Timpanoplasti (Kulak Zarı Ameliyatı)? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Sağlık teknolojisinde yaşanan olumlu gelişmeler sayesinde günümüzde kulak zarında meydana gelen hasarların onarımında timpanoplasti (kulak zarı ameliyatı) yönteminden sıklıkla faydalanılır. Kulak zarı ameliyatı tympanic membran olarak da bilinen kulak zarında meydana gelen deliklerin veya yırtıkların onarılması amacıyla gerçekleştirilir. Kulak zarı işitme sürecinde kritik bir rol oynar. Herhangi bir sebeple hasar gördüğünde işitme kaybı ortaya çıkabilir. Kulak zarı ameliyatı cilt kesisine gerek kalmadan endoskopik/mikrocerrahi (kapalı) yöntemlerle gerçekleştirilebilen bir işlemdir. Peki, kulak zarı ameliyatı nedir, nasıl yapılır? Kulak zarı ameliyatı hangi durumlarda tercih edilir? Bunlar gibi kulak zarı ameliyatı hakkında merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında detaylı olarak ele alınmıştır.

Timpanoplasti (Kulak Zarı Onarımı) Nedir?

Kulak zarı, dışarıdan gelen ses dalgalarının işitme merkezine iletilmesini sağlayan önemli yapılardan bir tanesidir. Kulak zarının hasar görmesi durumunda işitme kaybı gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Kulak zarı, iltihap, travma gibi sebeplerle hasar görebilir. Kulak zarının çeşitli sebeplerle hasar görmesi durumunda kalıcı işitme problemlerinin önüne geçebilmek için kulak zarının onarılması gerekir. Kulak zarının onarılmasında yaygın olarak kullanılan tedavi prosedürlerinden bir tanesi kulak zarı ameliyatı tıp literatüründeki adıyla timpanoplasitidir (1).

Timpanoplasti kulak zarı delinmesinin onarılması veya orta kulaktaki iltihabın giderilmesi amacıyla yapılan operasyonlardır. Timpanoplasti operasyonu sadece kulak zarının onarımı amacıyla yapılabileceği gibi orta kulaktaki çekiç, örs, üzengi kemikçik zincirinin onarımının yapılması amacıyla da yapılabilir. Timpanoplasti başta kronik orta kulak iltihabı bulunan hastalar olmak üzere kulak zarı delinmesi veya herhangi bir sebeple zarar görmesi durumunda yapılan minimal invaziv bir operasyondur. Kulak zarı ameliyatının yapıldığı başlıca durumlar şu şekilde sıralanabilir (1):

• Kronik orta kulak iltihabı,
• Kulak çubuğu gibi bir materyalle kulak zarının yırtılması,
• Genellikle orta kulakta biriken sıvının boşaltılması amacıyla yapılan kulak tüpü ameliyatı,
• Kulak travması

Orta Kulak Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Kulağın anatomik yapısına bakıldığında dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere 3 ana kısımdan oluştuğu görülür. Dış kulak kulak kepçesi ve kulak yolundan, orta kulak çekiç, örs ve üzengi kemiklerinden ve orta kulağı yutağa bağlayan östaki borusundan, iç kulak ise salyangoz ve yarım daire kanallarından meydana gelir. Dışarıdan gelen ses kulak kepçesinden geçerek kulak yoluna oradan da kulak zarına gelir. Kulak zarına gelen ses dalgaları kulak zarının titreşmesini sağlar. Titreşen kulak zarı gelen ses dalgalarını işitmede önemli rol oynayan örs, çekiç ve üzengi kemikçiklerine aktarır (2).

Kulaktaki yapılardan herhangi birinde problem olması halinde ses beyindeki işitme merkezine net biçimde aktarılamaz. Kulak, burun, boğaz hastalıkları denildiğinde ilk akla gelenlerden bir tanesi orta kulak iltihabıdır. Vücuttaki diğer doku ve organlarda olduğu gibi kulakta da virüs ve bakteri gibi mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyon hastalıkları görülebilir. Orta kulak iltihabı tıp literatüründeki adıyla Otitis media kulak zarının arkasında yer alan orta kulakta görülür. Araştırmalara göre okul çağından önce çocukların yaklaşık %80’inde orta kulak iltihabına rastlanmaktadır (3). Orta kulak iltihabının belirtileri enfeksiyonun şiddetine göre değişiklik gösterir. Orta kulak iltihabında görülen başlıca belirtiler şu şekilde sıralanabilir (4, 5):

• Kulakta akıntı,
• Yüksek ateş,
• Denge kaybı,
• Kulakta ve kulak çevresinde ağrı,
• Asabiyet,
• Uyumakta zorluk,
• Mide bulantısı ve kusma,
• İshal,
• Kulakta dolgunluk hissi,
• İşitme güçlüğü

Yukarıda sayılan belirtilerin şiddeti iltihabın nedenleri, kişinin yaşı ve genel sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Orta Kulak Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

Orta kulak iltihabının başlıca nedenleri arasında virüs ve bakteri gibi mikroorganizmalar gelir. Akut orta kulak iltihabı genellikle grip, soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı ortaya çıkar. Üst solunum yollarındaki bakteri veya virüsler östaki borusu aracılığıyla orta kulağa taşınabilir. Bu durum orta kulakta iltihaplanmaya neden olabilir. Ek olarak üst solunum yolunu etkileyen bakteri veya virüsler östaki borusunun şişmesine neden olabilir. Şişen östaki borusu kulakta normalde üretilen sıvının boşalmak yerine orta kulakta birikmesine neden olabilir. Çocukların yetişkinlere kıyasla orta kulak iltihabı ile daha sık karşılaşmalarının nedenlerinden bir tanesi de bu tıkanmadır. Çocukların östaki borusu yetişkinlerinkinden daha kısa ve daha eğimlidir. Bu durum östaki borusunun daha kolay tıkanmasına ve orta kulak iltihabına daha kolay yakalanmalarına neden olabilir (5). Orta kulak enfeksiyonunun akut, seröz ve kronik olmak üzere başlıca üç çeşidi vardır. Orta kulak enfeksiyonunun nedenleri hastalığın akut veya kronik olup olmadığına göre değişiklik gösterir. Akut ve kronik orta kulak enfeksiyonunun bilinen başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir (5, 6):

• Akut orta kulak enfeksiyonu: Genellikle soğuk algınlığı veya diğer üst solunum yolu enfeksiyonu ile birlikte ortaya çıkan, ani gelişen bir kulak enfeksiyonudur. Solunum yollarını etkileyen bakteri veya virüsler kulak zarının arkasında sıvı birikmesine ve enfeksiyona neden olabilir. Akut kulak enfeksiyonları aniden ortaya çıkabilir ve birkaç gün içerisinde semptomlarda gerileme görülebilir.
• Seröz orta kulak enfeksiyonu: Seröz orta kulak enfeksiyonu genellikle akut enfeksiyonun devamında görülür. Seröz orta kulak enfeksiyonunda ağrı, ateş gibi semptomlar görülmemekle birlikte östaki borusunda sıvı birikimine bağlı olarak kulak akıntısına daha sık rastlanır.
• Kronik orta kulak enfeksiyonu: Kronik orta kulak enfeksiyonu tedaviye rağmen 3 aydan daha uzun süre kulakta akıntının devam etmesi durumudur. Çocuklukta geçirilen bir orta kulak enfeksiyonu ve/veya uzun süre devam eden seröz orta kulak enfeksiyonu hastalığın kronikleşmesine neden olabilir. Akut orta kulak enfeksiyonu kişiden kişiye değişiklik göstermekle birlikte çoğunlukla 6 hafta içinde iyileşir. Kronik orta kulak enfeksiyonunda ise bu süre daha uzundur. Ek olarak tedavi edilmeyen, kronikleşen orta kulak enfeksiyonu zamanla kulak zarının zarar görmesine ve işitme kaybına neden olabilir (6).

Akut ve seröz orta kulak enfeksiyonları çoğunlukla birkaç gün veya hasta içinde kendiliğinden iyileşir. Bununla birlikte tedavi edilmeyen orta kulak enfeksiyonu ilerleyen dönemlerde kulak zarında hasara ve işitme kaybına neden olabilir. Bu nedenle siz de orta kulak enfeksiyonundan şüpheleniyorsanız alanında uzman bir doktordan randevu almayı ve gerekli kontrolleri yaptırmayı ihmal etmeyin.

Orta Kulak Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konulur?

Orta kulak enfeksiyonu şikâyeti ile kliniklere başvuran hastalar öncelikle alanında uzman bir kulak, burun, boğaz hastalıkları doktoru tarafından detaylı olarak muayene edilir. Muayene sırasında doktor öncelikle hastanın tıbbi öyküsünü alır. Ardından otoskop adı verilen özel bir alet yardımıyla hasta muayene edilir. İlave olarak uzman doktor gerekli görürse hastanın işitme fonksiyonunu değerlendirmek için başka testlerden de faydalanabilir (6). Siz de kulak akıntısı, kulakta ağrı, işitme yetisinde azalma gibi belirtiler fark ederseniz vakit kaybetmeden uzman bir doktordan randevu almayı ihmal etmeyin.

Orta Kulak Enfeksiyonu Tedavisi Nasıl Olur?

Orta kulak enfeksiyonun tedavisi hastanın yaşı, enfeksiyonun türü, şiddeti, süresi gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavide öncelikle uzman doktorlar semptomları hafifletebilmek için ağrı kesici/ateş düşürücü özelliği bulunan ilaçlar reçete edebilir. Ayrıca doktor enfeksiyonun kaynağının bakteriler olduğu düşünüyorsa antibiyotik ilaçlardan da faydalanabilir. Bazı durumlarda orta kulaktaki sıvı uzun süre devam edebilir. Bu durumda doktorlar hastaya kulak tüpü yerleştirmeyi önerebilir. Kulak tüpü kulak zarında küçük bir kesi yapılarak yerleştirilen küçük tüplerdir. Bu tüpler orta kulağa hava girmesini sağlayarak sıvının dışarıya boşalmasına yardımcı olur. Kulak tüpleri genellikle çocuklarda sık tekrarlayan enfeksiyonlar veya işitme kaybı durumunda daha sık kullanılır.

Bunların yanı sıra bazı durumlarda uzun süre devam eden orta kulak enfeksiyonu kulak zarının zarar görmesine veya iltihabın ilerleyerek kulaktaki kemikçiklere zarar vermesine neden olabilir. Bunlar gibi durumlarda uzman doktorlar timpanoplasti yani kulak zarı ameliyatı yapılmasını önerebilir.

Orta Kulak Enfeksiyonu Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Orta kulak enfeksiyonu ameliyatı cilt kesisine gerek kalmadan endoskopik/mikrocerrahi yöntemler (kapalı olarak ) kullanılarak uygulanabilen bir işlemdir. Timpanoplasti kemikçik hasarı olsun veya olmasın hasar görmüş kulak zarını onarmayı ve enfeksiyonun tekrarlamasını önlemeyi amaçlayan cerrahi bir yöntemdir (7). Timpanoplasti ile ilgili detaylar aşağıda ele alınmıştır.

Ameliyat Öncesi Hazırlık

Kulak zarı ameliyatı öncesinde hastanın kulağı ve işitme fonksiyonu detaylı bir şekilde incelenir. Öncelikle hastanın baş ve boyun bölgesi muayene edilerek genel sağlık durumu değerlendirilir. Uzman doktor otoskop yardımıyla orta kulağın durumunu, kulak zarında yırtık, kulakta akıntı veya enfeksiyon olup olmadığını detaylı olarak inceler. Uzman doktorun gerekli görmesi halinde odyometri testi ile hastanın işitme kaybı değerlendirilir (1).

Ameliyat Nasıl Yapılır?

Kulak zarı ameliyatı farklı tekniklerle yapılabilir. Sadece kulak zarında delik olan herhangi bir enfeksiyon veya akıntı belirtileri olmayan hastalarda kulak kanalından endoskopik olarak girilerek kulak zarı onarılabilir. Bununla birlikte orta kulakta iltihap, akıntı, kemikçiklerin hasar görmesi gibi durumlarda kulağın arkasından veya ön kısmından küçük bir kesi yardımıyla hastadan genellikle şakak bölgesinden alınan kendi dokusu kullanılarak operasyon gerçekleştirilir. Hastanın işitmeyi sağlayan kemikçiklerinde sorun olması halinde operasyon sırasında Stapez cerrahisi, Ossiküloplasti gibi yöntemlerle farklı materyallerden elde edilen protezlerle kemikçik onarımı da yapılabilir (1, 7).

Ameliyat Sonrası Süreç

Kulak zarı ameliyatı sonrasında hastalar aynı gün evlerine dönebilir. Bazı durumlarda operasyonu gerçekleştiren doktor, hastanın 1 gece hastanede kalmasını isteyebilir. Ameliyattan sonra iyileşme süresi kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak 10 gün ila 2 hafta arasında değişiklik gösterir. Bu sürede kulaktan gelen hafif kanamalar normal kabul edilir. Bununla birlikte kanamanın şiddetli olması durumunda vakit kaybetmeden doktora danışılması önemlidir. Ameliyat sonrasında mümkünse en az 3 hafta burnu sert bir şekilde silmemeye özen gösterilmelidir. Ek olarak operasyondan sonraki birkaç gün kulağa su kaçmasını önlemek için saçları yıkamaktan uzak durulması önemlidir (1).

Kulak Zarı Ameliyatı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kulak zarı ameliyatı kulak zarının hasar gördüğü, kronikleşmiş orta kulak enfeksiyonu olan hastalarda sıklıkla uygulanan bir tedavi yöntemidir. Kulak zarı ameliyatı ile ilgili sıklıkla merak edilen sorulardan bazıları aşağıda detaylandırılmıştır.

Tedavi edilmeyen orta kulak enfeksiyonu ve kulak zarı delinmesi ilerleyen dönemlerde kalıcı işitme kaybına neden olabilir. Siz de kulağınızda ağrı, akıntı, işitme güçlüğü gibi belirtiler yaşıyorsanız vakit kaybetmeden alanında uzman bir doktordan randevu almayı ve kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.