HPV Aşısı Nedir?

İnsan papilloma virüsü (HPV) insanlarda en yaygın bulunan bir virüs türüdür. En hızlı bulaşma yolu genellikle cinsel yolla veya cilt teması yoluyla bulaşıp yayılmaktadır. HPV virüsü vücutta birçok bölgeye ulaşabilmektedir. Penis, serviks (rahmi vajinaya bağlayan kısım), vajina, vulva (dış genital sistem), anüs, ağız bölgesi, orofarenks (boğazın hemen arkasındaki boşluk), ve diğer mukoza bölgelerine bulaşarak bu bölgelerde kansere neden olabilmektedir. Bulaşıp yayılmasını önleyebilmek adına HPV aşısı bulunmaktadır. Aşı sayesinde genital kısımlarda bulunan siğiller veya rahim ağzı kanserinin virüs bulaşıp yayılması engellenip, virüse karşı korumaya yardımcı olur.

Virüsü engelleyip bulaşmasını önlemek için gardasil 9 adında, Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi tarafından onaylanmış hem kız hem de erkek çocuklara küçük yaştan itibaren uygulanabilen bir HPV aşısı üretildi. Aşı HPV virüsünün birçok tipine karşı koruyuculuk sağlamaktadır.

Aşı, kız çocuklarına ve kadınlara virüse maruz kalmadan önce uygulanarak rahim ağzı kanserine yakalanma riskini en aza indirir. Aynı zamanda erkeklere de aşı uygulaması yapılarak erkekleri virüsün sebep olduğu etkilerden korumanın yanında erkeklerden kadınlara virüsün bulaşıp yayılması önlenir. Virüsün bulaştıktan sonra birden farkı belirtisi olur. HPV virüsü kadın ve erkeklerde dış genital bölgesinde siğiller oluşturabilir, kadınlarda vajina ve vulva kanserine sebep olabilir, anal kanserleri, ağız, boğaz ve boyun kanserlerine sebep olabilir.

HPV aşısı Amerika, Avustralya ve çoğu Avrupa ülkelerinde ulusal aşı uygulama programına girmiştir. Türkiye’de HPV aşısı Sağlık Bakanlığı Ulusal Aşı Programı kapsamı içerisinde değildir ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından karşılanmamaktadır. Aşı uygulamasının yapılmasını etkileyen en önemli faktörden biri olan ebeveynlerin virüs ve aşı konusu hakkında bilgi eksikliği, düşünce biçimi ve gelir düzeylerinin el vermemesi olabilir. HPV virüsü için yapılan birçok çalışma sayesinde insanların bilgi sahibi olmasından kaynaklı ulusal aşı programında bulunan aşılar dahil olmak üzere HPV aşısının önemi artarak aşı olan birey sayısı giderek artmaktadır.

HPV Aşısı Kimlere Yapılır?

HPV aşısı küçük yaştan itibaren uygulanabilen bir aşı türüdür. Ergenlik döneminde uygulanması en yüksek korumayı sağlamaktadır. 15 yaşından sonra uygulanan aşı daha az koruyuculuğa sahip olabilir. Bu yüzden erken yaşta aşılamanın yapılması hayati anlamdan büyük öneme sahiptir. En erken 9 yaş olarak aşı uygulaması yapılabilir. İdeal yaş olarak ise 12-13 yaşlarındaki kız ve erkek çocuklarının yapılması amaçlanır ve 26 yaş aralığına kadar yapılması son derece önemlidir.

HPV aşısı, hamile kadınlar ve ağır derecede hastalar için önerilmemektedir. Vücutta ciddi anlamda bulunan herhangi bir alerji durumunda doktoru bilgilendirmek son derece önemlidir. Ayrıca aşı uygulandıktan sonra vücutta herhangi bir reaksiyon veya alerji durumunun söz konusu olması durumunda doktora giderek muayene olunması gerekmektedir.

HPV Aşısı Neden Yapılmalıdır? Faydaları nelerdir?

HPV aşısı başta rahim kanseri olmak üzere birçok hastalığın önlenmesinde önemli bir aşıdır. HPV virüsü anal kanseri, serviks kanseri, vajinal kanserin, vulvar kanserinin önlenmesinde büyük bir önem taşımaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), rahim ağzı kanserinin ve yukarıda belirtilen birçok kanserin önlenebilmesi içi HPV aşısının halk sağlığında önceliğinin olduğu ve ulusal aşı programında bulunmasında son derece önemli olduğunu iletmektedir. HPV aşısının bağışıklığı korumanın yanı sıra erkeklere uygulanarak virüsün kadınlara bulaşması engellenir. Erken müdahale durumunda birçok hastalıktan korunabilmek için HPV aşısı göz ardı edilmemelidir.

HPV aşısının birçok çalışma sonrasında güvenli olduğu tespit edilmiştir. Fakat dikkat edilmesi gereken bazı durumlar olabilir. Genel olarak vücutta etkisi hafiftir. En yaygın yan etkisi enjeksiyon edilen bölgede ağrı, şişme veya kızarıklık olmasıdır. Bazı bireylerde enjeksiyon sonrası baş dönmesi veya bayılma olabilir. Enjeksiyon sonrası 15 dakika oturup dinlenerek bayılma riskini azaltılabilir. Baş ağrısı dışında mide bulantısı durumda kusma, yorgunluk ve halsizlik oluşabilir.

HPV Aşısı Kaç Doz Yapılır?

HPV aşısı yaş dağılımına göre farklılık göstermektedir.  11-12 yaş arasındaki çocuklarda en az 6 ayda bir olmak şartıyla 2 doz HPV aşısı önerilir. 9-10 yaşındaki çocuklar ve 13-14 yaşındaki çocukları da 11-12 yaş aralığındaki gibi iki dozluk programa göre aşılanması önerilir. Birçok araştırma sonucunda iki dozluk programın 15 yaş altındaki çocuklarda koruyuculuk açısından daha etkili olduğu görülmüştür. 15 yaşından 26 yaşına kadar olan süreçte aşının üç doz alınması önerilir.

HPV aşısı, hekimler tarafından dozu ayarlanarak yapılması önerilir. Hekim kontrolu dışında uygulanmamalı.

HPV Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konur?

Cinsel yolla bulaşan HPV enfeksiyonu rahim ağzı kanseri, anüs, vajina, penis, vulva ve orofarenks kanserleri dahil olmak üzere birçok kansere neden olmaktadır. Cilt teması sonucunda da HPV enfeksiyonu bulaşabilmektedir. Bu tür buluşmada cilt üzerinde farklı belirtiler göstermektedir. Çoğu durumda bu belirtiler sayesinde bulaşan virüsün tipi belirlenmektedir. Genellikle siğil olarak görülür ve siğil tiplerinin farklılığına göre HPV virüs tipi tespit edilebilir. Aşağıda siğil tipleri belirtilmiştir.

• Genital siğiller Küçük tanecik boyutta tümsekli çıkıntılar şeklinde görülmektedir. Kadınlarda genital siğiller çoğunlukla vulva kısmında bulunur ancak anüs çevresinde, serviks ve vajinada da oluşabilmektedir. Bazı durumlarda vajina içinde de genital siğiller oluşabilir. Erkeklerde genital siğiller genellikle penis ve testislerde veya anüs çevresinde görülür. Genital siğiller kaşınıp tahriş olmasına rağmen çok büyük ağrıya sebep olmaz.
• Yaygın/Basit siğiller Yaygın/Basit siğiller şekil olarak yuvarlak olup kaba dokulu yapıya sahiptir. Genellikle el ve parmaklarda ve bacaklarda bulunurlar. Çoğu durumda kaba ve büyüklüğünden kaynaklı görüntü olarak rahatsız etmektedir. Çevreden etkilenerek yaralanmaya, kanamaya ve ağrıya duyarlı olabilirler.
• Plantar siğiller Plantar siğiller, el-ayak ve parmaklarda oluşabilen siğil türüdür. Bulundukları bölgeye göre acı durumu farklılık gösterir. Plantar siğiller ayak topuğunda ve alt tabanında sert bir şekilde oluşması durumda rahatsızlık yaratmaktadır.
• Düz siğiller Düz siğiller hafif deri kalınlaşması bulunan, üzeri düz hafif koyu renkte olan siğil çeşididir. Her yerde görülebilir. Çocuklarda genellikle yüz bölgesinde erkeklerde sakal bölgesinde kadınlarda ise bacaklarda görülür.

Doktorunuz siğillerinize bakarak HPV enfeksiyonunu teşhis edebilir. Ancak genital siğiller görünmüyorsa, aşağıdaki testlerden bir veya daha fazlasına ihtiyacınız olacak:

Hekim ve hastane çok önemli, bu tedavi sürecinde hastaya

verilen ilaçlar, yapılan tahlil ve tetkikler doğru orantıda gitmelidir.

• Sirke (asetik asit) solüsyon testi Genital bölgeye uygulanan bir sirke solüsyonudur. Uygulanan bölgeyi beyazlatarak teşhis edilebilir.
• Pap smear testi Doktor laboratuvar analizine göndermek için rahim ağzından veya vajinadan bir doku örneği alır. Pap smear testleri sayesinde kansere yol açabilecek herhangi bir durum tespit edebilir.
• HPV DNA testi Rahim ağzından sürüntü yöntemi ile test yapılır. Bu test sayesinde genital bölgede kanser hücresinin var olup olmadığı tespit edilir. Eğer genital bölgede siğil varsa siğillerden de örnek alınır. Pap smear testleri ile birlikte yapılması önerilir.

Testlerin tüm hijyen şartlarına uygun alanda yapılıyor olmasına dikkat edilmelidir. Anormal bir HPV veya Pap test sonucu varsa, jinekolog tarafından yapılan kolposkopi adı verilen bir prosedür uygulanacaktır. Rahim ağzının büyütülmüş görüntüsünü sağlayan bir alet (kolposkop) kullanarak, doktorun rahim ağzına yakından bakarak anormal görünen alanlardan numuneler (biyopsi) alacaktır.Vücutta kansere dönüşme ihtimali yüksek herhangi bir lezyon varsa çıkarılması gerekir. Seçenekler arasında dondurma (kriyocerrahi), lazer, cerrahi çıkarma, Loop elektrocerrahi eksizyonu prosedürü (LEEP) ve soğuk bıçakla konizasyon yer alır. Loop elektrocerrahi eksizyonu prosedürü (LEEP), serviksin ince bir bölümünü çıkarmak için elektrik akımı ile doldurulmuş ince bir ilmekli tel kullanır ve soğuk bıçakla serviksin koni şeklindeki bir parçasını çıkaran cerrahi bir prosedürdür.

Siğiller, özellikle çocuklarda tedavi edilmeden geçebilmektedir. Ancak HPV virüsün tedavisi bulunmadığında dolayı aynı yerde veya başka bölgelerde yeniden ortaya çıkabilir. Bu durumlarda hekim ve hastane çok önemlidir. Vücutta oluşan siğillerin tipi için yapılan tahlil ve doğru tetkikler sonucunda teşhis konulmalıdır. Hastalık habercisi olarak sorun edilmeyen siğillerin düzelmesinde birçok uygulama bulunmaktadır. Bu gibi uygulamaların doğruca sorunlu bölgeye yapılması önemlidir. Uygulamada kullanılabilecek örnekler şunlardır:

• Salisilik asit Salisilik asit içeren reçetesiz tedavilerle siğilin üst katmanının aşamalı olarak kaldırmaktadır. Salisilik asit cilt tahrişine neden olabilir, bu durumda yüz bölgesine kullanılması için uygun görülmemektedir.
• İmikimod İmikimod reçete ile satılan bir kremdir. Siğillere doğruca uygulanır. Uygulama sonrasında kızarıklık ve şişme gibi yan etkileri bulunur.
• Podofilox Podofilox genital bölgede bulunan siğiller için kullanılan reçeteli bir ilaçtır. Genital siğil dokusunu yok etmede uygulanır. Uygulama sonrasında yanma ve kaşıntıya neden olur.
• Triklorasetik asit Trikloroasetik asit avuç içi, ayak tabanı ve cinsel organlarda bulunan siğilleri yakmada kullanılan kimyasal bir ilaçtır. Lokal olarak uygulandığından dolayı tahrişe neden olabilir.

İlaçların iyi gelmemesi durumunda, doktorunuzun siğilleri farklı yöntemlerle çıkarılması önerilebilir. Bu yöntemler şunlardır:

• Sıvı nitrojen ile dondurma (kriyoterapi)
• Elektrik akımı ile yakma (elektrokoter)
• Ameliyatla alma
• Lazer cerrahisi ile alma

HPV Bulaştıktan Sonra Aşı Yapılır mı?

İnsan papilloma virüsü taşıyan bireylere aşı uygulaması yapılabilir. Henüz bulaşamayan başka virüse karşı koruyuculuk sağlarken halihazırda vücutta bulunan virüsün başka bireylere bulaşması önlenmektedir. Virüs bulaşan vücutta aşı sonrası tedavi durumu söz konusu değildir. Sadece başka bireylere cinsel yolla veya cilt teması sonucunda bulaşmaması için aşı yapılması önerilir.

Virüsten korunmak için düzenli olarak hekimler tarafından genel kontrol yapılması önerilir. Eksin görülen aşıların zamanında yapılması önerilir. Hekimler tarafından uygun görülen yöntem ve dozların kullanılması gerekir.