Sedimantasyon bir kan testidir. Vücutta iltihaplanma veya enfeksiyon olup olmadığını anlamak için kullanılır. Özellikle romatizma, enfeksiyonlar veya otoimmün hastalıklar gibi iltihabi durumların tespit ve takibinde önemlidir. Doktorlar, sedimantasyon değerlerini diğer test sonuçları ve klinik bulgularla birleştirerek hastanın genel sağlık durumunu değerlendirmede kullanır.
Sedimantasyon Nedir?
Sedimantasyon vücuttaki iltihabı gösteren bir tür kan testidir. Hastadan alınan kan hücrelerinin bir tüp içinde belirli bir süre boyunca ne kadar hızlı çöktüğü ölçülür. Kanın yoğun kısmı olan kırmızı kan hücreleri yer çekimi etkisiyle tüpün dibine çöker. Çökme hızı, vücuttaki inflamasyonun şiddeti hakkında bilgi verebilir. Vücutta bir enfeksiyon, iltihap veya doku hasarı olduğunda, kırmızı kan hücreleri daha hızlı çökerler.
Sedimantasyon Neden Olur?
Sedimantasyon hızındaki artışın birçok farklı nedeni olabilir. Hızdaki artış vücuttaki çeşitli hastalık veya iltihaplanmaların bir belirtisi olarak kabul edilir. Açıklanamayan ateş, kas ağrısı veya eklem ağrısı gibi semptomlarınız varsa sedimantasyon hızı testi istenebilir. Test, aşağıdakiler de dahil olmak üzere belirli durumların teşhisini doğrulamaya yardımcı olabilir:
- Enfeksiyonlar: Vücutta bakteriyel, viral veya fungal enfeksiyonlar olduğunda, bağışıklık sistemi patojenlere karşı savaşmak için tepki gösterir. Savaş sırasında iltihaplanma ortaya çıkar ve bağışıklık yanıtı aktive olur. Enfeksiyonlar, özellikle zatürre, tüberküloz veya böbrek enfeksiyonları gibi ciddi durumlar, sedimantasyon hızının artmasına neden olabilir. Sedimantasyon değeri enfeksiyonun yaygınlığı ve ciddiyeti hakkında da bilgi sağlayabilir.
- Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit ve lupus gibi bağ dokusu hastalıkları vücutta kronik iltihaplanmalara yol açar. Bu tür rahatsızlıklar sırasında bağışıklık sistemi kendi dokularına saldırdığı için vücutta sürekli bir iltihaplanma hali oluşur. Sedimantasyon hızındaki yükselme, romatizmal hastalıkların aktif olup olmadığını veya tedaviye yanıtını değerlendirmekte yardımcı olur. Özellikle romatoid artritte sedimantasyon yüksek olması hastalığın aktif döneminde sıklıkla gözlemlenir.
- Kanserler: Bazı kanser türleri, özellikle lenfoma ve multipl miyelom gibi hematolojik kanserler, sedimantasyon oranını yükseltebilir. Kanser hücrelerinin hızlı çoğalması ve vücutta iltihaplanmaya neden olması sedimantasyon hızında artışa neden olabilir. Kanser tedavisi gören hastalarda sedimantasyon hızı, hastalığın ilerlemesi veya tedaviye yanıtını değerlendirmekte bir gösterge olabilir. Sedimantasyon oranının sürekli yüksek olması, kanserin vücutta yayılmakta olduğunu da düşündürebilir.
- Kronik iltihabi hastalıklar: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi kronik iltihabi bağırsak hastalıkları sedimantasyon oranını artırabilir. Bu hastalıklarda bağırsakların iç yüzeyinde sürekli bir iltihaplanma mevcuttur. İltihaplanma bağışıklık yanıtını sürekli tetikler. Sedimantasyon, alevlenme ve yatışma dönemlerini takip etmek için kullanılır. Bağırsak hastalığı olan bireylerde sedimantasyon hızı, hastalığın seyrine göre dalgalanabilir.
- Doku hasarı veya travma: Ciddi yaralanmalar, cerrahi müdahaleler veya doku hasarları sonrasında sedimantasyon hızı yükselebilir. Vücut, hasarı onarmak için bağışıklık sistemini aktive eder. Bağışıklık sisteminin tepkisi iltihaplanmaya neden olabilir. İltihap sürecindeki artış, kırmızı kan hücrelerinin çökelme hızını artırır ve sedimantasyon yüksekliği gözlemlenir. Özellikle büyük ameliyatlar veya ciddi yaralanmalarda, vücudun toparlanma süreci boyunca sedimantasyon yükselmiş olabilir.
- Otoimmün hastalıklar: Otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi yanlışlıkla vücudun kendi dokularına saldırarak iltihaplanmalara yol açar. Tiroidit, Sjögren sendromu veya vaskülit gibi otoimmün hastalıkları sedimantasyon hızında artışa neden olur. Sedimantasyon yüksekliği, vücudun kendi hücrelerine karşı verdiği tepkinin şiddetini yansıtabilir. Tedaviye başladıktan sonra sedimantasyon seviyesinin düşmesi beklenir, ancak bazı otoimmün hastalıklarda düşüş uzun süre alabilir.
Sedimantasyon Değeri Kaç Olmalıdır?
Sedimantasyon değeri, yaşa ve cinsiyete göre değişiklik gösterebilir Genellikle yetişkin erkeklerde sedimantasyon oranı 0-15 mm/saat arasında, kadınlarda ise 0-20 mm/saat arasında kabul edilir.Referans aralıkları, laboratuvardan laboratuvara farklılık gösterebilir. Her test sonucunun klinik değerlendirme ile birlikte yorumlanması önemlidir. Sedimantasyon referans aralığı genel olarak aşağıdaki aralıklarda kabul edilir:
- 50 yaş altı erkeklerde: 0-15 mm/saat,
- 50 yaş üstü erkeklerde: 0-20 mm/saat,
- 50 yaş altı kadınlarda: 0-20 mm/saat,
- 50 yaş üstü kadınlarda: 0-30 mm/saat,
- Yeni doğan bebekler 0-2 mm/saat,
- Henüz ergenliğe girmemiş çocuklar 3-13 mm/saat.
Sedimantasyon Yüksekliği Nedir?
Sedimantasyon yüksekliği, vücuttaki iltihap veya bağışıklık tepkisinin bir göstergesi olarak kan testinde eritrositlerin normalden hızlı çökmesiyle belirlenir. Çeşitli hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkabilir ve vücuttaki iltihaplanmanın şiddetini değerlendirmede yardımcı olur. Sedimantasyon yüksekliğinin görülebileceği bazı hastalıklar şu şekildedir:
- Romatoid artrit: Romatoid artrit rahatsızlığında bağışıklık sistemi, eklem dokularına saldırarak hasar ve ağrıya neden olur. Sedimantasyon, hastalığın aktif dönemlerinde yüksek seviyelere ulaşır ve iltihaplanmanın şiddetini yansıtır.
- Lupus: Sistemik lupus eritematozus, birçok organ ve dokuyu etkileyebilen otoimmün bir hastalıktır. Lupusta vücudun kendi hücrelerine saldırması nedeniyle çeşitli organlarda iltihaplanmalar oluşur ve sedimantasyon hızında artış gözlenir. Hastalık aktifken, ciltte döküntüler, eklem ağrıları ve böbrek sorunları gibi belirtilerle birlikte sedimantasyon yükselmesi de meydana gelir.
- Tüberküloz: Akciğerlerde enfeksiyon oluşturan tüberküloz bakterisi, bağışıklık sistemi tarafından yoğun bir şekilde hedef alınır. Bağışıklık sisteminin tepkisi sedimantasyon yüksekliğine neden olur. Tüberküloz, sadece akciğerleri değil, diğer organları da etkileyebilen bir enfeksiyon türüdür. Özellikle hastalık ilerledikçe, sedimantasyon değerlerinde belirgin bir artış görülebilir.
- Enfeksiyöz mononükleoz: Genellikle Epstein-Barr virüsü nedeniyle oluşan enfeksiyöz mononükleoz, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı ve ateşle kendini gösterir. Hastalık vücutta yaygın bir iltihaplanma olur ve sedimantasyon yükselir. Özellikle gençler ve çocuklarda görülen hastalık, birkaç hafta sürebilir. Rahatsızlık boyunca sedimantasyon değerleri yüksek kalabilir.
- Kronik böbrek hastalığı: Böbreklerde uzun süreli hasar ve işlev kaybına yol açan kronik böbrek hastalığında, vücutta iltihaplanma belirginleşir. İltihaplanma sedimantasyon seviyesinin yükselmesine neden olur. Böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlarla seyreden hastalıklarda, sedimantasyon değerlerinin yüksek seyretmesi sıkça rastlanan bir durumdur.
- Kanserler: Kanser türleri, özellikle lenfoma ve multipl miyelom gibi kanla ilgili kanserler, sedimantasyon oranını artırabilir. Bu tür kanserlerde hücrelerin hızlı çoğalması ve iltihaplanmaya yol açması nedeniyle sedimantasyon yükselir. Özellikle multipl miyelomda kemik iliğinde aşırı miktarda kanser hücresi bulunur ve kan testlerinde sedimantasyon artışına yol açar.
- İltihabi bağırsak hastalıkları (Crohn hastalığı ve Ülseratif Kolit): Crohn hastalığı ve ülseratif kolit, bağırsaklarda kronik iltihaba neden olur ve sedimantasyon yüksekliği ile ilişkili hastalıklardandır. İltihabi bağırsak hastalıklarında bağırsak mukozasında sürekli iltihaplanma oluşur.. Hastalığın aktif dönemlerinde semptomlar ağırlaşır ve sedimantasyon daha da yükselir.
Sedimantasyon Düşüklüğü Nedir?
Sedimantasyon düşüklüğü, kan testinde eritrositlerin normalden daha yavaş çökmesi olarak tanımlanır ve genellikle iltihaplanma veya bağışıklık yanıtının düşük olduğu durumlarda ortaya çıkar. Nadir olarak ciddi hastalıklara işaret etse de, bazı sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Sedimantasyon düşüklüğünün görülebileceği bazı hastalıklar aşağıdaki gibidir:
- Polisitemia vera,
- Orak hücreli anemi,
- Kanın normalden daha yoğun veya viskoz hale geldiği durumlar,
- Özellikle siroz gibi ileri karaciğer hastalıkları,
Sedimantasyon düşüklüğü nadiren ciddi hastalıkların göstergesi olsa da, düşük sedimantasyon oranlarının altında yatan nedenlerin detaylı bir şekilde değerlendirilmesi önemlidir.
Sedimantasyon Testi Nedir, Nasıl Yapılır?
Sedimantasyon hızı testi doktorların vücudunuzdaki iltihabı tespit etmek için kullandığı bir kan testidir. Tıp literatüründe genellikle sed hızı testi veya ESR (Eritrosit sedimentasyon hızı testi) testi denir. Sedimantasyon testine hazırlanmak için çoğunlukla özel bir şey yapmanıza gerek yoktur. Sedimantasyon testi için hastadan bir miktar kan alınır ve tüp içerisine konur. Tüp, dik pozisyonda bırakılarak eritrositlerin ne kadar sürede çöktüğü gözlemlenir. Sağlık uzmanları tarafından kolunuza bir antiseptik sürülerek damarınıza bir iğne batırılır. O kola kan akışına yardımcı olmak için yumruk yapmanız istenebilir. Test sonuçları, hastanın yaşına, cinsiyetine ve genel sağlık durumuna göre doktor tarafından değerlendirilir ve daha ileri tetkik gerekip gerekmediği belirlenir.
Sık Sorulan Sorular
Sedimantasyon Testi Neden İstenir?
Sedimantasyon testi, vücutta iltihap, enfeksiyon veya bağışıklık sistemi hastalıklarını değerlendirmek için istenen bir kan testidir. Doktorlar, özellikle eklem ağrısı, ateş, kas ağrısı ve açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtileri olan hastalarda sedimantasyon testi ile inflamasyon seviyelerini incelemek isteyebilir.
Sedimantasyon Kaç Olursa Kanser Olur?
Sedimantasyon değeri çok yüksek olduğunda bazı kanser türleri ile ilişkilendirilebilse de, tek başına sedimantasyon yüksekliği kanser tanısı koymak için yeterli değildir. Yüksek sedimantasyon oranı, iltihaplanmaya veya bağışıklık sistemiyle ilgili bir bozukluğa da işaret edebilir
Sedimantasyon Testi Kaç Günde Çıkar?
Sedimantasyon testi sonuçları genellikle kan alımından sonraki birkaç saat içinde, çoğunlukla aynı gün içinde laboratuvarda çıkar, ancak hastanelerin işleyişine göre sonuçların değerlendirme süresi değişebilir.
Sedimantasyon Kaç Günde Düşer?
Altta yatan rahatsızlığın tedavisine yanıt olarak değerler yavaş yavaş normal seviyelere inebilir. Tedavi süreci ve düşüş hızı, hastalığın ciddiyetine, bağışıklık sisteminin durumuna ve uygulanan tedaviye göre farklılık gösterir.
Sedimantasyon Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Yüksek sedimantasyon tedavi edilmezse, altta yatan enfeksiyon veya iltihaplanma durumu ilerleyebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Tedavi edilmemiş bir inflamasyon durumu, organ hasarına, bağışıklık sisteminin zayıflamasına veya kronik hastalıkların kötüleşmesine sebep olabilir.
Sedimantasyon Hızı Ne Zaman Azalır?
Sedimantasyon hızı, inflamasyon, enfeksiyon veya iltihaplanma azaldığında ya da ortadan kalktığında düşüş gösterir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin güçlenmesi ile de sedimantasyon değerlerinde azalma görülebilir.
Sedimantasyon Yüksekliği Hangi Hastalığın Belirtisidir?
Sedimantasyon yüksekliği, romatoid artrit, lupus, enfeksiyonlar, bazı kanser türleri ve böbrek hastalıkları gibi çeşitli durumların belirtisi olabilir. Vücutta inflamasyonun arttığı otoimmün hastalıklarda veya enfeksiyon varlığında sedimantasyon yükselir.
Kanserde Sedimantasyon Kaç Olur?
Kanserde sedimantasyon değeri hastalığın tipi ve aşamasına bağlı olarak değişkenlik gösterir ve genellikle yüksek değerlerde seyreder. Ancak spesifik bir sedimantasyon değeri doğrudan kanseri işaret etmez; bu yüzden detaylı bir tanı süreci gereklidir. Yüksek sedimantasyon, yalnızca kanser değil, birçok inflamatuar ve otoimmün hastalıkla ilişkili olabilir.
Sedimantasyon Kan Testi Nedir?
Sedimantasyon kan testi, hastadan alınan kan örneğinin laboratuvarda incelenmesi ile yapılan bir test olup kırmızı kan hücrelerinin bir saat içinde ne kadar çöktüğünü ölçer. İnflamasyon veya enfeksiyon gibi durumlarda sedimantasyon hızı artış gösterebilir.
Crp ve Sedimantasyon Aynı mı?
CRP (C-reaktif protein) ve sedimantasyon farklı testlerdir ancak her ikisi de vücutta iltihaplanmayı gösterir. Sedimantasyon hızı, eritrositlerin çökelme hızını ölçerken, CRP testi kanda C-reaktif protein miktarını belirler.
