Karaciğer Biyopsisi

Karaciğer biyopsisi karaciğer hastalıklarının tanısını koymak ve hastalığın nasıl bir seyir izlediğini gözlemlemek için uygulanan bir prosedürdür. Karaciğer fonksiyon testleri gibi tetkikler neticesinde uzmanlar karaciğerde hasar olduğundan şüphelenirse tanıyı doğrulayabilmek için biyopsi yapılmasına karar verebilir.

Karaciğer Biyopsisi Nedir ve Ne Amaçla Yapılır?

Karaciğer biyopsisi, karaciğer hastalıklarının teşhisini koymak veya hastalığın evresini değerlendirmek amacıyla karaciğerden küçük bir doku örneği alınarak mikroskop altında incelenmesi işlemidir. İnce iğne aspirasyonu (perkütan biyopsi), transvenöz karaciğer biyopsisi veya cerrahi biyopsi gibi farklı yöntemler kullanılarak yapılabilen biyopsi karaciğer hastalıklarının tanı, tedavi ve takibinde önemli rol oynar.

Geçmeyen karın ağrısı, sindirim sorunları, sarılık, açıklanamayan kilo kaybı gibi şikâyetlerle sağlık kuruluşlarına başvuran hastalarda öncelikle kan ve idrar tahlilleri yardımıyla semptomların nedeni araştırılır. Karaciğer hastalıklarının teşhisinde kan tahlili ile alkalin fosfataz (ALP), alanin transaminaz (ALT), aspartat aminotransferaz (AST) ve gama-glutamil transferaz (GGT) gibi karaciğer enzimlerinin değerlendirilmesi önemli yer tutar. Kan tetkiki sonucunda bu enzimlerin yüksek çıkması geçici bir karaciğer hastalığına işaret edebileceği gibi kronik hepatit, karaciğer yetmezliği gibi daha ciddi bir sağlık sorununun göstergesi de olabilir. Bunların yanı sıra ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri ile karaciğerde fibroz doku gibi anormalliklerin tespit edilmesi de uzmanların siroz, karaciğer kanseri gibi hastalıklardan şüphelenmesine neden olabilir. Buna göre uzmanların karaciğer biyopsisi yapmadaki başlıca amaçları şunlardır:

• Kan tetkikleri veya görüntüleme yöntemleri ile tanısı doğrulanamayan bir karaciğer hastalığını teşhis etmek,
• Ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri neticesinde karaciğerde tespit edilen tümör gibi anormal oluşumlardan doku örneği almak,
• Karaciğer hastalığının evresini belirlemek,
• Tedavi sürecini planlamak,
• Karaciğer nakli olan hastalarda karaciğerin sağlığını değerlendirmek.

Sayılanların yanı sıra karaciğer biyopsisi hastalığın tedaviye verdiği yanıtı değerlendirmek amacıyla da uygulanabilir. Örneğin otoimmün hepatit gibi hastalıklarda aktif hastalık bulgusu olmasına rağmen tedavi durdurulursa hastalığın nüks riski yüksektir. Biyopsi işlemi tedavinin ne kadar süre daha devam etmesi gerektiğini belirlemeye yardımcı olabilir.

Karaciğer Biyopsisi Hangi Hastalıkların Teşhisinde Kullanılır?

Karaciğer biyopsisi yapılan tetkiklerin tanıyı doğrulama noktasında yetersiz kaldığı durumlarda şüpheyi doğrulamak veya ortadan kaldırmak amacıyla yapılabilir. Ayrıca uzmanlar kronik karaciğer hastalarında hastalığın evresini belirleyerek seyrini değerlendirebilmek için de biyopsiye başvurabilir. Buna göre karaciğer biyopsisinin yapılabileceği başlıca sağlık sorunları şunlardır:

• Alkole bağlı karaciğer yağlanması,
• Non-alkolik karaciğer yağlanması (alkole bağlı olmayan),
• Hepatosit karsinomu gibi karaciğer kanseri türleri,
• Otoimmün hepatit,
• Kronik hepatit B veya kronik hepatit C,
• Demir emiliminin yüksekliği ile karakterize hemokromatozis,
• Karaciğerin sağlıklı dokusunun yerini fibrozis (bağ) dokusunun alması ile kendisini gösteren siroz,
• Açıklanamayan karaciğer enzim yüksekliği,
• Primer safra kolanjitleri,
• Wilson hastalığı.

Yukarıda sayılanlardan da anlaşılacağı gibi karaciğer biyopsisi sanılanın aksine sadece kanseri veya sirozu teşhis etmek için başvurulan tıbbi bir prosedür değildir. Pek çok karaciğer hastalığının tanı, tedavi ve takibinde uzmanlar biyopsiye başvurabilir.

Karaciğer Biyopsisi Kimlere Uygulanır?

Karaciğer biyopsisi semptomları ve tetkikleri karaciğer hastalığına işaret eden hastalara uygulanabilir. Ayrıca karaciğer hastalığı tanısı almış olan hastalarda da hastalığın tedaviye nasıl yanıt verdiğini değerlendirmek için biyopsi yapılabilir. Uzmanların karaciğer biyopsisi önerebileceği başlıca durumlar şunlardır:

• Yapılan tetkikler sonucunda karaciğer büyümesi olarak da adlandırılan hepatomegali tanısı konulan hastalar,
• Cildinde ve gözünde sararma olanlar,
• Yapılan kan tetkiklerinde karaciğer hastalığını düşündüren anormal sonuçlar çıkan hastalar,
• Karaciğer hastalığı için tedavi görenler,
• Karaciğer nakli olan hastalar.

Karaciğer biyopsi sonucu değerleri yukarıda sayılanlar gibi karaciğer hastalığına işaret eden semptomların varlığında tanıyı doğrulamaya, diğer hastalıklardan ayırmaya ve tedavi sürecini planlamaya yardımcı olur.

Karaciğer Biyopsisi Nasıl Yapılır?

Alanında uzman hekimler biyopsi öncesinde hastayı detaylı olarak muayene eder. Yapılan kan tetkikleri sonucunda kan pıhtılaşma sorunları tespit edilirse biyopsi sırasında kanama riskini en aza indirebilmek için işlemden önce bazı ilaçlar reçete edilebilir. Karaciğer biyopsisi çeşitli teknikler kullanılarak gerçekleştirilebilir. Başlıca karaciğer biyopsisi çeşitleri şunlardır:

• Perkütan karaciğer biyopsisi: İğne biyopsisi olarak da adlandırılan perkütan biyopsi genellikle ultrason gibi görüntüleme yöntemlerinin rehberliğinde gerçekleştirilir. İşlem sırasında hasta rahat bir şekilde sırtüstü yatırılır ve sağ kolu başın altına yerleştirilir. Uzman doktor genellikle 6 ile 9. kaburgalar arasında bir bölgeyi işaretler. Bu aşamada ultrason yardımıyla karaciğerin çevresindeki doku ve organlar da kontrol edilir. Ardından doktor işaretlenen bölgenin doğru olduğundan emin olduğunda hastanın herhangi bir rahatsızlık hissetmemesi için lokal anestezi uygular. Hasta lokal anestezinin etkisi altındayken belirlenen kaburgaların hizasında küçük bir kesi yapılır ve karaciğer biyopsi iğnesi dikkatli bir şekilde damarlara zarar vermemeye özen göstererek karaciğere yönlendirilir. İğne doku örneği almak için karaciğere hızlı bir şekilde girip çıkarken hastaların nefesini tutması istenebilir. Günümüzde perkütan biyopsi farklı özelliklere emme (suction) iğneleri, kesme iğneleri (Tru-cut ve Vim-Silverman), yaylı kesici iğneler gibi farklı iğneler kullanılarak yapılabilir. Her iğnenin farklı avantajları ve dezavantajları vardır. Örneğin emme iğneleri daha çok doku alma imkanı sunarken sirozlu hastalarda karaciğere zarar verebilir. Karaciğer tru-cut biyopsi sırasında ise daha az doku örneği alınabilir ancak karaciğer zarar görmez.
• Transvenöz biyopsi: Transvenöz biyopsi genellikle kan pıhtılaşma sorunu bulunan kişiler, karında sıvı birikimi olan hastalar, obezite hastaları gibi perkütan biyopsinin riskli olabileceği düşünülen hastalarda başvurulan bir biyopsi yöntemidir. Bu yöntemde kaburgaların arasından iğne ile girmek yerine bir toplardamar (genellikle boyundaki veya kasıktaki damarlar) yoluyla girilerek karaciğere ulaşılır. İşlem sırasında öncelikle biyopsi yapılacak bölge uyuşturulur. Ardından boyundaki veya kasıktaki bir damardan kateter yerleştirilir. Daha sonra floroskopi adı verilen bir görüntüleme yöntemi kullanılarak kateter karaciğerdeki bir damara yönlendirilir. Uzmanlar karaciğere ulaştığında kateterin içinden bir biyopsi iğnesi geçirerek örnek alır.
• Laparoskopik biyopsi: Bazı hastalarda başka bir amaçla yapılan karın ameliyatları sırasında uzmanlar karaciğer sağlığını da değerlendirebilmek için karaciğerden doku örneği alabilir. Bunun yanı sıra perkütan biyopsinin veya transvenöz biyopsinin yetersiz kaldığı durumlarda da laparoskopik karaciğer biyopsisi uygulanabilir. Diğer yöntemlerden farklı olarak laparoskopik biyopsi genellikle genel anestezi yardımıyla gerçekleştirilir. Hasta genel anestezinin etkisi altındayken uzman doktorlar karında bir veya birden fazla küçük delikler açar, açılan deliklerden laparoskop adı verilen cihazla karaciğere ulaşır ve doku örneği alır. Doku örneğinin ardından kesiler dikişle kapatılır.

Karaciğer biyopsi sonucu örneği yukarıda sayılan tekniklerle alınan dokunun laboratuvar ortamında incelenmesinin ardından hazırlanır. Uzman patologlar dokuyu mikroskop altında detaylı olarak inceledikten sonra ortalama 1 hafta içerisinde karaciğer biyopsi sonucu hazır olur.

Karaciğer Biyopsisi Yapılmadan Önce Hastanın Hazırlık Süreci Nasıl Olmalıdır?

Karaciğer biyopsisi sonrası ağrı, kanama gibi komplikasyonların görülme riskini en aza indirebilmek için hastanın doktoruyla ayrıntılı bir görüşme yaparak tıbbi geçmişini, kullandığı ilaçları ve varsa kronik hastalıklarını paylaşması gerekir. Özellikle kan sulandırıcı ilaçlar ya da pıhtılaşmayı etkileyebilecek gıda takviyeleri kullanan hastaların bu konuda doktorlarına bilgi vermesi önemlidir.

Biyopsi işleminden 6-8 saat önce hastaların genellikle yemek yememeleri veya içecek tüketmemeleri önerilir. Bazı durumlarda hafif bir kahvaltıya izin verilebilir. Ayrıca işlem günü hastanın kendisini daha konforlu hissetmesi için rahat kıyafetler giyilmesi önerilir. Biyopsi genellikle lokal anestezi ile yapılsa da bazı durumlarda sedasyon da uygulanabilir. Bu nedenle hastanın yanında bir refakatçi ile gelmesi faydalı olabilir.

Sık Sorulan Sorular

Karaciğer biyopsisi sonrası yan etkiler alanında uzman hekimler tarafından yapıldığında yok denilecek kadar azdır. Biyopsi sayesinde pek çok karaciğer hastalığına kesin tanı konulabilir ve tedavi süreci planlanabilir. Siz de geçmeyen karın ağrısı, sindirim sorunları, sarılık gibi şikâyetleriniz varsa uzman bir doktordan randevu alarak gerekli kontrolleri yaptırmayı ihmal etmeyiniz.