saygıda azalma,
Ruh hali değişiklikleri, kaygı veya depresyon,
Vücut şekli, kilo, görünüm, yeme ve egzersiz alışkanlıkları hakkında yapılan eleştirilere karşı artan hassasiyet,
İntihar ve kendine zarar verme düşünceleri veya davranışları.

Anoreksiya Nasıl Olur?

Anoreksiya nervoza yeme bozukluğuna neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemektedir. Kadın cinsiyetine sahip olmak dışında çeşitli risk faktörleri bu bozukluğun gelişmesinde tetikleyici olabilir. Bu risk faktörleri biyolojik, psikolojik veya sosyal nedenlerle ortaya çıkabilir:

Biyolojik risk faktörleri:

Çeşitli araştırmalar anoreksiyanın %50 ila %80 oranında genetik kalıtımsallığa sahip olabileceğini kanıtlamıştır. Yeme bozukluğu olan birinci derece akrabalara sahip kişilerde anoreksiya gelişme olasılığı 10 kat daha fazladır.
Kimyasal haberciler olan nörotransmitterler ve beynin ödül mekanizması beyin kimyasında değişikliklere neden olabilir. Serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterler iştahı, ruh halini ve dürtü düzenlenmesini etkileyebilir. Bu durum çeşitli yeme bozukluklarına yol açabilir.
Bazı araştırmalar otizmli kadınların anoreksiya geliştirme olasılığının daha yüksek olduğunu kanıtlamıştır. Bu araştırmalarda anoreksiyalı kadınların %20 ila %35’inin otizm için tanı kriterlerini taşıdığı görülmüştür.

Psikolojik risk faktörleri:

Fiziksel istismar ve duygusal travmalar yeme bozukluğu gelişmesine katkıda bulunabilir.
Mükemmeliyetçilik, dürtüsel davranışlar ve zor ilişkiler kişinin öz saygısında azalmaya neden olabilir. Bu durum kişiyi anoreksiya gelişmesine karşı savunmasız hale getirebilir.
Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde yaşanan akran zorbalığı nedeniyle gelişen görünüş veya kiloyla alay edilme ve baskı yaşamak anoreksiya gelişimine katkıda bulunabilir.

Sosyal risk faktörleri:

Sosyal medya ve popüler kültür tarafından ideal kabul edilen vücut şekilleri, toplumsal normlar ve bu normlara uyum sağlama kaygısı anoreksiya gelişmesine neden olabilir.
Dansçı, manken ve sporcu gibi bazı mesleklerde belirli vücut şekillerine ihtiyaç duyulur ve bu durum yeme bozukluklarını tetikleyebilir.

Anoreksiya Tanısı Nasıl Konulur?

Anoreksiya durumundan genellikle aile, arkadaşlar ve sosyal çevredeki bireylerin fark etmesi üzerine şüphelenilir. Kilo kaybı iyi gizlendiğinde ortaya çıkan depresyon, takıntılı yeme alışkanlıkları, kısırlık veya adet düzensizliği gibi semptomlar çevre tarafından fark edilir. Bu aşamada hasta yakınları doktor kontrolüne başvurulması yönünde teşvik sağlar. Hastalar yardım almayı reddedebilir. Sağlık uzmanını muayenesinde temel tıbbi incelemelere başvurulur. Kan testleri, elektrokardiyografi, hastanın tartılması, vücut kitle indeksinin hesaplanması ve zihinsel değerlendirme gibi tanı prosedürleri ile kesin teşhis konulabilir. Anoreksiya tanısı için başvurulan yöntemlerden kısaca şu şekilde bahsedilebilir:

Fiziksel muayene: Fiziksel muayenede hastanın boyu, kilosu, vücut sıcaklığı, kalp atış hızı, kan basıncı, mide, cilt ve tırnak sağlığı kontrol edilebilir. Yeme ve egzersiz alışkanlıkları, adet döngüsü süreçleri, kullanılan ilaçlar ve mevcut bir ruh sağlığı sorunu olup olmadığı hakkında çeşitli sorular sorularak tıbbi öykü toplanır.
Laboratuvar testleri: Teşhis için spesifik bir anoreksiya testi bulunmasa da çeşitli kan ve idrar testleri kullanılarak bu vücut sıvılarında bulunan protein ve elektrolit seviyeleri kontrol edilebilir.
Organ fonksiyon testleri: Görüntüleme testleriyle kemik yoğunluğu ölçümü, elektrokardiyografiyle kalp sağlığı kontrolü gibi hasta profiline göre testler istenebilir.
Zihinsel değerlendirme: Hekimler fiziksel bir nedene dayandırılmayan kilo kaybını teşhis etmek için hastayı psikiyatrist ve psikologlara yönlendirebilir. Ruh sağlığı uzmanları Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El kitabında listelenen kriterlere dayanarak anoreksiya nervozayı teşhis edebilir. Anoreksiya nervoza tanı kriterleri arasında kilo kaybına veya kilo almamaya yol açan kalori tüketiminin kısıtlanması, kilo alma ve şişman olma korkusu, hastanın sağlık durumunun ciddiyetine ilişkin çarpık bir bakış açısına sahip olması bulunur.

Anoreksiya Tedavisi Nasıl Yapılır?

Şiddetli anoreksiya semptomları fark edildikten sonra en kısa sürede hekim muayenesine başvurulmalıdır. Sağlık uzmanları hastanın durumuna en uygun tedavi prosedürlerini uygulamak için beslenme uzmanları ve ruh sağlığı uzmanları ile eş zamanlı çalışmayı uygun görebilir. Tedavi hedefleri arasında sağlıklı kiloya ulaşmak, düşük özsaygı gibi duygusal sorunlarla başa çıkabilmek, düşünce kalıplarını iyileştirmek ve uzun vadeli davranış değişiklikleri geliştirmek bulunur. Anoreksiya tedavisi çoğunlukla şu kombinasyonları içerir:

Psikoterapi: Konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi ve davranışsal terapi hastanın düşünce ve davranışlarını değiştirmeye odaklanır. Psikoterapide beslenme ve kiloya karşı sağlıklı tutumlar geliştirmek için çeşitli stratejiler uygulanır.
İlaç: Anoreksiya ile ilişkili anksiyete ve depresyonu kontrol altına almak için çeşitli antidepresan ilaçlar doktorlar tarafından reçete edilebilir. Bazı antidepresanlar uyku bozukluklarını giderebilir ve iştahı arttırabilir.
Beslenme danışmanlığı: Beslenme ve sağlıklı beslenme davranışları hakkında bilgi edinmek için bir diyetisyen veya beslenme uzmanı ile görüşülebilir.
Tıbbi bakım: Sıvı kaybını ve besin seviyelerini takip etmek için uzun süreli tıbbi bakıma ihtiyaç duyulabilir. Ciddi vakalarda beslenme tüpü kullanımı veya damar yoluyla beslenme gerekli görülebilir. Şiddetli kilo kaybı ve yetersiz beslenmesi olan hastalar için hastane yatışı gerekli görülebilir. Hastanede olmak kalp rahatsızlıkları, ciddi depresyon ve intihar riski gibi diğer ciddi komplikasyonların yönetilmesi konusunda da fayda sağlayabilir.

Sık Sorulan Sorular

Anoreksiya Nervoza Kimlerde Görülür?

Anoreksiya nervoza toplumun tamamını etkileyebilen bir yeme bozukluğudur. Ancak kadın cinsiyete sahip olmak ve ergenlik çağında olmak anoreksiya gelişme riskini artırabilen faktörler arasındadır. Bu nedenle anoreksiyanın genç kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır.

Anoreksiya Günde Kaç Kalori Alır?

Anoreksiya hastalarının gün içerisinde tükettiği kalori miktarı kişiden kişiye değişiklik gösterir. Ancak hastaların tamamı genel olarak günlük kalori ihtiyaçlarının çok altında beslenme alışkanlıklarına sahiptir.

Çok Zayıflamak Hangi Hastalığın Belirtisi Olabilir?

Aşırı kilo kaybı anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza gibi yeme bozukluklarına, hipertiroidizm ve diyabet gibi kronik hastalıklara, kansere, kronik enfeksiyonlara, psikolojik problemlere, Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi mide ve bağırsak hastalıklarına bağlı olarak gelişebilir.

Anoreksiya İçin Hangi Bölüme Gidilir?

Anoreksiyanın altında yatan nedene bağlı olarak birçok branş tanı ve tedavide rol oynar. Psikiyatri, diyetetik ve beslenme uzmanlığı, klinik psikiyatri ve yeme bozukluğu merkezleri yeme bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bölümlerdir. Bu branşlar anoreksiyanın hem psikolojik hem de fizyolojik semptomlarını ele alarak hastanın iyileşmesini destekler.

Aşırı Zayıflık Nelere Yol Açar?

Aşırı zayıflık kemik ve kas kaybı, anemi, kalp sorunları, adet görememe, testosteron seviyesinde düşüş, mide bulantısı, şişkinlik ve kabızlık, böbrek sorunları, çeşitli organ hasarları, depresyon, anksiyete, intihar girişimi, madde ve alkol kullanım bozuklukları gibi istenmeyen komplikasyonlara yol açabilir.

Anoreksiya Neden Kaynaklanır?

Anoreksiya genetik yatkınlık, geçmiş fiziksel ve duygusal travmalar, kontrolcü ve korumacı ebeveynlerle yetişmiş olmak, mükemmeliyetçilik, toplum tarafından kabul gören ideal vücut algısı, çeşitli fiziksel ve ruh sağlığı sorunları gibi birçok durumdan kaynaklanabilir.

Anoreksiya ve Bulimia Farkı Nedir?

Anoreksiya ve bulimia hastalıklarının her ikisi de yeme bozuklukları arasında bulunur. Anoreksiya bulimia farkı yeme alışkanlıklarındaki farklılıklardan kaynaklanır. Anoreksiya yeterince yememe ile bulimia ise aşırı yeme ile karakterizedir. Bulimia hastaları kontrolsüz yenilen yemekten pişman olarak kusar veya çeşitli ilaçları kötüye kullanarak yiyecekleri çıkarmaya çalışır.

Anoreksiya Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Anoreksiya kalp yetmezliği ve aritmi gibi kalp sağlığı sorunlarına, kabızlık, ishal ve mide sorunları gibi sindirim problemlerine, osteoporoz ve kas zayıflaması gibi kas-kemik hastalıklarına, bağışıklık sisteminde zayıflığa, nörolojik problemlere ve böbrek hastalıklarına yol açabilir.

Anoreksiya Kaç Kilodur?

Anoreksiya hastalarının kiloları kişiden kişiye değişiklik gösterir. Temel belirteç kilo değil, kilonun boy ile oranını veren beden kitle indeksidir. Anoreksiya beden kitle indeksi genellikle 18’den düşüktür.

Anoreksiya İshal Yapar mı?

İshal anoreksiya nervoza belirtileri ve yan etkileri arasında bulunan bir komplikasyondur.

Anoreksiya nervoza, her yaş grubunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen bir yeme bozukluğudur. Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıktığında büyüme geriliği, organ fonksiyonlarında bozulma ve ruhsal çöküntü gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Anoreksiyanın en ciddi sonuçlarından biri ise intihar riskinde artıştır. Bu nedenle, çevrenizde anoreksiya belirtileri gösteren bir yakınınız varsa, gecikmeden bir sağlık profesyoneline başvurmanız büyük önem taşır.

Hisar Hospital’da, anoreksiya nervoza ve diğer yeme bozuklukları konusunda multidisipliner bir yaklaşım benimsiyoruz. Psikiyatristler, beslenme uzmanları ve iç hastalıkları hekimlerinden oluşan deneyimli ekibimizle; tanı, tedavi ve takip süreçlerini kişiye özel olarak planlıyoruz. Psikoterapi, beslenme danışmanlığı ve gerekirse tıbbi tedavi yaklaşımlarıyla hastalarımıza sağlıklı bir iyileşme süreci sunuyoruz.

Anoreksiya nervoza belirtileri, nedenleri ve tedavi süreci hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz kişisel değerlendirme ve randevu için Hisar Hospital Beslenme Uzmanlığı Bölümü ile iletişime geçebilir, çevrimiçi form aracılığıyla kolayca başvuruda bulunabilirsiniz.