Serebral Felç (inme) ve Spastisite: Botulinum Toksini Tedavisi

Spastisite nedir?

Spastisite belirli kasların aşırı aktif hale gelerek, adale katılığına, sertliğine ya da spazmlarına neden olmasıyla ortaya çıkan nörolojik bir semptom ve bulgudur. Artmış kas aktivitesi, kasın gevşemesinde azalma ve ardı sıra kasılmalarla kendini gösterir. Spastisite gelişmişse ciddi hareket kısıtlılığı, ağrı, kötü pozisyon, eklem kısıtlılığı ortaya çıkar ve birçok aktivitenin yerine getirilememesi, kişisel bakımın zayıflaması, hijyenin yeteri kadar sağlanamaması ile beliren hayat kalitesinde bozulmaya neden olur.

Spastisiteye neden olan durumlar nelerdir?

• İnme ve diğer beyin hasarlanmaları (travma, anoksik-hipoksik hasar v.s)
• Omurilik yaralanması
• Multipl skleroz (MS)
• Serebral palsi (Doğum öncesi, doğum sırası ya da doğum sonrası herhangi bir nedenle beynin hasar görmesi)
• Beyin ve omuriliğin hareket ile ilgili alanlarına hasar veren diğer nörolojik bozukluklar.

Spastisite tedavisine yaklaşım nasıldır?

• Spastisite tedavisi multi-disipliner bir yaklaşım içerir. İlaç tedavisinin yanı sıra birlikte uygulanan fizik tedaviden oluşur.
• Tedavi hastaya özel değerlendirilir ve tedavi hedefleri belirlenir.
• Şiddet, dağılım, süre ve neden olan hastalıklara bağlı doku hasarları göz önünde bulundurularak tedavi seçenekleri gözden geçirilir.
• Hastaların yeterli eğitime, sabır ve deneyime sahip klinisyenlerin çalıştığı, alet ve mekan olarak yeterli olanakların bulunduğu merkezlerde tedavi edilmeleri gerekir.
• Tedavi planlanırken hastanın aile ve bakıcıları ile birlikte değerlendirilmesi gerçekçi amaç ve sonuç beklentilerinin ortaya konulması açısından çok önemlidir.

Spastisite Tedavisinde A Tipi Botulinum Toksini Kullanımı

Günümüzde spastisite tedavisinde Botulinum Toksini uygulaması, fizyoterapi ile birlikte hastanın fonksiyonel kapasitesini iyileştirmede etkili, güvenli, yan etkisi az ve uzun süreli kullanımda yararı olan tedavi seçeneğidir.

Botulinum Toksin Tip A Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Clostridium Botulinum adlı bakteriden laboratuvar ortamında elde edilen botulinum toksininin ticari adıdır.  Kaslara küçük miktarlarda enjekte edildiğinde aşırı kas aktivitesi olan spastik kasların tedavisinde etkili bir tedavi ajanıdır.
Enjeksiyon noktası için kas ve eklem muayenesi yapılır ve anatomik değerlendirme ile kasın gövdesine enjeksiyon yapılır.
Sinir uçlarına yakın birkaç yerden spastik adaleye direkt olarak enjekte edilir. İlaç, sinir uçlarında etkisini göstererek asetilkolin isimli nörotransmitterin salınımını engeller ve kas eskisi kadar kasılmaz.
Tekrarlanan dozlarda kullanımıyla uzamış aktivite elde edilir ve hastalıkta da iyileşme sağlanır. Enjeksiyonlarının tekrarlama kararı ve sıklığı hastanın tedaviye verdiği yanıt ve görülen düzelmelere göre belirlenir.

Botulinum Toxin Etkisi Ne Zaman Başlar?

Etkisi uygulamanın ardından 1-15 gün içerisinde başlar ve 1-1,5 ayda maksimum düzeye ulaşır. Ortalama 3-4 ay sürer. Tekrarlayan enjeksiyonlarla artan bir etki ortaya çıkar. Enjeksiyonlar arasında en az 3 aylık bir süre bulunması önerilir.

Botulinum Toxin’in yan etkileri nelerdir?

Bütün ilaçlarda olduğu gibi bazı yan etkiler görülebilir. Bunların çoğu uygulamadan sonraki ilk hafta içinde meydana gelir, genellikle hafif-orta şiddette olup geçicidir. Enjeksiyon yerinde ağrıya hassasiyet, morarma olabilir. Ayrıca seyrek bildirilen yan etkiler olarak grip benzeri semptomlar, eklem ağrısı, baş ağrısı, ciltte döküntü, bulantı, baş dönmesi görülebilir.

Tedavide Neler Sunabilir?

Spastisitenin şiddeti dikkate alınarak nelerin mümkün olduğu konusunda gerçekçi olmak ve buna uygun hedefler belirlemek çok önemlidir. Bu hedefler;

• Daha iyi denge, hareketlilik, oturma ve konumlanma,
• Daha az yorgunluk,
• Kendi ihtiyaçlarını (yeme, giyinebilme, temizlenebilme vb) karşılayabilir hale gelme,
• Kas ve eklem problemlerini önleme,
• Daha az yatak yarası oluşması,
• Kasılmaların neden olduğu problemlerin azaltılması,
• Rahatlığın artırılarak ağrının azaltılması ile uykunun iyileştirilmesi,
• Kozmetik değişikliklerle vücut imajının düzeltilmesi,
• Fizik terapilerinin etkisinin artırılması.

18.05.2015 tarihinde güncellenmiştir.