Serebral Palsi Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Serebral Palsi Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Serebral palsi hastalığı çocukluk çağında en sık gelişen fiziksel engellilik nedenidir. Beynin kas hareketlerini yönlendiren serebral motor korteksinde hasar gelişmesi bu hastalığa yol açar. Serebral palsi belirtileri ve tedavileri büyük ölçüde değişiklik gösterir. Kalıcı tedavi mümkün olmasa da hastanın semptomlarını hafifleten ve yaşam kalitesini arttıran prosedürler uygulanabilir.

Serebral Palsi Nedir?

Serebral palsi gelişimsel bir bozukluktur, doğumdan önce, doğum sırasında veya doğumdan sonra beyinin ilgili bölümlerinin tam gelişmemesi nedeniyle oluşur. Hareket, denge ve diğer postüral bozukluklar ile karakterize, çocukluk çağında sık görülen ve yetersizliklere neden olan patolojik bir durumdur. Gelişim bozukluklarına ek olarak görsel, işitsel ve davranışsal problemler de gelişebilir. Hastalar bazı durumlarda konuşma, yemek yeme ve öğrenme eylemleri sırasında güçlük yaşayabilir. Serebral palsi tipleri şu şekildedir:

• Spastik Serebral Palsi: Hastalığın en sık karşılaşılan tipidir. Kas tonusunun arttığı, kasların sertleştiği, hareketlerin zorlaştığı ve garip hareketlere neden olduğu serebral palsi türüdür. Kol, bacak, gövde ve yüzü, vücudun bir tarafını veya tamamını etkileyebilir.
• Diskinetik Serebral Palsi: Diskinetik tip serebral palsi kasların kontrol edilemediği türdür. Hasta dik oturamayabilir. Yüz ve dil kasları etkilendiği takdirde konuşma ve yemek yeme eylemleri güçleşir. Bu durum ağızdan salya akmasına neden olabilir.
• Ataksik Serebral Palsi: Bu tipte denge ve koordinasyon sorunları yaşanır. Hareketler sarsıntılı olabilir, dengesiz yürüyüşe ve el titremelerine yol açabilir.
• Karışık Serebral Palsi: Semptomların birden fazla türe ait olduğu durumlarda gelişir.

Serebral Palsi Belirtileri Nelerdir?

Serebral palside birçok farklı türde ve seviyede engellilik söz konsudur. Dolayısıyla belirtiler her hastada değişiklik gösterebilir. Genellikle yaşamın ilk aylarında ortaya çıkan belirtiler, nadiren tanı konulmasından iki yıl kadar sonra gelişebilir. Serebral palsi bazı hastalarda tüm vücudu etkiler. Bazı vakalarda ise semptomlar yalnızca bir veya iki uzuvda ya da vücudun bir tarafında ortaya çıkabilir. Semptomlar yaşla birlikte kötüleşmez, ancak hasta büyüdükçe belirginleşebilir. Serebral palsi belirtilerinden kısaca şu şekilde bahsedilebilir:

Hareket ve koordinasyon ile ilgili belirtiler şu şekildedir:

• Sert kaslar ve aşırı refleksler,
• Çok sert veya çok gevşek kas tonusu,
• Rijidite,
• Denge ve kas koordinasyonu eksikliği,
• Titreme ve kontrol edilemeyen sarsıntılı hareketler,
• Hareketlerde yavaşlama,
• Vücudun bir tarafını kullanmaya meyil,
• Yürüme sorunları,
• Skolyoz ve diğer kemik anormallikleri,
• Giysilerin düğmelerini iliklemek gibi ince motor becerilerinde sorun yaşanması.

Konuşma ve yeme ile ilgili belirtiler şu şekildedir:

• Konuşma gelişiminde gerileme,
• Konuşmada sorun,
• Emme, çiğneme veya yemek yeme eylemleri sırasında sorun,
• Salya akması ve yutma güçlükleri.

Serebral palsili bazı çocuklarda gelişim ile ilgili şu semptomlar gelişebilir:

• Oturma ve emekleme gibi motor becerilerde gecikmeler,
• Öğrenme engelleri,
• Zihinsel engeller,
• Büyüme gecikmeleri.

Beyin hasarına bağlı diğer nörolojik semptomlar ise şu şekildedir:

• Epilepsi benzeri nöbetler,
• İşitme sorunları,
• Görme sorunları ve göz hareketlerinde değişiklikler,
• Dokunma sırasında ağrı hissi,
• Kabızlık ve idrar kaçırma gibi mesane ve bağırsak sorunları,
• Duygusal koşullar ve davranış bozuklukları gibi zihinsel sağlık durumları.

Serebral Palsi Neden Olur?

Gelişmekte olan beyinde hasar olduğunda serebral palsi ortaya çıkar. Beynin etkilenen kısmı kas tonusunu kontrol eden motor korteks isimli bölgedir. Hasar genellikle bebek fetüsken meydana gelir. Düşük oksijen seviyesi, kan dolaşımı zayıflığı, bebeğin beyninin anne rahminde düzgün şekilde gelişmemesi, enfeksiyon ve travma fetüsün yaralanmasına neden olabilir. Erken veya düşük ağırlıkla doğan, rahimde enfeksiyona maruz kalan, bir doğum kusuru bulunan ve şiddetli sarılığı olan bebeklerde serebral palsi gelişme riski daha yüksektir. Hastalığın gelişmesine neden olabilen bazı genetik koşullar da söz konusudur. Ayrıca erken çocukluk döneminde gerçekleşen boğulma, diğer beyin hasarları ve toksinlere maruz kalma da serebral palsiye yol açabilir. Doğum öncesi hasarlar nedenlerin %80’i, doğum sonrası hasarlar ise %10’u kadarını oluşturur.

Serebral Palsi Risk Faktörleri Nelerdir?

Serebral palsi gelişmesine neden olabilecek ve gerçekleşme olasılığını artırabilecek bazı risk faktörleri vardır. Bu risk faktörleri kısaca şu şekilde sıralanabilir:

• Özellikle 28. haftadan önce gerçekleşen erken doğumlar,
• 1,5 kilogramın altındaki düşük doğum ağırlığı,
• Hamile kadınların yasaklı madde kullanımı,
• İkiz, üçüz vb. çoklu gebelikler,
• Annenin sitomegalovirüs, kızamıkçık, uçuk ve frengi gibi enfeksiyonlar geçirmesi veya toksinlere maruz kalması,
• İn vitro fertilizasyon veya yardımcı üreme teknolojileri ile gebe kalmak,
• Hamile ebeveynde tiroid sorunları,
• Şiddetli sarılık,
• Plasenta ve amniyotik sıvıyı etkileyen enfeksiyonlar.

Serebral Palsi Tanısı Nasıl Konulur?

Serebral palsi tanısı, doğumdan birkaç ay veya yıl sonrasına kadar konulamayabilir. Semptomlar hafifse tanı daha da geç konulabilir. Belirtiler zamanla daha belirgin hale gelir. Doktorlar hasta çocukların tıbbi geçmişlerini değerlendirir ve fiziksel muayene gerçekleştirir. Randevular sırasında çocuğun büyüme ve gelişimi takip edilir. Beyin ve sinir sistemi rahatsızlıkları olan çocuklar pediatrik nörolog, pediatrik fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanlarına yönlendirilebilir. Serebral palsi tanısı için başvurulabilen testler şu şekildedir:

• Manyetik Rezonans (MR): Serebral palsi şüphesi söz konusu ise MR ile beynin 3 boyutlu görüntüleri elde edilir. MR’da görüntüler radyo dalgaları ve manyetik alan ile üretilir. Ağrısız bir testtir ancak gürültülüdür, bazı durumlarda bir saat kadar sürebilir. Bu nedenle çocuk hastalara önceden sakinleştirici bir ilaç veya anestezik uygulanabilir.
• Kranial Ultrason: Beyin görüntülerini elde etmek için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılır. Ultrason ayrıntılı bir görüntü oluşturmasa dahi hızlı bir prosedürdür ve beyne yönelik bir ön değerlendirme yapılmasına olanak sağlar.
• Elektroensefalografi (EEG): Kafa derisine bir dizi elektrot bağlanarak beynin elektriksel aktivitesi kaydedilir. Çocuğun nöbet geçirdiğinden şüpheleniliyorsa bu prosedüre başvurulabilir.
• Laboratuvar Testleri: Genetik ve metabolik koşullarının taranması için kan, idrar ve cilt testleri uygulanabilir.
• Ek Testler: Görme, işitme, konuşma, zihinsel, gelişimsel ve diğer tıbbi durumlara yönelik testler uygulanabilir.

Serebral Palsi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Serebral palsili çocuk ve yetişkin hastaların ömür boyu bakıma ihtiyacı olabilir. Çünkü serebral palsinin kalıcı bir tedavisi yoktur. Ancak hastanın günlük işlerini iyileştirmeye yardımcı olabilecek tedavi seçenekleri mevcuttur. Hastalık ne kadar erken teşhis edilirse tedavi o kadar başarılı olur. Serebral palsi tedavi yöntemlerinden kısaca şu şekilde bahsedilebilir:

• İlaçlar: Kas fonksiyonlarını geliştirmek ve gerginliğini azaltmak için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca ağrı, spastisite ve diğer semptomların yol açtığı komplikasyonlar da medikal tedavilerle yönetilebilir. Kas veya sinir enjeksiyonları, oral kas gevşeticiler ve salyayı azaltan ilaçlar hekimler tarafından reçete edilebilir.
• Fizik Tedavi: Kas eğitimi ve egzersizleri hastaların gücüne, esnekliğine, dengesine, motor gelişimine ve hareketliliğine yardımcı olabilir. Pediatrik bir fizyoterapist çocuklara günlük ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağı konusunda gerekli bilgileri verir. Bu bilgiler çocuğun beslenmesi ve yıkanması ile ilgili olabilir.
• Ergoterapi: Ergoterapistler çocukların ev, okul ve toplumdaki günlük aktivitelerde bağımsızlıklarını kazanmasına yardımcı olmaya çalışır. Yürüteçler, geniş tabanlı bastonlar, ayakta durma ve oturma sistemleri veya elektrikli sandalyeler gibi ekipmanlar önerebilir.
• Konuşma ve Dil Terapisi: Konuşma terapistleri çocukların konuşma ve işaret dilini kullanarak iletişim becerisini geliştirmesine yardımcı olabilir. Bu terapiler ayrıca yeme ve yutma ile ilgili sorunları da çözebilir. Terapistler iletişimin güç olduğu durumlarda bilgisayar ve ses sentezleyici iletişim cihazlarının kullanımını da öğretebilirler.
• Ortopedik Cerrahi: Kas dokusu kısalması olan çocukların ameliyata ihtiyacı olabilir. Kemik ve eklemler üzerinde yapılan ameliyatlar ile kollar, omurga, kalça ve bacaklar doğru pozisyonlara yerleştirilebilir. Cerrahi yöntemlerle kaslar uzatılabilir, kısalmış tendonlar uzatılabilir veya yeniden konumlandırılabilir.
• Sinir Liflerinin Kesilmesi: Yürümenin veya hareket etmenin zor ve ağrılı olduğu durumlarda uygulanabilen bir prosedürdür. Diğer tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda başvurulur. Cerrahlar belirlin spastik kaslara hizmet eden sinirleri keser. Bu şekilde bacaklardaki kaslar gevşer ve ağrı azalır.

Serebral Palsi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Serebral palsi genellikle doğuştan gelen bir hastalıktır ve bazı vakalarda belirtiler daha geç ortaya çıkabilir. Dejeneratif bir hastalık değildir; yani beyin üzerindeki etkisi zamanla kötüleşmez. Ancak kalıcı bir tedavisi bulunmamaktadır. Bu nedenle erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımları, hastaların yaşam kalitesini artırmak açısından büyük önem taşır.

Eğer bebeğinizde veya yakınınızda serebral palsi belirtileri gözlemliyorsanız vakit kaybetmeden bir uzman hekim ile görüşmeniz önerilir. Hisar Hospital Intercontinental’de alanında uzman doktorlarımız ve multidisipliner tedavi yaklaşımımız ile serebral palsi tanı ve tedavi sürecinde yanınızdayız. Hemen online randevu almak için tıklayın.