Hiperlipidemi (Yüksek Kolesterol) Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Hiperlipidemi (Yüksek Kolesterol) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Fast food tarzı zararları yiyeceklerin sık sık tüketilmesi ve hareketsizliğin yaygın olması nedeniyle insanlar hiperlipidemi ile karşı karşıya kalabilir. İnsanlar için büyük tehlike oluşturan hiperlipidemi, kontrol altına alınmazsa kalp krizi gibi daha ciddi sorunlara neden olabilir. Bundan dolayı hiperlipidemi risk faktörlerinin varlığında tedavi edilmesi gerekir.

Hiperlipidemi (Yüksek Kolesterol) Nedir?

Hiperlipidemi, kanda bulunan yağların normalden daha yüksek seviyelere çıkması ile karakterize bir durumdur. Bu lipitler arasında kolesterol ve trigliseridler bulunur. Bunlar çeşitli vücut fonksiyonları için önemlidir, ancak kanda aşırı yükseldiklerinde sağlık riski oluşturabilirler.

Kolesterol, vücudun her hücresinde bulunan ve hormonların, D vitamini ve sindirimi kolaylaştıran safra asitlerinin üretimi için önemli olan bir yağdır. Kanda kolesterol yüksekliği, arter duvarlarında kolesterol birikimine ve buna bağlı olarak ateroskleroz denilen duruma yol açabilir. Bu plak birikimi arterleri daraltabilir ve sertleştirebilir. Bu da kalp ve beyin gibi hayati organlara kan akışını kısıtlayabilir. Trigliseridler, kanda bulunan ve temel olarak diyet yağlarından elde edilen başka lipid türüdür. Yüksek trigliserid seviyeleri, obezite, insülin direnci ve metabolik sendromla ilişkilendirilmiştir. Bir bireyde ideal total kolesterol seviyeleri 200 miligram/desilitre (mg/dL) altında, LDL kolesterolü 100 mg/dL’nin altında ve trigliserit seviyeleri ise 150 mg/dL’nin altında olmalıdır.

Hiperlipidemi, belirli lipidlerin yüksek olmasına bağlı olarak sınıflandırılabilir:

• Hiperkolesterolemi: LDL (düşük dansiteli lipoprotein) kolesterolün yüksek seviyeleri, ateroskleroz ve kardiyovasküler hastalık riskini artırır.
• Hipertirgliseridemi: Kanındaki trigliserid seviyelerinin yükselmesi, özellikle düşük HDL kolesterol seviyeleri ile birleştiğinde kalp hastalığı riskini artırır.
• Karışık hiperlipidemi: Hem LDL kolesterol hem de trigliseridler yüksek seviyelere ulaşır ve kardiyovasküler komplikasyon riskini artırır.

Hiperlipidemi Belirtileri Nelerdir?

Hiperlipidemi belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve bazı durumlarda belirgin olmayabilir. Hiperlipidemi belirtilerini ve işaretlerini anlamak, uzun vadeli sağlık risklerini önlemek için erken teşhis ve müdahale sağlar:

• Ksantom: Ksantomlar cilt altında biriken sarımsı, yağlı birikintilerdir. Tipik olarak dirsekler, dizler ve eller gibi bölgelerde görülürler. Bu birikintiler farklı boyutlarda, düz veya kabarık olabilirler.
• Ksantelazma: Ksantelezmalar, göz kapaklarında gelişen sarımsı lekeler veya plaklardır. Bu lezyonlar genellikle yumuşak ve ağrısızdır ancak kozmetik endişelere neden olabilirler.
• Korneal Arkus: Arcus senilis olarak da bilinen bu durum, korneanın kenarında oluşan gri-beyaz halkadır. Yaşlı bireylerde yaygın olsa da erken veya belirgin arcus senilis hiperlipidemiye işaret edebilir.
• Pankreatit: Bazı durumlarda hiperlipidemi pankreasın iltihaplanmasına yol açabilir. Pankreatitin belirtileri arasında şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve ateş bulunur. Akut pankreatit ciddi olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
• Karın Ağrısı ve Rahatsızlık: Yüksek trigliserid seviyeleri karın ağrısı, şişkinlik ve rahatsızlığa neden olabilir. Ciddi durumlarda, trigliserid kaynaklı pankreas iltihabı nedeniyle akut pankreatit atakları yaşanabilir.
• Yorgunluk ve Zayıflık: Kronik hiperlipidemi, ateroskleroz adı verilen duruma katkıda bulunabilir. Bu durum, arterlerde yağ birikimine (plak) neden olur. Yaşamsal organlara ve dokulara azalan kan akışı yorgunluk, zayıflık ve egzersiz toleransında azalmaya neden olabilir.
• Göğüs Ağrısı: Hiperlipidemiden kaynaklanan ateroskleroz, koroner arterlerin daralmasına neden olarak kalp kasına kan akışını azaltır. Bu durum, özellikle fiziksel aktivite veya stres dönemlerinde anjina olarak kendini gösterebilir.
• Geçici İskemik Ataklar (TİA) veya İnme: Şiddetli hiperlipidemi, beyinde kan akışını engelleyen pıhtı oluşumunun riskini artırabilir. TİA veya inme belirtileri arasında vücudun bir tarafında ani güçsüzlük veya hissizlik, konuşma bozukluğu, görme değişiklikleri ve yürüme zorlukları bulunabilir.
• Periferik Arter Hastalığı (PAD): Ateroskleroz, uzuvlardaki arterleri de etkileyebilir, bu da periferik arter hastalığına (PAD) yol açabilir. PAD belirtileri arasında bacak ağrısı, kramplar, uyuşma veya zayıflık görülebilir.
• Safra Taşları: Safra içindeki kolesterol seviyelerinin yüksek olması safra taşı oluşum riskini artırabilir. Safra taşları karın ağrısı, bulantı, kusma ve sarılık gibi semptomlara neden olabilir.

Hiperlipidemi Nasıl Olur?

Hiperlipideminin nasıl meydana geldiğini anlamak, etkili önleme ve yönetim stratejileri için hayati öneme sahiptir. Hiperlipidemi şu şekillerde meydana gelebilir:

• Genetik Yatkınlık: Genetik faktörler, bireyleri hiperlipidemiye yatkın hale getirmede önemli bir rol oynar. Ailesel hiperlipidemiler, lipid metabolizmasındaki genlerde meydana gelen mutasyonlarla karakterize kalıtsal bozukluklardır. Genetik mutasyonlar, kolesterol ve trigliseridlerin kan dolaşımından temizlenmesinin bozulmasına yol açabilir, bu da yüksek lipid seviyelerine neden olabilir.
• Beslenme Alışkanlıkları: Beslenme alışkanlıkları, hiperlipidemi gelişiminde önemli bir rol oynar. Doymuş yağlar, trans yağlar ve kolesterol içeren yiyeceklerin tüketilmesi, kandaki artmış lipid seviyelerine katkıda bulunabilir.
• Yaşam Tarzı Faktörleri: Hareketsiz yaşam tarzı, obezite ve fiziksel aktivitenin yetersizliği, hiperlipidemi ile yakından ilişkilidir. Fiziksel hareketsizlik, yüksek dansiteli lipoprotein “iyi” kolesterol olarak bilinen ve kan dolaşımındaki fazla kolesterolü uzaklaştırmada önemli bir rol oynayan HDL’nin azalmasına yol açar. Obezite, özellikle karın obezitesi, insülin direnci lipid anormalliklerini daha da kötüleştirebilir.
• Altta Yatan Tıbbi Durumlar: Belirli tıbbi durumlar, bireyleri hiperlipidemiye yatkın hale getirebilir. Diyabet, hipotiroidizm ve kronik böbrek hastalığı gibi durumlar, lipid metabolizmasını bozabilir ve hiperlipidemiye yol açabilir.

Hiperlipidemi Tanısı Nasıl Konur?

Hiperlipidemi’nin etkili şekilde yönetimi ve ilişkili komplikasyonların önlenmesi için zamanında teşhis çok önemlidir. Hiperlipideminin tanısı için uygulanan stratejiler:

• Klinik Değerlendirme: Tanı süreci, sağlık uzmanı tarafından kapsamlı bir klinik değerlendirme ile başlar. Bu, hastanın tıbbi geçmişi, alışkanlıkları, kardiyovasküler hastalıkların aile geçmişi, yaşam tarzı faktörleri (beslenme ve fiziksel aktivite gibi) ve lipid seviyelerini etkileyebilecek mevcut tıbbi durumları veya ilaçları değerlendirmeyi içerir.
• Kolesterol Testi: Hiperlipidemi tanısının temelini, lipid profili testi veya lipid paneli olarak da bilinen bir kolesterol kan testi oluşturur. Bu test, toplam kolesterol, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol ve trigliserid gibi çeşitli lipid parametrelerini ölçer.
• Lipid Seviyelerinin Yorumlanması: Toplam kolesterol seviyeleri diğer lipid fraksiyonları ile birlikte yorumlanır. LDL kolesterol seviyelerinin yüksek olması ateroskleroz ve kardiyovasküler hastalık gelişimine katkıda bulunduğundan ana endişe kaynağıdır. Trigliserid seviyeleri de değerlendirilir ve yüksek seviyeler, diğer lipid anormallikleri eşlik ettiğinde kardiyovasküler riskin artması söz konusudur.

Hiperlipidemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kolesterol hastalığı genellikle yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar ve düzenli izleme yoluyla etkili şekilde yönetilebilir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Sağlıklı Diyet: Meyve, sebze, tam tahıllar, az yağlı proteinler ve sağlıklı yağlar açısından zengin diyet, kolesterol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Diyet yaparken doymuş yağlar, trans yağlar, kolesterol ve rafine şekerlerin sınırlanması önemlidir.
• Düzenli Egzersiz: Hafif tempolu yürüyüş, koşu, yüzme veya bisiklet sürme gibi düzenli fiziksel aktiviteler, lipid profillerini ve genel kardiyovasküler sağlığı iyileştirebilir. Haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik egzersiz hedeflenmelidir.
• Kilo Yönetimi: Diyet ve egzersiz kombinasyonuyla sağlıklı kiloya ulaşmak ve onu korumak, lipid seviyeleri üzerinde olumlu etki yapabilir. Fazla kilo, özellikle karın yağları, kolesterol ve trigliserid seviyelerinde yükselmeye yol açabilir.
• Sigarayı Bırakma: Sigarayı bırakmak, kardiyovasküler riski azaltmak için önemlidir, çünkü sigara içmek lipid anormalliklerini kötüleştirebilir ve ateroskleroz gelişimine katkıda bulunabilir.
• İlaç Tedavisi: Hiperlipidemi, kolesterol seviyelerini düşürmeyi amaçlayan çeşitli ilaçlarla yönetilebilir. Yaygın olarak reçete edilen ilaçlar arasında kolesterol üretimini engelleyen statinler, kolesterol emilimini bloke eden ezetimib, trigliserid seviyelerini hedefleyen fibratlar ve LDL kolesterolü temizleme yeteneğini artıran PCSK9 inhibitörleri bulunur. Safra asidi bağlayıcıları ve niasin de kullanılmaktadır. İlaç seçimi, lipid profiline, risk faktörlerine ve hasta tolere edilebilirliğine bağlıdır.

Sık Sorulan Sorular

Eğer sizde de yüksek kolesterol belirtileri varsa ya da ailede hiperlipidemi öyküsü bulunuyorsa, erken tanı için vakit kaybetmeden Hisar Hospital ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI uzman hekimleriyle iletişime geçin.
Randevunuzu online alın ve kalp sağlığınızı korumak için ilk adımı bugün atın.