Öksürük

Yetişkinlerde ve Çocuklarda Geçmeyen Öksürük

Bazen Koruyucu Bazen de Korkutucu Bir Refleks: ÖKSÜRÜK

Öksürük nedir?

Öksürük, esasında akciğerleri mekanik, kimyasal ve termal etkenlere karşı koruyan karmaşık refleks bir olaydır ve bu yönüyle solunum sisteminin savunma mekanizmalarından biridir. Amacı, yabancı maddelerin havayollarına girmesini önlemek ve bunların ve havayollarındaki salgıların dışarı atılmalarını sağlamaktır. Öksürük refleksi, istemli olabileceği gibi bazen isteğimiz dışında da ortaya çıkabilir. Öksürüğün ortaya çıkmasına neden olan duyarlı bölgelerde öksürük hücreleri (reseptör) vardır. Bunların en çok bulundukları yerler gırtlak, ana nefes borusu ve büyük bronşlardır, ama burun, sinüsler, yutak, kulak zarı, dış kulak yolu, kalp zarı ve hatta midede bile öksürük hücreleri (reseptör) bulunur. Ayrıca beynimizde, solunum merkezi yakınlarında bir öksürük merkezi vardır. Öksürük hücreleri (reseptörleri) sinirler aracılığıyla gelen uyarılar sayesinde bu merkez aktive olur ve bunun sonucunda da yine sinirler aracılığıyla öksürüğü oluşturacak yapılara gerekli uyarılar gönderilir.

Öksürüğün üç dönemi vardır.

• Birinci dönemde derin bir nefes alınır.
• İkinci dönemde gırtlak kapanır ve bu kapalı gırtlağa karşı solunum kasları kasılır. 200 milisaniye süren bu dönemde akciğer içindeki basınçlar hızla artar.
• Üçüncü dönem, ise gırtlak birden açılarak akciğerler ve dış atmosfer arasındaki büyük basınç farkı nedeniyle sıkışmış olan hava şiddetle dışarı atılır. Bu hızlı akımlar sayesinde solunum yollarında biriken salgılar, yabancı maddeler dışarı atılmış olur. Bu sırada havayollarındaki salgıların, bronş duvarlarının ve komşu dokuların titreşimi ile malum ‘öksürük sesi’ duyulur.

Öksürük Neden Olur?

Akut ve Kronik Öksürük Nedir?

Akut öksürük genel olarak kısa süren ve dönemsel geçirilen hastalıklara bağlı olarak oluşur. Hastalık tedavi edildiğinde, öksürük de bir süre sonra geçer. Ancak kronik öksürük ise tam tersi olarak, uzun süreli olan ve yanında mutlaka ciddi bir hastalığında eşlik edebildiği bir öksürük türüdür.

Solunum sistemi hastalıkları

Öksürük yalnızca akciğer hastalıklarında değil, diğer organ hastalıklarıyla birlikte de ortaya çıkabilir. Solunum sistemi burundan başlayarak, akciğerlere kadar uzanmaktadır. Dolayısıyla burunda oluşan bir sorun, solunum sistemlerini de ilgilendirir. Burun içinde meydana gelen sorun, burun içinde yabancı madde, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, sinüslerle ilgili problemler, boğazda veya ağızda oluşabilecek tüm problemler; faranjit, grip, bademcik iltihabı, soğuk algınlığı gibi birçok problemin başlangıcı öksürük ile karşımıza çıkabilir. Günümüzde zatürreler tüm enfeksiyona bağlı ölüm nedenleri içerisinde birinci sırada yer almaktadır. Ve sadece öksürük ile hastalar doktora gelebilir. Bunların dışında bronşitazi dediğimiz hava yollarının genişlemesi ile karşımıza çıkan bir hastalık var bunda da yine öksürük kolaylıkla karşımıza çıkabilir. Özellikle sigara içimine bağlı olarak ortaya çıkan ve dünyada şu anda 4. En sık ölüm nedeni olan KOAH hastalık grubu en sık öksürük nedenlerinden bir tanesidir. Bunun dışında astım hastalığı da öksürük yapan nedenlerdendir.

Mide problemleri

Yemek borusu problemlerinde ve iltihaplarında özellikle mide içeriğinin geriye doğru kaçması buna reflü denir. Reflü de öksürüğe yol açan nedenlerden biridir.

Kalp hastalıkları

Kalp yetmezliği çok önemli öksürük nedenlerinden biridir. Bazen hiçbir neden bulunamayabilir. Buna alışkanlık nedeniyle oluşan öksürük diyebiliriz.

Akciğer ve kanser hastalıkları

Akciğer kanseri , en sık öksürük şikayeti ile başvuran hastalarda görülebilir. Dolayısıyla öksürük ile gelen kişilerde çok daha detaylı bir inceleme yapılması gerekir. Bunun dışında hava yollarında oluşabilecek herhangi bir tümör, iltihap, kronik bronşit gibi zatürre akciğerlerin mikrobik hastalığıdır. Günümüzde zatürreler tüm enfeksiyona bağlı ölüm nedenleri içerisinde birinci sırada yer almaktadır. Ve sadece öksürük belirtisi ile kişiler doktora başvurabilir. Bunların dışında bronşitazi denilen hava yollarının genişlemesi ile ortaya çıkan hastalığın belirtisi olarak öksürük görülebilir.
Tüberküloz olarak bilinen hastalığın da tek başına belirtisi öksürük olabilir.

Öksürük Çeşitleri Nelerdir?

Kuru öksürük

Kuru öksürükte genel olarak balgam bulunmaz fakat boğazda ciddi tahriş oluşturur. Öksürük; grip, faranjit , astım, reflü, nezle, kalp yetmezliği ve türberküloz gibi hastalıkların beraberinde görülmektedir. Uzun süreli geçmeyen kuru öksürük, akciğerlerde ağrıya ve hatta kas ağrılarına neden olabilir. Geçmeyen kuru öksürüğünüzle birlikte aşağıdaki belirtilerden birkaçı varsa mutlaka bir doktora muayene olun.

• Şiddetli göğüs ağrısı
• Uykuda terleme
• Hırıltı
• Yorgunluk
• İştahsızlık
• Sürekli yüksek ateş

Balgamlı öksürük

Öksürüğün yanında balgam denilen bir sıvı eşlik edebilir. Balgama en çok sigara kullanımı sinüzit ve bronşit neden olabilir. Genel olarak sigara içen kişilerde normal olarak görülen balgamlı öksürük, sanılanın aksine normal bir durum değildir. Kronik hastalık haline gelebilen bu öksürük, sigara öksürüğü olarak bilinen bronşektazi hastalığı da olabilir.

Alerjik öksürük

Alerjik bünyelerde özellikle solunum yollarında dönemsel olarak öksürük görülür. Alerjiye bağlı öksürüklerde, bu sorunun hangi alerjenden kaynaklandığının ortaya çıkması için mutlaka alerji testleri yapılması gerekir. Alerjenin türü belli olduktan sonra öksürüğü engellemek için koruyucu ilaçlara ve alerji tedavisine mutlaka başlanmalıdır.

Öksürük Nasıl Geçer?

Kişide geçirilen bir hastalık öksürük şikayetine neden oluyorsa, öksürüğü geçirmeye yönelik medikal tedaviler uygulanır. 3 haftaya kadar sürebilen öksürüklerde mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanı tarafından görüş alınmalıdır. Enfeksiyonel hastalıklarda oluşan öksürük şikayetinde bronşların genişletilmesi için bir tedavi uygulanabilir. Eğer doktor tarafından uygun görülürse, bir akciğer filmi ve solunum fonksiyon testi de yapılabilir. Çocuklarda Geçmeyen Öksürük Hakkında Detaylı Bilgi için Yazımızı Okuyabilirsiniz.

Öksürük hangi durumlarda ciddiye alınmalıdır?

Öksürük ciddiye alınması gereken ve kendi kendine düzelebilecek bir durum değildir. Kişide oluşan ciddi bir hastalığın en önemli belirtisi olabilir. Bu nedenle aşağıda sıralanan durumlarda öksürük mutlaka ciddiye alınmalıdır. Bunlar;

• 15 günden fazla sürüyor ve medikal tedavi ile geçmiyorsa,
• Öksürükle birlikte yüksek ateş ve nefes darlığı yaşanıyorsa,
• Öksürük balgamlıysa ve kan geliyorsa mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.

Öksürüğe neden durum teşhis edildikten sonra mutlaka tedaviye başlanmalıdır. Öksürüğün nedeni viral (enfeksiyon) bir sebepse, tedavinin yanında bazı koruyucu önlemler de alınabilir. Bunlar;

• Kış aylarında sebze ve meyvelerden C vitamini almak,
• Sağlıklı besinleri tercih etmek ve düzenli beslenmek,
• Gün içerisinde 8 bardak su içmek ve bol sıvı almak,
• Gün içerisinde kısa süreli de olsa düzenli spor veya yürüyüş yapmak,
• Uyku saatlerine dikkat etmek ve geç saatlerde yatmamak,
• Zencefil veya meyan kökü çaylarını boğaz iltihabını hafifletmek için tercih etmek
• Sigaradan uzak durmak,
• Medikal tedavi dışında ilaç veya şurup kullanmamak alınabilecek temel önlemlerdendir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Öksürük

• Ani gelişen bir öksürük ve havlar gibi bir öksürük varsa akla kurup gelmelidir. Kurpta bazen nefes sıkışıklığı ciddi olur ve acil tedavi gerektirir.
• Öksüren bir çocukta balgam çıkarmayla birlikte 39 dereceye varan ateş oluyorsa veya nefes sıkışıklığı oluyorsa zatürre akla gelmelidir.
• Sigara ve keskin kokulara maruz kalmak da öksürüğe neden olabilmektedir.

Çocuklarda uzun süren öksürük nedenleri nelerdir?

• Genelde gribal enfeksiyonun üzerine mikropların eklenmesiyle sinüzit gelişmesi veya zaturre gelişmesi sonucu oluşur. Uzun süren bir öksürükte mutlaka doktora gidilmelidir.
• Kronik öksürüğün yani 1 aydan uzun süren öksürükte daha önemli sorunlara bağlı olabilir.
• Kronik öksürüğün en sık sebeplerinden birisi astımdır. Özellikle gece uykuda kaldıran öksürük, nefes sıkışmaları, sabaha doğru öksürük oluyorsa astım akla gelmelidir.
• Küçük bebeklerde reflüye bağlı öksürük görülebilir.
• Nadir olarak öksürük akciğerlere çekirdek fıstık gibi yabancı bir cismin kaçması nedeniyle olmaktadır. Özellikle çekirdek veya fıstık yerken öksürük krizi gelişen bir çocukta yabancı bir cismin akciğerlere kaçmış olabileceği akla gelmelidir.
• Doğumsal akciğer ve kalp problemlerine bağlı öksürük olabilir. Kalp yetmezliği gelişimi öksürüğe ve nefes darlığına yol açabilir.
• Kulak kiri de öksürüğe neden olabilir.
• Öksürük boğulur gibi oluyor ve öksürük sonrası derin bir nefes alma oluyorsa, kusma görülüyorsa boğmaca akla gelebilir.
• Kilo kaybı, kanlı balgamla birlikte uzun süren öksürük tüberküloz yani vereme bağlı olabilir.
• Büyüme gelişme geriliği ile birlikte öksürük varsa kistik fibrosis akla gelebilir.

Çocuğunuz öksürüyorsa ne yapılabilir?

Çocuklarda öksürük sıklıkla görülen bir şikayettir. Öksürük bir hastalık değil bulgu olduğu için nedenini saptamadan öksürük kesici ilaçların verilmesi doğru bir yaklaşım değildir. Bitkisel ilaçlarında kullanımı da önerilmemektedir. Öksürüğe neden olan hastalığın tanısını koyup doğru tedavinin yapılması gereklidir.

• Öksürük nedeni gribal enfeksiyona bağlıysa antibiyotik kullanılması doğru değildir. Çünkü gribal enfeksiyonlarda antibiyotiğin faydası olmaz. Gribal enfeksiyona bağlı burun tıkanıklığı varsa burun açan damlalar veya spreyler kullanılabilir. Bol sıvı alınması ve istirahat edilmesi önerilebilir. Geniz akıntısı varsa geniz akıntısını azaltan tedaviler verilebilir.
• 3 aydan küçük çocuklarda mutlaka bir doktora başvurmak gerekir. Çünkü 3 aydan küçük çocuklarda öksürük hızla ilerleyerek nefes sıkışıklığı yapabilir.
• 3 aydan büyük çocuklarda hafifi öksürük varsa ılık su veya ılık meyve suları verilebilir. Burun tıkanıklığı varsa serum fizyolojik burun damlaları verilebilir. Sık sık buruna serum fizyolojik damlatılabilir. Hırıltı veya veya nefes sıkışıklığı veya yüksek ateş varsa mutlaka doktora başvurmaları gerekir.
• 1 yaşından büyük çocuklarda ise bol sıvı almaları tavsiye edilebilir. Burun tıkalı ile serum fizyolojik burun damlaları verilebilir.
•  6 yaşından büyük çocuklarda ise burun tıkalı ise serum fizyolojik burun spreyleri kullanılabilir.
•  Öksürük 15 günden uzun sürmüşse bir doktorun görmesi gerekir. Çünkü altta yatan sinüzit, zatürre gibi bir durum söz konusu olabilir. 1 yaş altındaki çocuklarda sık kusmalarla birlikte öksürük varsa reflü açısından değerlendirmek için çocuğu bir doktorun görmesi gerekir
• Öksürükle birlikte kanlı balgam, kilo kaybı varsa verem açısından araştırılmalıdır.
• Çocukta büyüme gelişme geriliği ile birlikte sık öksürük varsa kistik fibrozisis açısından araştırılmalıdır.
• 1 aydan uzun süren bir öksürük varsa özellikle gece uykudan kaldıran öksürük, sabaha doğru öksürük, egzersizle artan bir öksürük varsa altta yatan astım hastalığı olabilir .

Çocuklarda öksürüğün tehlikeli olduğu durumlar nelerdir?

• Ani gelişen havlar tarzda bir öksürük, ses kısıklığı ve nefes almada zorluk gelişmişse krup akla gelmelidir ve acilen bir doktorun görmesi gerekir. Çünkü bazen nefes sıkışıklığı hayati tehlikeye neden olabilir.
• Öksürükle birlikte 39 dereceye varan ateş balgam varsa akla zatürre gelmeli ve acilen bir doktorun görmesi gerekir.
• 3 aydan küçük bir çocukta öksürük gelişmişse yine acilen bir doktorun görmesi gerekir.
• Öksürükle birlikte morarma oluyorsa acilen doktorun görmesi gerekir.
• Öksürük peş peşe oluyor ve boğulur tarzda oluyorsa arkadan kusma görülüyorsa boğmaca açısından değerlendirmek için acilen bir doktorun görmesi gerekir

Öksüren çocuğumuza neler iyi gelir?

• Gribal enfeksiyona bağlı öksürüklerde burun tıkanıklığı varsa burun açan damlalar veya spreyler kullanılabilir.
• Bol sıvı alınması ve istirahat edilmesi önerilebilir.
• Öksürük, soğuk algınlığı virüsü veya gribal bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa, vücut salgılarının dağılması nedeniyle bulaşıcıdır. Eğer yuvaya giden bir çocukta çok yoğun bir virüse bağlı öksürük varsa çocuğun öksürüğü ve bulaşıcılığı geçene kadar yuvaya gönderilmemesi diğer çocukların sağlığı açısından önemlidir.
• Bulaşmayı engellemek için  için çocuğa maske bağlanmalı, hasta çocukla temastan sonra ellerimizi daha sık yıkamalıyız.
• Öksüren çocuk  tehlikeli durumun fark edilmesi durumunda acilen doktora götürülmelidir.