MR-LINAC Cihazı Nedir?

Kanser hastalarının radyoterapi ile tedavisi için geliştirilmiş bir cihaz olan MR-LINAC cihazı, Manyetik Rezonans (MR) eşliğinde görüntüleme ile Lineer Akseleratör (LINAC) cihazlarının birbirine entegre edilmesiyle geliştirilmiş yüksek teknoloji ürünü hibrid bir radyoterapi cihazıdır. Kanserli dokular tedavi edilirken görüntüleme için MR teknolojisini kullanılır.

Türkiye’de benzeri çok az sayıda bulunan, İstanbul’ da 3 cihazdan biri olan yüksek görüntü kaliteli 1,5 Tesla MR-LINAC sayesinde anlık anatomiye uygun şekilde kanser tedavilerinde üstün görüntüleme ile hedefleme yapılarak, tümörü ışınlarla yok eden bir “akıllı radyoterapi” yöntemi uygulanmaktadır

MR-LINAC cihazı, kanser tedavisi için geliştirilmiş bir tıbbi cihazdır. Bu cihaz, manyetik rezonans görüntüleme özelliği ve lineer hızlandırıcı özelliklerini bir araya getirerek, kanser tedavisinin daha hassas ve etkili bir şekilde yapılmasını sağlar. MR kılavuzluğunda radyoterapi ile tedavi sırasında tümörü gerçek zamanlı görüntüleyerek verilmesi planlanan radyasyon dozunun doğrudan tümör üzerine yüksek hassasiyet ile iletilmesine ve hedefe yüksek doz verirken etraf sağlam dokuların korunmasına olanak sağlar. Bu nedenle, MR-LINAC cihazı ile yapılan radyoterapide, diğer radyoterapi yöntemlerine göre daha az yan etki gelişmesi beklenir.

MR-LINAC, kanser tedavisi için çok yönlü bir cihazdır ve çeşitli kanser türlerinde kullanılabilir. MR-LINAC cihazı, diğer radyoterapi cihazlarının yetersiz kalabildiği ve daha önceleri hiç radyoterapi planlanmayan önemli sayıdaki hastaya artık etkili şekilde radyoterapi uygulanabilmesini mümkün kılmaktadır. Bu cihazda, tedaviden hemen önce ve tedavi esnasında hastanın gözlemi yapılır ve gerektiğinde radyoterapi planı anlık anatomiye uygun olarak tekrar düzenlenebilir ve tedavi süreci en iyi şekilde yönetilir. Dolayısıyla tümör üzerinde maksimum öldürücü etki sağlanırken, olası yan etki riskini en aza indirmeye yardımcı olur.

MR-LINAC Tedavi Süreci

MR-LINAC, hastayı radyoterapi süreci boyunca etkin şekilde izlememizi sağlar ve tedavinin her aşamasında hastanın tedavi planlanan tümörlü dokularının pozisyonunu ve iç organ anatomisini takip edebilir. Bu sayede, radyasyonun kanserli hücrelere daha kesin bir şekilde uygulanması ve sağlıklı dokuların daha az etkilenmesi mümkündür.

Cihaz, 1.5 Tesla gibi oldukça yüksek görüntüleme imkanı veren manyetik alanı ile görüntüleme yapar ve içinde barındırdığı LINAC cihazı ile iyonlaştırıcı radyasyonu kanser hücrelerine iletir. MR-LINAC tedavisi, hastaların cihazda uygun pozisyonda hareketsiz kalmaları sağlandıktan sonra, yüksek enerjili radyasyon demetlerinin hedeflenen tümörlü alana uygulanmasıyla gerçekleştirilir. Radyasyon doz dağılımı, MR-LINAC cihazı ile hassas bir şekilde ayarlanarak, kanserli hücrelere odaklanılır ve sağlıklı dokulara mümkün olduğunca az zarar veren etkili tedaviler tamamlanabilir.

MR-LINAC, hastaların tedavi sürecindeki anatomik ve biyolojik değişikliklerini takip ederek tedaviyi optimal hale getirebilmek açısından oldukça etkili bir yöntemdir. Bu cihaz, radyasyon tedavisi sırasında tümörlü doku ve çevre sağlıklı dokuların pozisyonunu takip ederek, tedavinin doğru bir şekilde uygulanmasına ve yan etkilerin azaltılmasına yardımcı olur.

MR-LINAC Cihazı Hangi Hastalıkların Tedavisinde Tercih Edilir?

Her türlü kanser ve metastazında kullanılabilir. Adından tahmin edilebileceği gibi MR görüntülemenin üstün olduğu vücut bölgelerinde daha avantajlıdır. Özellikle istemsiz organ hareketinin fazla olduğu ve radyasyona duyarlı olan barsakların yer aldığı karın (abdominopelvik) bölgesi tümörlerinde uzak ara ön plandadır.

Prostat, rektum, karaciğer, böbrek üstü bezi ve pankreas tümörleri en sık kullanım alanlarındandır. Ayrıca daha önceleri yan etki riski nedeniyle hiç radyoterapi dahi planlanamayan karın içi lenf nodu metastazları ile karın/barsak zarı (periton/omentum) tümörlerinin tedavisini mümkün hale getirmiştir. Beyin, yemek borusu, kas ve yumuşak doku tümörlerinin tedavisinde de daha iyi görerek daha güvenli ve etkin tedavi sunulmasını sağlar. Bunların dışında, akciğer, meme, rahim ağzı, rahim, kalp, göz ve baş-boyun kanserleri ve diğer tüm tümörlerde kullanılabilir. ​

MR-LINAC Tedavisi Nasıl Planlanır ve Nasıl Uygulanır?

Radyasyon onkolojisi uzmanı tarafından klinik, patolojik ve radyolojik değerlendirmeleri yapıldıktan sonra, uygun olduğuna karar verilen hastalar MR-LINAC ile tedavi edilir.

Öncelikle hastanın planlama amaçlı Bilgisayarlı Tomografi (BT) görüntüleri çekildikten sonra, MR-LINAC cihazında da opsiyonel olarak hedef bölgeye ilişkin MR görüntülemesi alınır. Işınlanması hedeflenen tümörlü alanlar belirlenir, risk altındaki organlar çizilir ve tedavi planı oluşturulur. Medikal fizik uzmanı tarafından yapılan planlardan, hasta için en uygun olan tedavi planı seçilir ve kalite kontrolü yapılarak tedaviye hazır duruma gelinir.

Her bir tedavi seansında hasta cihazda pozisyonlandırıldığında, önce MR’ı çekilerek tümörün yeri saptanır ve kontrol edilir. Hastanın o günkü anatomisine uygun şekilde hedeflenen tümörlü alan ve çevresindeki sağlıklı organların pozisyonu belirlenir ve anlık pozisyona göre doz dağılımları kontrol edilir. Tedavi esnasında alınan görüntülerde farklılıklar olması halinde gerekirse yeniden planlama yapılarak tedaviye geçilir.

Tedavi işlemleri, hastayı fazladan radyasyona maruz bırakmadan gerçekleştirilir. Her seans başlangıcında MR taraması yapılarak tümör ve etraf sağlıklı doku ve organlar izlenir. Tedavi sırasında hastanın nefes almasıyla ya da tümörün veya risk altındaki sağlıklı organların hareket etmesi durumlarında dahi ışının yüksek hassasiyetle tümöre odaklanabilmesini sağlar ve tam isabetle tümörü yok edebilir. Tedavi sırasında oluşabilen MR gürültüsünü azaltmak için kulaklıklar kullanılır.

MR-LINAC Tedavisi Ne Kadar Sürer?

MR-LINAC tedavi süresi, hastanın kanser türüne, yok edilmesi hedeflenen kanserli dokuların büyüklüğüne, radyasyona hassasiyetine ve yerleşim yerine, tedavinin hedefine ve başka birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. MR-LINAC’ta her seansta yüksek kaliteli MR görüntüsü alınıp gerektiğinde günlük yeni plan oluşturulduğu için günlük tedavi süresi geleneksel LINAC cihazlarına kıyasla daha uzun sürmektedir.

Ancak MR-LINAC ile her seansta uygulanan doz yükseltilebildiği ve böylece toplam seans sayısı azaltılabildiği için, toplam tedavi süresi olarak bakıldığında, geleneksel LINAC cihazlarına kıyasla tedaviler daha kısa sürede tamamlanabilir. Geleneksel tedaviler için toplam tedavi süresi genellikle 30-45 dakika arasındadır. Stereotaktik yani nokta atışı ışınlamalar için toplam tedavi süresi ortalama 45-70 dakika arasında değişebilmektedir.

Ülkemizde ve tüm Dünya’da, cihaz bakım veya arızası olmadığı sürece, hafta içi her gün radyoterapi uygulanırken, hafta sonu tedavi uygulanmamaktadır. Toplam tedavi süresi, poliklinikte tedavi planlama aşamasında belirlenir ve uygun hastalarda daha kısa sürelerde tamamlanacak şekilde düzenlemeler yapılabilir. Tedavinin tamamı, geleneksel radyoterapide ortalama 4-6 hafta sürerken, stereotaktik radyoterapi uygulamaları genellikle 1-5 seansta tamamlanır. Herhangi invaziv bir işlem gerektirmez.

MR-LINAC Cihazının Tedavide Sağladığı Avantajlar Nelerdir?

MR-LINAC cihazının diğer geleneksel LINAC’lara göre birçok avantajı vardır. Bu avantajlar şunlardır:

1. Daha Doğru Tedavi: Cihazın adaptif, üstün görüntüleme özelliği ile her tedavi seansı öncesi 1.5 T MR ile yüksek kalitede görüntüleme, tümörlü ve sağlıklı organların anlık pozisyon (komşuluk) ve doluluğunun (dolu/boş) belirlenmesi yüksek hassasiyet içinde gerçekleştirilir. Anlık duruma göre, hasta tedavi masasındayken yeniden planlama yapılabilir. Böylelikle, daha doğru bir hedefleme sağlanır. Bu durum, kanserli hücrelerin öldürülmesi için gerekli olan dozun, sağlıklı dokulara zarar vermeden hedefe rahatlıkla verilebilmesini sağlar.
2. Daha Az Yan Etki:  Cihazın adaptif, üstün görüntüleme özelliği ile her tedavi seansı öncesi yüksek hassasiyetle elde edilen görüntülemeyle kanserli hücrelerin etrafındaki sağlıklı dokuların daha net şekilde anlık pozisyon ve dolulukları gözlenir. Anlık duruma göre, hasta tedavi masasındayken yeniden planlama yapılabilir. Böylece, kanserli hücreler ışınlanırken çevre sağlıklı dokuların daha az radyasyona maruz kalması ve dolayısıyla yan etkilerin daha da azalması mümkündür. Buna ek olarak, daha iyi görüntüleme nedeniyle ışınlanan alanın küçültülebilmesi nedeniyle de yan etkiler azaltılabilmektedir. Özetle, daha küçük ışınlama alanları, sağlıklı organların daha fazla korunabilmesi, yan etkilerin en aza indirilmesi ve hatta hiç görülmemesi​ mümkündür.

3. Gerçek zamanlı takip: Tedavi esnasında-süresince eşzamanlı MR görüntüleme ile tümör ve sağlıklı organların pozisyonel takibi yapılmaktadır. Böylece, tedavide belirsizliğinin tamamen önüne geçilmektedir.
4. Daha yüksek doz, daha kalıcı tümör kontrolü: Üstün görüntüleme ve güvenli doz artırımı ile tümörlü dokuların daha etkin ve kalıcı olarak yok edilebilmesi mümkündür.

1. Daha Kısa Toplam Tedavi Süresi: MR-LINAC’ta her tedavi seansı için hastanın cihazda kaldığı süre, geleneksel LINAC cihazlarına göre biraz daha uzundur. Fakat üstün görüntüleme özelliği nedeniyle, uygun hastalarda uygulanan günlük radyasyon dozu yükseltilebilmekte ve tedavi seans sayısı azaltılabilmektedir. Böylelikle toplam tedavi süresi anlamında hastaların tedavi süresi kısaltılabilmektedir.

MR-LINAC Girerken Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Kalp pili olan hastalar tedavi alamazlar.
• Metal protezi olan hastalar, protezleri MR uyumlu ise tedavi alabilirler.
• Kafa içinde beyin klipsi ve biyonik göz gibi ferromanyetik metalik implantı olan hastalar ancak doktor onayı ile tedavi alabilirler.
• Fobisi olan hastalar, ilaç desteği ya da anestezi ile tedavi alabilirler.

Tedavi odasına girmeden önce herkes (hastalar, sağlık personeli vb.), üzerindeki bütün metalik eşyaları (çengelli iğne, toka, saat, kemer, tırnak makası, makas, tornavida, anahtar, kredi kartı, telefon, MR-uyumlu olmayan sedye veya tekerlekli sandalye vb.) dışarıda bırakmalıdır.

Tedavi Esnasında Anestezi Veriliyor mu?

MR-LINAC ile tedavilerde hasta ağrı hissetmez, girişimsel bir işlem uygulanmaz ve dolayısıyla sedasyon (uyuşturma) veya anestezi gerekmez. Yalnızca fobisi olan hastalarda veya uzun süre hareketsiz duramayan hastalarda tedaviyi mümkün kılabilmek adına gerektiğinde anestezi kullanılabilir.

Tedavinin Yan Etkisi Var mı?

MR-LINAC ile tedavilerde de diğer geleneksel LINAC’lardaki gibi potansiyel yan etkiler mevcuttur. Ancak, her tedavi öncesinde ve esnasında tümörlü dokuların ve çevredeki risk altındaki sağlıklı dokuların net şekilde görülebilmesi, bu anatomiye uygun şekilde yeniden planlama yapılabilmesi ve bu dokuların gerçek zamanlı takip edilebilmesi gibi üstün özellikleri nedeniyle yan etki ihtimali en aza inmekte ve hatta bazen hiç yan etki gözlenmemektedir.

Yan etkiler, tedavinin uygulandığı bölgeye, tedavi şeklinde, tedavi dozuna, hastanın genel sağlık durumuna ve bunun gibi başka birçok faktöre bağlıdır. Oluşabilecek yan etkiler genel itibariyle uygulama yapılan bölge ve yakın çevresinde gözlenir. Tüm uygulamalarda çok hafif şiddetlerde de olsa karşılaşılabilen yorgunluk, halsizlik, bulantı hissi gibi yan etkiler dışında, uygulama alanına göre farklı farklı yan etkiler gözlenebilir. Yan etkiler çoğunlukla geçici ve tedavi edilebilir düzeydedir. Tedaviniz esnasında ve sonrasında gözlenebilecek potansiyel yan etkiler hakkında fikir sahibi olmak için mutlaka tedaviyi planlayan ve uygulayacak olan radyasyon onkolojisi uzman hekimine başvurunuz.

MR-LINAC Tedavisinden Sonra Hasta Çevresine Radyasyon Yayar mı?

Suni olarak radyasyon üreten LINAC cihazları ile hastalara uygulanan radyoterapilerde yalnızca tedavi uygulanan hasta etkilenmektedir. Hastalar çevreye radyasyon yaymazlar. Dolayısıyla hastaların tedaviden çıktıktan hemen sonra topluma karışmasında, örneğin bir gebe ya da çocukla aynı ortamda yan yana oturmasında dahi bir sakınca bulunmamaktadır. MR-LINAC’ta da durum tamamen aynıdır. Hasta dışındaki kişilere herhangi bir radyasyon maruziyeti söz konusu değildir.

Tedavi Sırasında Hastanede Yatış Gerekli mi?

MR-LINAC ile radyoterapi hastanede yatış gerektirmez. Hastanın hastanede yatma şartı yoktur.

Tedavi yöntemlerini uzman bir hekim ile görüşmek ve MR-LINAC cihazı hakkında bilgi almak için Hisar Hospital Intercontinental Bütünleşik Onkoloji Merkezi’mizden randevu alabilirsiniz.