Vajinismus Tanı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Vajinismus Tanı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Vajinismus çok uzun yıllardır kadınlarda yaygın olarak görülen cinsel kökenli bir rahatsızlıktır. Buna rağmen tanımlanması 1800’lü yılları bulmuştur. Jinekolojinin babası olarak anılan Cerrah James Marion Sims hem vajinismusu tanımlamış hem de hastalığa bilinen şimdiki ismini vermiştir. Vajinismus cinsel birleşme esnasında meydana gelen kas kasılmalarına bağlı olarak vajinanın adeta kapanması ve birleşmeye izin vermemesi durumudur.

Vajinismus ortaya çıkış şekli ve zamanına göre 2 türe ayrılır. Primer vajinismus, ilk cinsel birleşme deneyimi ile açığa çıkan ve bundan sonra da sürekli olarak devam eden durumdur. Tıbbi literatürde tamamlanmamış evliliklerin en yaygın sebebi olarak primer vajinismus gösterilir. Sekonder vajinismus ise ağrısız ve başarılı ilk cinsel deneyimden sonra herhangi bir zamanda açığa çıkabilen ağrı, kasılma, korku ile karakterize durumdur. Ülkemizde vajinismus çeşitleri içerisinden en sık görülen primer vajinismustur.

Vajinismus Nedir?

Vajinismus kadınlarda görülen psikolojik, fizyolojik ya da anatomik kökenli cinsel işlevi ciddi oranda veya tamamen kısıtlayan, kadının cinsellikten korkmasına yol açan psikofizyolojik bir sendromdur. Vajinal giriş esnasında vajinanın yaklaşık üçte birini çevreleyen pelvik kas yapıları sürekli ve art arda kasılarak spazma yol açar. Normal işlevi orgazm esnasında ritmik tepkiler vermek olan bu kaslar vajinismuslu kişilerde tam tersi amaçla çalışır. Bu spazm hali, vajinismusun şiddetine ve derecesine bağlı olarak ilk yakınlaşma sırasında veya sadece vajinal girişin gerçekleştiği anda refleks mekanizmalarıyla meydana gelir. Kaslarda spazmın meydana gelmesi sadece cinsel birleşme esnasında penisin temasıyla gerçekleşmez. Vajinal muayene, tampon kullanımı veya herhangi bir yabancı cismin vajinaya girişinin sağlanması gibi durumlarda da kaslar anormal derecede kasılırlar. Vajinismuslu kadınların eşleri üzerinde yapılan bir çalışma erkeklerin bu durumu şu şekilde ifade ettiğini ortaya koymuştur: “Cinsel birleşme esnasında penisin, bir duvara çarpıyormuşçasına hareketi kısıtlanıyor.”

Vajinismus için farklı adlandırmalar da mevcuttur. Bunlardan en yaygın kullanılanı tamamlanmamış evliliktir. Tamamlanmamış evlilik, evli olmaktan bağımsız olarak bir çiftin en az 3 ay boyunca tüm vajinal birleşme girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasıdır.

Vajinismus şiddetine, hastanın öyküsüne, jinekolojik muayene esnasında verdiği tepkilere göre bazı gruplara ayrılmıştır. 1’den 4’e kadar olan bu sınıflandırmada 1. düzey vajinismus en hafif şiddette olan ve hayatı aşırı derece kısıtlamayan türdür. 4. düzey vajinismus ise en ağır düzey vajinismustur ve cinsel ilişki neredeyse hiçbir şekilde gerçekleştirilemez. Şiddetli bir ağrı ve acının eşlik ettiği 4. düzey vajinismus hastalığı tamamlanmamış evliliğe sebep olur.

Vajinismus Belirtileri Nelerdir?

Vajinismusun belirtileri hastalığın şiddetine ve ortaya çıkış şekline göre değişiklik gösterir. En yaygın görülen belirtiler arasında ise şunlar yer alır:

• Birleşme esnasında açığa çıkan şiddetli kas spazmı: Vajinismuslu kişilerde birleşme esnasında kaslar yüksek gerginlik ve düşük kas gücü göstererek spazmlara ve spazm sonucunda da ağrıya yol açar. Bu spazmlara bağlı olarak birleşme gerçekleşmez.
• Ağrı ve kanama korkusu: Vajinismusun en yaygın sebeplerinden biri ağrı duyma veya ağrı duyma korkusuna sahip olmaktır. Hatta hastalığın etyolojisinde ağrıyla alakalı korkular spazmlardan daha çok belirleyicidir. Vajinismuslu kişiler üzerinde yapılan çalışmalar hastaların yaklaşık yarısının birleşme esnasında ağrı hissetmediğini ortaya koysa da psikolojik faktörler kişiyi bu gerçeklikten uzaklaştırabilir. Vajinismus esnasında meydana gelen ağrı vajinanın alt kısmında bulunan pubokoksigeal bölge ve çevresindeki kasların istemsiz şiddetli olarak kasılmasına bağlı olarak oluşur. Bu durumda kişi cinsel birleşmeden çekinir ve bu durumu fobi haline getirebilir. Vajinismus kanama korkusuna bağlı olarak da gelişebilir. Bu düşünce genellikle sahip olunan yanlış cinsel bilgilere dayalı olarak açığa çıkar.
• Korku ve endişe: Vajinismuslu hastalar cinsel birleşmeden ve cinselliği hatırlatacak her türlü durumdan endişe ve korku duyarlar. Bu korku zamanla kaçınma ve eş reddine kadar ilerler.
• Cinsel ilişkiden iğrenme: Vajinismuslu kişilerde itirafı her ne kadar zor olsa da cinsel ilişkiden bir tiksinme ve iğrenme durumu mevcuttur. Bu hisler kişilerin birliktelik yaşamasına engel olur.

Vajinismus Tanısı Nasıl Konulur?

Vajinismus hastalığının tanısında DSM-IV-TR tanı kriterleri kullanılır. Vajinismus DSM-IV-TR kriterlerine göre “Cinsel Bozukluklar ve Cinsel Kimlik Bozuklukları” bölümünün, “Cinsel Ağrı Bozuklukları” alt sınıfında bulunur. Bu tanı kriterleri şu şekildedir:

• Vajinanın üçte birlik kısmında cinsel birleşmeyi zorlaştıracak şekilde tekrarlayıcı veya sürekli biçimde istem dışı spazmların meydana gelmesi,
• Vajinismusun bariz bir sıkıntıya ya da kişiler arası ilişkilerde bozukluklara sebep olması,
• Vajinismusun somatizasyon bozukluğu gibi başka bir hastalıkla açıklanamaması, yalnızca tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı olmaması.

Vajinismusu diğer benzer cinsel rahatsızlıklardan ayıran klinik farklılığı meydana gelen kas spazmlarıdır ve bu tanıda büyük önem taşır.

Vajinismus Tedavisi Nasıl Yapılır?

Vajinismus hastalığının ortaya çıkmasında etkili olan faktörlerin çok çeşitli olmasına bağlı olarak tedavide de oldukça değişik ve çok yönlü yöntemler tercih edilir. Hem psikolojik terapi yöntemlerinden hem de tıbbi tedavi yöntemlerinden yararlanılan vajinismusta, bazen de bu yöntemler aynı anda kullanılır. Vajinismus tedavisinde kullanılan yöntemler arasında şunlar yer alır:

• Psikoterapi: Psikoterapi cinsel terapi, eğitimi ve bilişsel davranışçı terapiyi kapsayan oldukça geniş bir alandır. Vajinismus, psikoterapi uygulanarak oldukça başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Psikoterapi yöntemlerinden en çok tercih edilen ise bilişsel davranışçı terapidir. Bilişsel davranışçı terapide kişinin sahip olduğu olumsuz duygular terapiyle olumlularıyla değiştirilmeye çalışılır.
• Tıbbi müdahale: Vajinanın giriş kısmına botulinum toksini enjekte edilerek yapılan bir nevi botoks işlemi vajinanın uzun bir müddet gevşemesini sağlayarak kas spazmlarını önleyici etki gösterir.
• Farmakolojik Tedavi: Vajinismus tedavisinde farmakolojik tedavi sık tercih edilmese de bazen diğer tedavi yöntemlerine yardımcı olarak kullanılabilir. Tedavi amacıyla lokal anestezik madde içeren merhem, jel, krem ve spreyler tercih edilir. Aynı zamanda lokal veya oral kas gevşetici kullanımı da semptomları baskılayabilir.
• Cinsellik eğitimi: Vajinismusun ortaya çıkmasına yol açan en temel sebeplerden biri de cinsellikle alakalı yetersiz ya da yanlış bilgiye sahip olmaktır. Bu nedenle çiftlere verilen cinsellik eğitimi vajinismusun önlenmesinde önemli bir yere sahiptir.

Vajinismus Tedavisi Sonrası Süreç Nasıldır?

Vajinismus tedavisi gören kişiler başarıyla uygulanan tedavi sonrasında sağlıklı bir cinsel hayata sahip olurlar. Fakat yine de tedaviden sonra gerçekleşecek olan ilk birkaç ilişkide tedavi öncesindeki semptomların yaşanıp yaşanmayacağı konusunda çiftler genellikle tedirginlik yaşarlar. Özellikle kadınlar eşlerinden birleşmenin gerçekleştiğine dair bir onay alma gereksinimi duyarlar. Daha sonraları ise düzeyi azalmış  kaygı ve endişe zamanla haz ve isteğe dönüşür. Bu bir süreçtir ve aşama aşama gerçekleşir. Bu süreçte erkek partner olabildiğince anlayışlı ve destekleyici olmalıdır. Aceleci davranmamalıdır.

Vajinismus tedavisinden sonra çiftlere hemen çocuk sahibi olunmaması önerilir. Vajinismus ve hamilelik sürecinin art arda olması kadında tedavinin başarı oranını düşürür. Kadının tedaviden sonra yeni yaşantısına uyumlu olması için doğru koşulların sağlanması önerilir.

Vajinismus hakkında Sık Sorulan Sorular

Vajinismusun cinsel ilişkide neden olabileceği engellerin önüne geçmek, partnerler arasında dengeyi ve sağlıklı ilişkiyi kurmak için uzman psikolog, psikiyatr ya da fizyoterapist desteği gerekebilir.