Vitiligo, ciltte gelişen soluk beyaz lekeler ile karakterize dermatolojik bir rahatsızlıktır. Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşum gösterebilir; ancak çoğunlukla yüz, boyun, eller ve kırışıklık, kesik veya yanık gibi cildin hasar gördüğü bölgelerde ortaya çıkar. Vitiligonun geliştiği ve yayılım gösterdiği bölge türüne göre değişiklik gösterir. Otoimmün bir hastalıktır ve vakaların bir kısmı genetik geçişlidir. Ağrı, inflamasyon ve şişlik gibi semptomlara neden olmaz, ancak kozmetik görünümü etkilemesi nedeniyle hastalar tedavi istemi ile dermatoloji polikliniklerine başvurabilmektedir.
Vitiligo Nedir?
Cildin ve saçın rengi melanin isimli pigment tarafından belirlenir. Çeşitli nedenler ile bu pigment kaybolarak cilt renginin normalden daha açık görünmesine yol açar. Cilt rengindeki bu düzensiz renk kayıpları vitiligo hastalığı şeklinde isimlendirilir. Vitiligo başlangıcı genellikle yirmili yaşların ortasındadır, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Yamaların boyutu ve sayısı da kişiden kişiye değişiklik gösterir. Zaman içerisinde ilerleme göstererek cildin daha geniş bölgelerinde pigment kaybına neden olabilir. Vitiligo otoimmün bir bozukluktur. Otoimmün bozukluklar vücudun bağışıklık sisteminin kendi doku ve organlarına saldırması nedeniyle ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi melanosit isimli pigment hücrelerine saldırır ve cildin beyazlama hastalığı gelişir. Vitiligolu hastaların %15-25’i kadarında en az bir başka otoimmün bozukluk vardır. Eğer bir diğer otoimmün hastalık yoksa vitiligo hastanın genel sağlık durumunu ve fiziksel işleyişini olumsuz etkilemez. Vitiligo dünya genelinde nüfusun %0.5-1’ini etkileyen yaygın bir hastalıktır. Saçlı deride gelişen vitiligo saç ve kılların beyaz veya gümüş renge dönmesine neden olabilir. Vitiligonun dört ana türü vardır:
- Segmental Olmayan Vitiligo: Vücudun her iki tarafında ve aynı kısımlarında meydana gelir. Vitiligonun en yaygın tipidir. Renk kaybı hızlıdır ve vücudun geniş bölümlerini kaplayan lezyonlar oluşturur.
- Segmental Vitiligo: Genellikle çocukluk çağında ortaya çıkar ve yalnızca bir bölgeyi etkiler. Bu bölge bir bacak, el ve yüzün bir bölümü olabilir. Oldukça nadirdir, renk değişikliği gelişen bölgelerde saç dökülmesi de meydana gelir. Segmental vitiligo tek taraflı vitiligo olarak da bilinir. Bu vitiligo türünün ilerlemesi genellikle ortaya çıktıktan 1-2 sene sonra durur.
- Miks Vitiligo: Segmental ve segmental olmayan vitiligonun bir karışımıdır ve nadirdir.
- Sınıflandırılmamış Vitiligo: Yerel, genelleştirilmiş ve evrensel olmak üzere sınıflandırılmamış alt türler vardır. Yerel vitiligo vücutta yalnızca bir veya birkaç alanda depigmentasyon gelişmesi ile karakterizedir. Genelleştirilmiş vitiligo en sık görülen alt tiptir ve vücutta dağılım gösteren depigmentasyonlar söz konusudur. Evrensel vitiligo ise en şiddetli alt tiptir. Cilt yüzeyindeki pigmentasyonun neredeyse tamamı kaybolur.
Vitiligo Belirtileri Nelerdir?
Vitiligo leke hastalığı belirtileri hafif olabilir ve vücudun küçük bir alanını etkileyebilir veya şiddetli olabilir ve cildin geniş bir alanını etkileyebilir. Başlıca belirtiler cilt rengi kayıpları şeklindedir. Bu doğal renk kayıpları depigmentasyon şeklinde isimlendirilir. Vitiligo belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Cildin herhangi bir bölgesinde, özellikle el, ayak, kol ve yüzde ortaya çıkan süt beyazı lekeler,
- Saçlı derideki pigmentasyon kaybına ek olarak saçın beyazlaması,
- Kirpik ve kaşın bir kısmında renk değişiklikleri,
- Ağız ve burun içi mukozada renk değişiklikleri,
- Kulak ve gözlerde şişme ve bazı iltihabi durumlar,
- İşitme kayıpları,
- Hassaslaşmış cilt dokusu,
- Otoimmün koşullara yatkınlık,
- Göz rengi değişiklikleri,
- Bazı vakalarda depigmentasyon yaşamadan ciltte kaşıntı hissi,
- Aniden kaybolup aniden geri kazanılan cilt pigmentleri.
Vitiligo Neden Olur?
Cilde ve saça rengini veren pigmentler melanin şeklinde isimlendirilir ve melanosit hücreleri tarafından sentezlenir. Bu hücrelerin ölmesi veya melanin pigmenti üretmeyi bırakması durumunda vitiligo cilt hastalığı gelişir. Pigment hücrelerinin bozulmasına veya ölmesine hangi faktörlerin neden olduğu tam olarak belirlenememiştir. Ancak şu etkenlerle ilişkili olduğu düşünülmektedir:
- Otoimmün Bir Hastalıktır: Bağışıklık sisteminin sağlıklı melanosit hücrelerini zarar verici ve yabancı istilacı olarak algılaması ile birlikte aşırı tepki vererek hücreleri yok eder.
- Genetik Değişiklikler: Genetik mutasyonlar melanositlerin çalışma şeklini etkileyebilir. Ayrıca ailede vitiligo öyküsü olması da bir diğer nedendir.
- Stres: Özellikle bir kaza veya yaralanma sonrasında vücut sürekli olarak duygusal strese maruz kalırsa melanosit hücrelerinin ürettiği pigment miktarı olumsuz yönde etkilenir.
- Çevresel Tetikleyiciler: Ultraviyole radyasyon ve toksik kimyasallara maruz kalma gibi etkenler pigment üretimini etkileyebilir.
Vitiligo Tanısı Nasıl Konulur?
Genellikle görsel muayene vitiligo tanısı koymak için yeterlidir. Muayene sırasında Wood lambası kullanılarak vitiligonun pityriasis versicolor gibi diğer cilt koşullarından ayırt edilmesi sağlanır. Wood lambasında ciltte parlayan bir ultraviyole ışık kullanılmaktadır, muayene karanlık bir odada gerçekleşir ve lamba ciltten 10-13 cm kadar uzakta tutulur. Dermatologlar muayene sırasında hastanın tıbbi geçmişi ve genetik öyküsü hakkında bilgi edinme amacıyla çeşitli sorular sorabilir. Ayrıca otoimmün hastalıkları kontrol ettirmek için çeşitli kan tahlilleri talep edebilir.
Vitiligo Tedavisi Nasıl Yapılır?
Vitiligo hastalığının tedavisi gerekli değildir, çünkü bu hastalığın vücut için bilinen bir zararı yoktur. Olumsuz etkileri yalnızca kozmetiktir. Özellikle yüzde beyaz lekeler gelişmesi kişinin mental sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu durum kişinin sosyal ortamlardan uzaklaşmasına ve özgüvenin zedelenmesine neden olabilir. Vitiligo lekeleri cildin eski rengine getirilmesi veya kalan rengin ortadan kaldırılarak tekdüze bir cilt tonu elde edilmesini sağlayan tedavi seçenekleri vardır. Vitiligo tedavi yöntemlerinden kısaca şu şekilde bahsedilebilir:
- İlaçlar: Vitiligo tedavisinde kullanılan topikal ilaçlar genellikle hastalığın seyrini hafifletmeyi ve pigmentasyonun belli bir miktarda geri kazanılmasını hedefler. En yaygın kullanılan topikal ilaçlar topikal kortikosteroidlerdir. Bu ilaçların mutlaka dermatolog tavsiyesi doğrultusunda kullanılması gereklidir. Her cilt tipinden hasta için uygun bir tedavi yöntemi değildir, cildin daha ince ve daha hassas hale gelmesi gibi bazı yan etkileri vardır.
- Işık Terapisi: Fototerapi cilt renginin geri dönmesine yardımcı olan bir prosedürdür. Ultraviyole B (UVB) ışıkları ve tıbbi lazerler kullanılarak tedavi sağlanır. Ciltteki sonuçları görmek için birkaç ışık terapisi seansı gereklidir. Tedavinin tamamlanmadan bırakılması halinde etkisi uzun sürmez.
- Depigmentasyon: Bu yöntemde cilt tonu vitiligodan etkilenen bölgelere uyacak şekilde açılır. Genellikle medikal ürünler kullanılarak tedavi sağlanır.
- Ameliyat: Deri grefti olarak bilinen vücudun bir kısmından deri alınarak başka bir kısmın kaplanması işlemi uygulanabilir. Yara izi, enfeksiyon ve repigmentasyon gibi olası komplikasyonlar söz konusudur.
- Danışmanlık: Vitiligo teşhisi konan bazı kişiler ciltlerindeki değişikler nedeniyle özgüvenlerini, kaygılarını veya depresyonlarını iyileştirmeye yardımcı olmak için danışmanlık alabilirler.
Vitiligo Hakkında Sık Sorulan Sorular
Her Beyaz Leke Vitiligo mudur?
Hayır, her beyaz leke vitiligo değildir. Kimyasal lökoderma, tinea versicolor, albinizm ve pityriasis alba hastalıkları vücutta beyaz noktalar gelişmesine neden olabilir. Bazı vakalarda bu hastalıklar vitiligo ile karıştırılabilir. Bu nedenle teşhisin bir uzman tarafından yapılması gereklidir.
Vitiligo İlk Nerede Başlar?
Vitiligo belirtileri vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir ancak en sık görüldüğü yerler eller, ayaklar, yüz, ağız, dudak ve burun içi gibi mukoza zarlar, cinsel organlar, kol altları, kasık ve kalça gibi birbirine sürten bölgelerde ortaya çıkabilir.
Vitiligo Tehlikeli Bir Hastalık mıdır?
Vitiligo kişinin hayatını tehdit eden ya da bulaşıcı olan bir hastalık değildir. Ancak kozmetik görünüm hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Mental sağlık sorunlarına neden olabilir.
Vitiligo Kansere Dönüşür mü?
Kanser tedavisi sırasında uygulanan immünoterapinin vitiligoya neden olabileceği bilinmektedir. Ancak bu vitiligonun da cilt kanserine dönüşebileceği anlamına gelmez. Melanin pigmenti cildi güneşten korur, ayrıca pigmentsiz lekeler güneş yanıklarına daha yatkın hale gelir. Güneş hasarı cilt kanseri riskini artırabilir. Ancak bazı çalışmalara göre vitiligo genetiğinin kişileri cilt kanserine karşı koruyabileceği savunulmaktadır. Bu çalışmalara göre vitiligolu kişilerin cilt kanseri geliştirme olasılığı vitiligolu olmayanlara göre üç kat daha az olduğu belirlenmiştir.
Vitiligo Lekesi Geçer mi?
Medikal tedaviler, fototerapi ve ameliyat gibi prosedürler ile vitiligo lekeleri hafifletilebilir ya da giderilebilir. Vitiligolu kişilerin yaklaşık %10-20’si cilt rengini tamamen geri kazanır. Erken tanı tedavinin daha başarılı olması sağlar.
Vitiligo Hastası Güneşe Çıkabilir mi?
Vitiligo lekeleri güneşe karşı hassasiyet gelişmesine neden olabilir. Bu nedenle güneşe karşı koruma sağlamak hastalığın ilerlemesini önler. Hastalar SPF 30 ve daha yüksek güneş koruyucuları kullanarak güneşten korunabilir ve bu şekilde dışarı çıkılabilir.
Vitiligo İçin Hangi Vitaminler Alınmalı?
Vitaminler cilt pigmentasyonu sürecinde önemli rol oynar. Vitiligo tedavisi için dermatologlar A, C, E, B12, D vitaminleri ve folik asit gibi vitaminleri tedavi planına dahil edebilir. B12 vitamini melanin üretimini olumsuz etkileyen homosistein üretimini engeller. B12 vitaminin bu fonksiyonunu yerine getirebilmesi için folik asit ile birlikte alınması gerekir. A, C ve E vitaminleri antioksidan görevi görür ve melanositlerin erken tahribatına neden olan epidermal oksidatif stresi önler. Otoimmün bozukluklarda genel olarak D vitamini eksikliği gözlenir, bağışıklık sistemini koruyucu etkisi nedeniyle alınması tavsiye edilen vitaminler arasında bulunur. Bu vitaminler alınmadan önce mutlaka uzman tavsiyesi alınmalıdır.
Vitiligo fiziksel temas yoluyla kişiden kişiye yayılmayan bir pigmentasyon bozukluğudur. Kozmetik değişiklikler ve bu değişikliklerin neden olduğu rahatsızlık hissi dışında bir riski yoktur. Vitiligonun kalıcı bir tedavisi yoktur, ancak semptomların giderilmesini veya hastalığın seyrinin yavaşlatılmasını sağlayan destekleyici tedavi yöntemleri vardır. Bu yöntemler hakkında ve hastalığa dair merak ettiğiniz sorulara yanıt almak için bir dermatolog ile görüşme sağlayabilirsiniz.
