Bağırsaklar, insan vücudunda geniş yer kaplayan ve çeşitli sistemlerle bağlantılı olan organlardır. Sindirim, dışkılama, vitamin üretme, probiyotik adı verilen sağlıklı bakteriler için yaşam ortamı olan bağırsakların insan vücudu için pek çok etkileri olduğu bilinir. Bu açıdan hem ince hem de kalın bağırsağın sağlığı genel sağlık için önemli bir basamaktır. Kalın bağırsakların sağlığının olumsuz etkilenmesi durumunda ortaya çıkabilecek problemlerden birisi ülseratif kolittir. Ülseratif kolit sağlığı tehdit eden bir hastalık olduğu için en kısa zamanda tedavi edilmelidir. Bu yazıda ülseratif kolit nedir, belirtileri, çeşitleri, nedenleri, tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir sorularının cevaplarına dair bilgiler bulabilirsiniz.
Ülseratif Kolit Nedir?
Ülseratif kolit, kolon olarak da adlandırılan kalın bağırsağın çeşitli sebeplerle oluşan iltihabın uzun sürerek kalın bağırsakta veya rektumda yaralar oluşturması durumudur. Genel bir ifade ile genetik veya çevresel sebeplere bağlı olarak kalın bağırsaktaki sağlıklı denge bozulur. Bu aşamadan sonra kalın bağırsakta tehlikeli virüs yada bakteriler artabilir. Artan virüs veya bakteriler kalın bağırsak duvarındaki bağışıklık faktörlerini harekete geçirir ve bunun sonucunda iltihaplanarak bir immün bir yanıt oluşturur. Bu durum vücudun uyarı sistemidir. İltihaplanma kısa sürede tedavi edilmediğinde kolon duvarlarına zarar vererek yaralar oluşturur ve ülserleşir. Bu durum ülseratif kolit olarak tanımlanır.
Ülseratif Kolit Belirtileri Nelerdir?
İltihabi bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit rektum denen kalın bağırsağın son kısmından başlayıp kolonun üst kısımlarına doğru ilerler. Bu durumda ülseratif kolit çeşitli belirtiler ile kendini gösterebilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
- Şiddetli veya kanlı ishal
- Sık tuvalete çıkma ihtiyacı
- Karın ağrısı
- Karında kramp
- Yorgunluk, halsizlik
- Kansızlık
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Bulantı, kusma
- Yüksek ateş
Bu belirtiler varsa en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çünkü teşhis geciktiğinde ilerleyen evrede ülseratif kolit daha büyük sağlık problemlerine neden olabilir.
Ülseratif Kolit Çeşitleri Nelerdir?
Ülseratif kolit, kalın bağırsakta hastalığın görüldüğü ve tutulm yaptığı yere göre çeşitlendirilebilir. Bu çeşitleri şu şekilde sınıflandırılır:
1- Proktit; hastalığın bu çeşidi yalnızca kalın bağırsağın son kısmı olan rektumda görülür
2- Proktosigmoidit; rektum ile rektuma bağlı kalın bağırsağın bir bölümünün iltihaplanmasıdır.
3- Sol kolit; iltihaplanma kalın bağırsağın yalnızca sol kısmındadır.
4- Pankolit; kalın bağırsağın tamamında iltihaplanma vardır.
Ülseratif kolitin her çeşidi farklı sağlık problemlerine sebep olabilir. Bu durum ilerleyen evrede yaşamı tehdit edecek ölçüde tehlikeli olabilir. En kısa zamanda bu iltihabi bağırsak hastalığı tedavi edilmelidir.
Ülseratif Kolit Nedenleri Nelerdir?
Ülseratif kolit hastalığının kesin bilinen nedenleri yoktur. Bu durumda hastalığın nedeni olarak sıralanabilecek özellikteki durumların temelinde kolonun iltihaplanması durumu vardır. Ülseratif kolit bulaşıcı bir hastalık olmamasına rağmen sebeplerinden birisi genetik faktörler olabilir. Bu hastalığa yakalananların genellikle birinci dereceden yakınlarında kalın bağırsağın iltihaplanması durumu görülür. Diğer yandan kolonu etkileyecek çevresel faktörler de ülseratif kolit hastalığına sebep olabilir. Çevresel faktörlerden en temeli sağlıksız beslenmedir. Kızartma, kavurma şeklinde hazırlanan yiyecekler, aşırı şekerli, katkı maddesi içeren paketli gıdalar, bağırsak sağlığı için elzem olan besinlerin tüketilmemesi bağırsak sağlığının bozulmasında bir etkendir. Aynı zamanda fazla ilaç kullanımı kalın bağırsak florasını etkileyerek sağlığın olumsuz etkilenmesine sebep olur. Ek olarak aşırı stres, sigara ve alkol kullanımı da sebeplerinden bir kaç tanesi olarak sıralanabilir. İlerleyen yaş, bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesi, sıklıkla enfeksiyon hastalıkları durumları da kalın bağırsakları olumsuz etkileyerek hastalığa neden olabilir.
Ülseratif Kolit Tanı Yöntemleri Nelerdir, Nasıl Teşhis Edilir?
Ülseratif kolitin erken teşhis edilmesi önemli bir adımdır. Bu açıdan hastalık belirtisi olan bir kişi en kısa zamanda sağlık kuruluşlarının gastroenteroloji bölümlerine gitmelidir. Alanında uzman gastroenterolog doktoru fiziksel muayene yaptıktan sonra değerlendirmek için temelde kan ve dışkı testi isteyebilir. Bu tetkiklerin yanında kolonoskopi ile kolona ulaşarak o bölgeden biyopsi alınıp incelenmesi ile daha kesin bir teşhis konulabilir. Diğer yandan gerekli görülürse son rektum bölgesinin incelenmesi gerekirse esnek sigmoidoskopi olarak tanımlanan inceleme yapılabilir. Bunlara ek olarak ülseratif kolit tanısında MR (Manyetik rezonans) ve BT (Bilgisayarlı tomografi) gibi görüntüleme işlemleri de yapılabilir. Tüm bu işlemler sonucunda alanında uzman doktor teşhis koyar ve kişiye en uygun olan tedavi protokollerine başlanır. Bu süreçte hastalığın iyileştirilmesi için tedavi ve kontrollerin ihmal edilmemesi önemlidir. Hisar Hospital Intercontinental Hastaneleri gastroenteroloji alanında uzman doktorlar ile hizmet vermektedir.
Ülseratif Kolit Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Ülseratif kolit tanısı alan bir kişi hastalığının sürecine göre çeşitli tedavi seçenekleri olabilir. başlangıç seviyesinde teşhis edilen bir aşamada ise temel seviyede ilaç tedavileri ile kalın bağırsak yaraları ve iltihaplanma süreci tedavi edilebilir. İlaç tedavilerinden antienflamatuarlar ilaçlar iltihaplanmanın önüne geçerek iyileşmeyi destekler. Diğer yandan bağışıklık yanıtın baskılanması için immünosupresanlar, ve yine iltihaplanmanın önlenmesi için kortikosteroidler ve bakteriyel oluşumun azalmasını sağlayacak antibiyotikler kişiye uygun tedavi protokolleri içerisinde alanında uzman doktor tarafından önerilebilir. İlaç tedavilerinin yanında biyolojik ajanlar TNF-alfa inhibitörleri, integrin antagonistleri de tedavide kullanılan seçeneklerden bir diğeridir. Bu aşamada beslenme tedavisi de iyileşmeyi olumlu etkileyen etkenlerden birisidir. Beslenme uzmanının önerisi ile hastalığa uygun beslenmeli yasaklardan kaçınılmalıdır.
Diğer yandan hastalığın seyri iştahsızlık, kansızlık, yeteri kadar beslenememe gibi bir durumda ise hastanın etkin tedavisi için hastaneye yatırılması gerekebilir. İlerleyen evrede hastalığın şiddeti ve yayılma durumuna göre tedavi için kolonun çıkarılması gibi cerrahi bir müdahale gerekebilir.
Ülseratif Kolitin Neden Olduğu Diğer Hastalıklar Nelerdir?
Ülseratif kolit kalın bağırsağın iltihaplanması ve ilerleyen evrede yara şeklinde ülserleşmesi ile kendini gösteren bir hastalıktır. Böyle bir yara ve iltihap durumu hem sindirim, hem boşaltım organı olan kalın bağırsağın görevlerini tam kapasite yerine getirilmesine sebep olur. Bu durum tedavi edilmediğinde ya da tedaviye geç kalındığında başka sağlık problemlerine de sebep olabilir. Ülseratif kolitin neden olduğu diğer hastalıklar şu şekilde sıralanabilir:
- İshal sebepli vücuttan aşırı su kaybı
- Bağırsaklardaki yaraların kanamasından dolayı kan kaybı
- Bağırsak duvarında kalınlaşma
- Bağırsakların delinmesi
- Arta bakterilerin kalın bağırsaktan kana karışması ile birlikte bağışıklığın düşmesi
- Kalın bağırsakta üretilen pıhtılaşma faktörünün sekteye uğraması sonucu kanın pıhtılaşmasında yaşanacak problemler
- Bazı karaciğer hastalıkları
- Eklemlerin etkilenmesi sonucu bazı eklem hastalıkları
- İleri evrede kolon kanserine sebep olabilir.
Ülseratif kolit, başka sağlık problemlerine sebep olmadan en kısa zamanda alanında uzman bir doktor ile işbirliği içinde tedavi edilmeli, ihmal edilmemelidir.
Hastalığın Uzun Vadeli Etkileri ve Yaşam Tarzı Önerileri Nelerdir?
Ülseratif kolit tanısı alan bir kişi hastalığın seyrine göre en uygun tedaviyi aldıktan sonra ilk olarak tedavi aşamalarına tam olarak uymalı kontrollerini ihmal etmemelidir. Tedaviden sonra tam iyileşme olsa bile hastalığın tekrar nüksetmesi de olasıdır. Bu yüzden hastalığa sebep olabilecek durumlardan kaçınılmalıdır. Bu aşamada beslenme çok önemli bir yere sahiptir. Beslenme uzmanının hazırladığı kişi için uygun olan kalori ve içerikteki beslenme planına mutlaka uyulmalıdır. Bağırsaklarda problem oluşturma ihtimaline karşı laktoz, gluten, yağlı ve tuzlu yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Bu tarz yiyecekler bağırsakları etkileyerek rahatsızlıkları tekrar ortaya çıkarabilir. Bunlara ek olarak kişi için uygun ölçüde sıvı tüketimi de önemlidir.
Beslenmenin yanı sıra düzenli fiziksel aktivite ve egzersiz de iyileşme ve hatsalığın tekrarlanmamasında önemli bir adımdır. Aynı zamanda hatsalığın sebeplerinden biri olarak sayılan aşırı stresten kaçınılmalıdır. Ülseratif kolit iyileşse bile mutlaka düzenli doktor takibinde olmak önemlidir.
Ülseratif Kolit Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Ülseratif kolit şikayetlerini arttıran besinler nelerdir?
Laktoz içeren süt ve süt ürünleri, kuru baklagiller, gluten içeren bol lifli gıdalar, çiğ sarımsak, soğan, brokoli, lahana, brüksel lahanası, mısır, mantar, bazı kuru meyveler, yağlı etler ve yağlı yemekler; fındık, fıstık ezmesi, tahin gibi yağlı yiyecekler, kavun, karpuz gibi meyveler, baharatlar, çay, kahve, alkol gibi gıdalar bağırsaklarda sindirimi zor olduğundan ülseratif kolit sürecinde semptomların tetiklenmesine sebep olarak şikayetleri artırabilir. Bu yiyeceklerin dışında kişiye özel olarak dokunan yiyecekler olabilir onlar da rahatsız ettiği takdirde beslenmeden çıkarılmalıdır.
Ülseratif kolit şikayetlerine iyi gelen gıdalar nelerdir?
Yağsız et, tavuk ve balık, yumurta; yoğurt, kefir gibi fermente gıdalar; avokado, yulaf ezmesi, kızılcık, havuç, muz, şeftali, kiraz, zerdeçal gibi yiyecekler sindirim sistemini rahatlatır bu açıdan ülseratif kolit hastalarına önerilebilir. Ancak yine de porsiyon miktarlarına dikkat ederek tüketilmeli aşırıya kaçılmamalıdır.
Ülseratif kolit atakları ne kadar sürer?
Ülseratif kolit atakları çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Tedavi sürecinde ilaçların aksatılması, yasak olan yiyeceklerin tüketilmesi, aşırı stres gibi durumlar atağa sebep olabilir. Bu durumda atak süresi kişiden kişiye göre değişmekle beraber bir kaç gün sürebildiği gibi bir kaç aya kadar da uzayabilir. Bu yüzden tedavi süreci her açıdan önemsenmelidir.
Ülseratif kolit hastalığı yalnızca kalın bağırsakta ortaya çıkan bir hastalık olsa da tüm vücudun sağlığını etkiler. Bu yüzden erken teşhisi önemlidir. Tedavi sürecinde alanında uzman doktorun önerdiği tedavi protokolleri ve takibi aksatılmamalıdır. Hisar Hospital Intercontinental hastanelerinde gastroenteroloji bölümünde ülseratif kolit en geniş tetkik ve laboratuvar incelemeleriyle teşhis edecek alanında uzman gastroenteroloji doktoru hizmet vermektedir.
