Uçuk, tıp literatüründeki adıyla Herpes simplex enfeksiyonu, başta ağız çevresi ve genital bölge olmak üzere ciltte içi sıvı dolu kabarcıklar ile kendisini gösteren viral bir enfeksiyon hastalığıdır. Herpes simpleks virüsü ile enfekte bir kişiyi öpme, ortak eşyaları kullanma virüsün başlıca bulaşma yollarıdır. Uçuk semptomları genellikle 5 ila 7 gün içerisinde kendiliğinden geçer. Bununla birlikte bazı kremler ve ilaçlar da uçuk tedavisine yardımcı olabilir.
Uçuk Nedir?
Uçuk, ciltte içi sıvı dolu kabarcıklara neden olan bulaşıcı bir çeşit cilt enfeksiyonudur. Viral bir enfeksiyon olan uçuğun nedeni Herpes simpleks adı verilen virüstür. Herpes simpleks virüsü, Herpes virüs ailesine ait çift sarmallı bir DNA virüsüdür. HSV-1 ve HSV-2 olmak üzere iki çeşidi bulunan Herpes simpleks virüsü her yaştan ve cinsiyetten insanı etkileyebilir. HSV- 1 genellikle ağız çevresinde ve içinde enfeksiyona neden olurken HSV-2 virüsü genital bölgeyi daha çok etkiler. Genellikle kaşıntı, yanma, karıncalanma gibi semptomlarla başlayan uçuk ilerleyen dönemde içi sıvı dolu küçük kabarcıklara neden olabilir. Uçuğun neden olduğu içi su dolu kabarcıklar genellikle 5-7 gün içerisinde patlayarak kurur ve kabuklanır.
Uçuk Belirtileri Nelerdir?
Uçuk belirtileri uçuğa neden olan virüsün tipi, kişinin bağışıklık sistemi gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Herpes simpleks virüsü ile enfekte olan bazı kişilerde herhangi bir semptoma rastlanmayabilir veya enfeksiyon hafif semptomlarla kendisini gösterebilir. Bununla birlikte başta ağız çevresi ve genital bölge olmak üzere göz, burun gibi cildin farklı bölgelerinde ortaya çıkan içi sıvı dolu küçük kabarcıklar başlıca uçuk belirtileridir. Belirtiler genellikle kişinin virüs ile enfekte olmasının ardından 3 hafta içerisinde görülmeye başlar.
Uçuk virüsü bir kez sinir uçlarına yerleştiğinde uzun süre pasif olarak kalabilir. Bu nedenle enfeksiyon semptomları kişinin daha öncesinde enfeksiyon belirtileri gösterip göstermediğine göre de değişiklik gösterebilir. Birincil enfeksiyon genellikle daha şiddetli semptomlarla kendisini gösterirken tekrarlayan enfeksiyonun belirtileri daha hafif olabilir. Herpes simpleks virüsü ile ilk defa enfekte olan kişilerde yüksek ateş, lenf bezlerinde şişme, yorgunluk ve halsizlik gibi soğuk algınlığı semptomları ile benzerlik gösteren semptomlar görülebilir. Sinir uçlarında pasif halde kalan virüs ateş, enfeksiyon hastalığı, uzun süre güneş ışınlarına maruz kalma gibi faktörlere bağlı olarak aktif hale gelebilir ve semptomlara neden olabilir. Buna göre başlıca uçuk belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Yüksek ateş,
- İştahsızlık,
- Kas ve eklem ağrısı,
- Lenf bezlerinde şişkinlik,
- Baş ağrısı,
- Enfeksiyon bölgesinde ağrı, karıncalanma, kaşıntı,
- İçi sıvı dolu küçük kabarcıklar.
Yukarıda sayılanların yanı sıra genital uçuk erkek ve kadınların genital bölgesinde kaşıntıya bağlı olarak yaraya da neden olabilir. Ağız içi uçuk ve genital uçuk, Herpes simpleks enfeksiyonunda yaygın rastlanan semptomlar olmakla birlikte bazı hastalarda göz uçuğu da görülebilir. Bu noktada “Göz uçuğu nedir?” sorusuna Herpes simpleks virüsünün gözleri etkilediği bir enfeksiyon hastalığıdır cevabını vermek mümkündür. Göz uçuğu belirtileri arasında gözlerde kızarıklık, kaşıntı, ışığa karşı hassasiyet gibi semptomların yanı sıra bulanık görme veya görme duyusunda değişiklik de sayılabilir. Gözde uçuk bulanık görme gibi görme fonksiyonunda değişikliğe neden olursa vakit kaybetmeden alanında uzman bir doktora danışılmasında fayda vardır.
Uçuk Neden Olur?
Uçuğun nedeni Herpes virüs ailesine ait olan Herpes simpleks virüsü tip 1 ve tip 2 virüsleridir. Herpes simpleks tip 1 virüsünün başlıca bulaşma yolu virüsleri ile enfekte olan bir kişiyi öpmek veya havlu, kaşık, çatal gibi ortak eşyaları kullanmaktır. Bu nedenle çocuklarda ve bebeklerde uçuk görülmesinin en sık karşılaşılan nedenleri arasında yetişkinler tarafından öpülmek sayılabilir. Ek olarak, uçuğun bir diğer nedeni olan HSV-2 ise cinsel temas yoluyla bulaşır. Bu nedenle HSV-2 sıklıkla cinsel yolla bulaşan enfeksiyon hastalıkları arasında değerlendirilir.
Ek olarak hamilelikte uçuk çıkması durumunda nadiren Herpes virüsleri doğum sırasında anneden bebeğe de bulaşabilir. Neonatal Herpes olarak da adlandırılan yenidoğan uçuk araştırmalara göre 100.000 doğumdan 10’unda görülen nadir rastlanan bir durumdur. Ancak erken dönemde tanı konulmaz ve tedavi edilmezse nörolojik fonksiyonlarda bozulma başta olmak üzere ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Herpes virüsü ailesinin Herpes simpleks tip 1 ve tip 2’nin yanı sıra Varicella-Zoster virüsü gibi 100’den fazla bilinen çeşidi vardır. Suçiçeğine de neden olduğu bilinen Varicella-Zoster virüsü uzun süre sinirlere yerleşerek pasif halde kalabilir ve yıllar sonra aktif hale gelerek kulakta uçuk çıkması başta olmak üzere kısmi yüz felci gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Uçuk her yaştan ve cinsiyetten insanı etkileyebilir. HSV-1 virüsünün neden olduğu enfeksiyonu kişiler genellikle bebeklik veya çocukluk çağında alır. HSV-2 ise cinsel temas yoluyla veya nadiren doğum sırasında anneden bebeğe geçerek enfeksiyona neden olur. Ancak bazı kişilerin herpes simpleks enfeksiyonuna yakalanma riski daha yüksek olabilir. Buna göre başlıca risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:
- Kadınlar,
- Birden fazla partneri olanlar,
- İlk ilişki deneyimini genç yaşta yaşayanlar,
- Cinsel yolla bulaşan başka bir hastalıkla enfekte olanlar veya daha öncesinde geçirmiş olanlar,
- Herhangi bir sebeple bağışıklık sistemi zayıf olanlar veya baskılanmış olanlar.
Sayılanların yanı sıra emziren anne uçuk çıkarması durumunda açık yarası varsa bebeğine virüsü bulaştırabilir.
Uçuk Tanısı Nasıl Konulur?
Ciltte kızarıklık, kaşıntı gibi şikâyetlerle sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar öncelikle alanında uzman bir dermatoloji doktoru tarafından fiziki olarak muayene edilir. Fiziki muayene sırasında uzmanlar genellikle uçuğu kolaylıkla teşhis edebilir. Ancak bazı durumlarda uzmanlar diğer cilt enfeksiyonlarını elemek için kan testleri gibi ek tetkiklerden faydalanabilir. Hastadan alınan kan örneğinin laboratuvar ortamında incelenmesi sayesinde HSV-1 ve HSV-2’ye karşı hastanın kanında antikor (bağışıklık sisteminin yabancı ajanlara karşı geliştirdiği yanıt sonucunda ortaya çıkan moleküller) olup olmadığı tespit edilebilir. Antikor testinin pozitif olması kişinin geçmişte Herpes simpleks virüsleri ile enfekte olup olmadığını gösterebilir. Bununla birlikte yakın bir zamanda virüsle temas etmiş kişilerde bağışıklık sisteminin antikor geliştirmek için yeterli zamanı olmadığı için test sonucu negatif çıkabilir. Bu durumda uzmanlar antikor testinin 8-12 hafta içerisinde tekrar edilmesini isteyebilir (2).
Uçuk Tedavisi Nasıl Yapılır?
Uçuk vakaları genellikle 5-7 gün içerisinde kabarcıkların kuruması ve kabuklanması ile kendiliğinden iyileşir. Bununla birlikte enfeksiyonu sık tekrarlayan veya şiddetli semptomlar gösteren hastalarda uzmanlar tedavi sürecinde antiviral ilaçlar reçete edebilir. Ek olarak topikal (cilt yüzeyine) uygulanan bazı kremler de semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak araştırmalara göre ilaçların ve kremlerin etkili olabilmesi için enfeksiyonun ardından 1-2 gün içerisinde kullanılmaya başlanması önemlidir. Herpes simpleks enfeksiyonunun sık tekrarladığı durumlarda uzmanlar 6 ay ila 1 sene süresince enfeksiyonu baskılamak için çeşitli ilaçları önerebilir.
Ek olarak, evde uygulanabilecek bazı yöntemler hastalığın semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Buna göre uçuk tedavisi için evde uygulanabilecek başlıca yöntemler şu şekildedir:
- Her 4 saatte bir soğuk kompres uygulamak kabarıklığı azaltmaya yardımcı olabilir.
- Araştırmalar antiviral bileşenlere sahip olan sarımsağın Herpes simpleks enfeksiyonunun şiddetini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Ancak sarımsağı doğrudan cilde uygulamak tahrişe neden olabileceğinden zeytinyağı gibi bir yağ ile seyrelterek uygulamak önemlidir.
- Genital bölgeyi kuru tutmak ve pamuklu çamaşırlar tercih etmek semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Sayılanlara ek olarak, vitamin, mineral, Omega-3 yağ asitleri ve antioksidanlar bakımından zengin gıdalarla beslenmek bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olarak semptomları hafifletebilir.
Sık Sorulan Sorular
Uçuk toplumda sık rastlanan cilt enfeksiyonlarından bir tanesidir. Uçuk hakkında sıklıkla merak edilen sorulardan bazıları aşağıda ele alınmıştır.
Uçuk en hızlı nasıl geçer?
Uçuk herhangi bir tedaviye gerek kalmadan genellikle ortalama 1 hafta içerisinde kendiliğinden geçer. Bu süreçte soğuk kompres uygulamak ve doktor tarafından reçete edilen uçuk kremi veya antiviral ilaçları kullanmak uçuğu geçirmeye yardımcı olabilir.
Dudakta uçuk hamilelik belirtisi midir?
Hamilelikte uçuk sık karşılaşılan bir durumdur. Araştırmalara göre daha öncesinde Herpes simpleks virüsü ile enfekte olan kadınların yaklaşık %75’i stres ve hormon düzeylerinde yaşanan bazı değişikliklere bağlı olarak hamilelik döneminde yeniden uçuk semptomlarını gösterebilir. Ancak hamileliğin uçuğa neden olduğuna yönelik yeterli bilimsel veri yoktur . Bir diğer ifadeyle daha öncesinde uçuk virüsü ile enfekte olmayan kadınlarda gebelikte uçuk görülebilmesinin tek yolu enfekte bir kişi ile temas etmektir.
Dudağın içinde uçuk nasıl geçer?
Dudak içi uçuk genellikle 7-10 gün içerisinde herhangi bir tedaviye gerek olmadan kendiliğinden geçer. Ek olarak soğuk kompres uygulamak veya doktor tarafından önerilen ilaçları veya kremleri kullanmak dudak içi uçuğu geçirmeye yardımcı olabilir.
Göz uçuğu nasıl tedavi edilir?
Diğer uçuklarda olduğu gibi göz uçuğu da kendiliğinden iyileşebilir. Ancak uzmanlar bazı durumlarda göz kapağına uygulanabilecek kremler veya antiviral ilaçları önerebilir.
Göz uçuğu nasıl bulaşır?
Göz uçuğu da diğer Herpes simpleks virüsleri gibi enfekte bir kişi ile temas yoluyla bulaşır. Enfekte bir kişi ile temas ettikten sonra elleri yıkamadan gözlere dokunmak gözde uçuk çıkmasına neden olabilir.
Günümüzde genital uçuk aşısı dahil olmak üzere uçuğu önlemeye yardımcı olabilecek aşılar henüz yoktur. Uçuğu önlemenin en etkili yolu enfekte kişilerle yakın temasta bulunmaktan kaçınmaktır. Normal şartlarda Herpes simpleks virüsleri ortalama 1 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmekle birlikte bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu nedenle ciltte kızarıklık, kabarcık gibi semptomlar görülmesi halinde alanında uzman bir doktora danışılmasında fayda vardır.
