Tüp Bebek Programı

Çiftin hangi tedavi yöntemine uygun olduğuna karar vermek amacıyla ayrıntılı bir görüşme yapılır. Daha evvel yapılmış tetkik ve tedavi kayıtları incelenir. Kadının jinekolojik muayenesi yapılarak smear testi gerekiyorsa bakteriyolojik incelemeler için örnek alınır. Ultrasonografi incelenmesi ile rahim ve yumurtalıklar değerlendirilir. Adetin 3.günü yapılan hormon tetkikleri de tedavi planlamasında yardımcıdır. Gerekiyorsa rahim filmi istenebilir. Erkekten de semen analizi istenir. Çiftin özellikleri ve değerlendirmeler sonucunda, uygulanacak tedavi protokolü ve ilaç dozuna karar verilir.

Normal bir kadında her ay 1 veya 2 yumurta oluşmaktadır. Tüp bebek tedavisinde çok sayıda yumurta geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu aşamada fetusun sinir sisteminde gelişebilecek anormallikleri önlemek amacıyla folik asit desteği başlanmaktadır. Belirlenmiş olan tedavi protokolü ve ilaç dozuna göre tedaviye başlanır. Belirli aralıklarla ultrasonografik muayeneye çağrılan hastamızda gelişen folliküllerin sayı ve çapları değerlendirilir. Amaç 16-20 mm boyutlarında 10-12 adet follikül geliştirilmesidir. Takipler esnasında ilaç dozunu ayarlamak için hormon tetkikleri de istenebilir. Kontroller esnasında rahim içini döşeyen endometrium tabakası da ultrason muayenesi ile değerlendirilir. Yumurta gelişimi 10-12 gün sürmektedir. Tedavi sonuna doğru günaşırı/her gün kontroller gerekmektedir. Folliküller yeterli boyuta eriştiği zaman son olgunlaşmayı sağlamak amacıyla hCG enjeksiyonu yapılır. hCG uygulamasından yaklaşık 36 saat sonra yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir.

Çiftlerin mutlaka söylenen zamanda tüp bebek merkezinde bulunmaları gereklidir. İşleme gelmeden önceki gece hastanın saat 24.00’den sonra hiçbir şey yiyip içmemelidir. Yumurta toplama işlemi ameliyathanede genellikle genel anestezi ile gerçekleştirilen, yaklaşık 15-20 dakika süren bir işlemdir. Hasta jinekolojik masaya yatırılarak vajinal ultrasonografi eşliğinde özel bir iğne ile yumurtalıklara ulaşılır. Her bir follikül içine girilerek follikül sıvısı aspiratör yardımı ile boşaltılır. Alınan sıvı derhal embriyoloji laboratuvarına ulaştırılarak embriyologlar tarafından mikroskop altında incelenir. Yumurtalar gelen sıvı içinden ayrıştırılarak kültür sıvısı içeren başka bir kapta toplanır ve sayısı tespit edilerek dölleme işlemine kadar anne rahmine benzer ortam sağlayan ve inkübatör adı verilen özel dolaplarda saklanır. Bu şekilde tüm folliküller aspire edilerek işlem sonlandırılır. Toplanan yumurta sayısı, takiplerde ultrasonda görülen foliküllerin sayısından farklı olabilir, önemli olan elimizde kaç tane yumurta olduğudur. İşlem sonrası hasta uyandırılarak odasına alınır. İşlem sonrasında hasta istirahatin ardından tüm kontroller normalse ve hasta kendini iyi hissediyorsa ilaç tarifleri anlatılıp toplanan yumurta sayısı hakkında bilgi verilerek evine gönderilebilir. 2-3 gün kasıklarda adet ağrısına benzer bir ağrı hissedilebilir. Ağrı kesici kullanımı ile kontrol altına alınabilir. Birkaç gün sızıntı veya damla şeklinde hafif bir kanama olabilir.

Çoğunlukla genç, yumurta sayısının fazla ve sperm özelliklerinin iyi olduğu hasta grubunda uygulanır. Steril tüpler içinde embriyoloji laboratuvarına gelen follikül sıvısı embriyolog tarafından özel bir kabinde, mikroskop altında incelenerek yumurtalar özel besi yerine aktarılır. İşlem için özel hazırlanmış kaplar içinde yumurta ve spermler bir araya konup (her yumurtanın yanına yaklaşık 100 bin ila 200 bin hareketli sperm konulur) 16-18 saat bekletilerek spermin kendi kendine yumurtayı döllemesi sağlanır. Bu sürenin sonunda döllenme kontrolü yapılır. Ancak IVF kararı alınmış olsa da muhtemel bir dölleme başarısızlığını ekarte etmek için yumurtaların bir kısmına mikroenjeksiyon yapılabilir.

Sperm sayısı ve hareketliliğinin az, şekil bozukluğunun fazla olduğu durumlarda; cerrahi olarak sperm bulunma durumlarında (TESA, TESE); kadından toplanan yumurta sayısının az, kalitenin düşük olduğu, yumurta zarının kalın olduğu durumlarda; açıklanamayan kısırlık olgularında; daha önce IVF başarısızlığı yaşamış çiftlerde mikroenjeksiyon tercih edilir. Toplanan yumurtalar ayıklama işlemine tabii tutularak çevresindeki hücrelerin (kumulus hücreleri) artıklarından arındırılır ve olgun olanları seçilir. Döllenme işlemi yumurtalar toplandıktan yaklaşık 2-6 saat sonra yapılır.  Embriyolog tarafından mikroskop altında mikromanipulator adı verilen özel bir cihazın yardımı ile sperm yumurtanın içine ince bir iğne ile enjekte edilir. İnkübatörde bekletilerek 16-18 saat sonra döllenme kontrolü yapılır. Günümüzde tüp bebek tedavilerinde IVF yerine döllenme oranını artıran mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi uygulanmaktadır. Bir yumurtanın normal olarak döllenebilmesi için tek bir sperm hücresi yeterli olabildiği için mikroenjeksiyon yöntemiyle çok düşük sperm sayısına sahip erkeklerin bile çocuk sahibi olmalarına olanak sağlanabilmektedir. Toplanan yumurtaların ortalama %70 civarı olgun ve döllenmeye müsaittir.  Bunların da yaklaşık %70’i döllenecektir. Örneğin 10 yumurtası olan bir kadının ortalama 7-8 tane olgun yumurtası olup, 4-5 embriyosu gelişecektir.  Bu bir ortalama olup sayı bunun altında veya üstünde olabilir.