Göz tembelliği, tıbbi adıyla ambliyopi, bir gözün diğerine göre daha az gelişmesi ve zayıf görmesi durumudur. Nadiren her iki gözde etkilenebilir. Genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bu rahatsızlık, beyin ve göz arasındaki uyumun yeterince gelişmemesi sonucu meydana gelir. Göz tembelliği tedavi edilmediğinde, zayıf göz kalıcı olarak düşük görme yetisine sahip olabilir. Erken teşhis ve tedavi, gözlük, kapama tedavisi veya özel göz egzersizleri ile bu durumun düzeltilmesine yardımcı olabilir.
Göz Tembelliği Neden Olur?
Göz tembelliği kişinin gözleri ile baktığı nesnelere odaklanma şekli arasında bir fark oluştuğunda ortaya çıkar. En yaygın nedenleri, diğer görme sorunları veya gözlerindeki yapısal sorunlardır. Göz tembelliğinin oluşmasında etkili olabilen bazı faktörler şunlardır:
- Şaşılık (Strabismus): Şaşılık, gözlerin birbirine paralel hizalanamaması durumudur ve göz tembelliğinin en yaygın nedenlerinden biridir. Bir göz doğru hedefe odaklanırken, diğeri farklı bir yöne kayabilir. Beyin, çift görmeyi önlemek için kaymış olan gözden gelen görüntüyü görmezden gelir ve zamanla bu gözde tembellik gelişir.
- Anizometropi: Anizometropi, her iki gözün farklı kırma kusurlarına sahip olması durumudur. Örneğin, bir gözde yüksek derecede miyopi (uzağı görememe) veya hipermetropi (yakını görememe) varken, diğer gözde normal görme olabilir. Bu farklılık, beynin bir gözü diğerinden daha fazla kullanmasına neden olur ve daha az kullanılan gözde tembellik gelişebilir.
- Katarakt: Doğuştan veya erken çocukluk döneminde gelişen katarakt, göz merceğinde oluşan bulanıklık nedeniyle ışığın retina üzerine düzgün şekilde odaklanmasını engeller. Bu durum, görme yetisinin azalmasına ve göz tembelliğine yol açabilir.
- Göz kapağı düşüklüğü (Pitozis): Göz kapağının düşüklüğü, gözün önünü kapatarak görme yetisini engelleyebilir. Bu durum, özellikle çocukluk döneminde meydana geldiğinde, görme gelişimini olumsuz etkiler ve göz tembelliğine neden olabilir. Pitozis genellikle cerrahi müdahale gerektirir.
- Prematüre doğum: Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı, göz ve görme sistemi gelişiminde sorunlara yol açabilir. Bu bebeklerde, retina ve diğer görme yolları tam olarak gelişmemiş olabilir, bu da göz tembelliği riskini artırabilir.
- Genetik faktörler: Göz tembelliği, ailede benzer göz problemleri olan kişilerde daha sık görülebilir. Genetik faktörler, şaşılık, yüksek kırma kusurları veya diğer görme problemleri gibi risk faktörlerini artırabilir.
Göz Tembelliği Tanısı Nasıl konulur?
Göz tembelliğini erken dönemde teşhis etmek, kalıcı görme kaybını önlemek açısından büyük önem taşır. Muayene sırasında göz doktoru, hasta öyküsü alır, genel göz sağlığını değerlendirir ve görme keskinliğini ölçer. Göz tembelliği tanısı koymak için ilk adım, genellikle kapsamlı bir göz muayenesidir. Doktor, kesin tanı için aşağıdaki bazı testleri isteyebilir:
- Görme keskinliği testleri: Görme keskinliği testleri, her iki gözün ne kadar iyi gördüğünü belirlemek için kullanılır. Bu testler, genellikle Snellen kartı veya resimli görme kartları gibi görme test araçları kullanılarak yapılır. Genellikle çocuklar, belirli bir mesafeden harfleri veya şekilleri tanımlamaya çalışırlar. Bir göz kapatılarak yapılan bu testler, hangi gözde tembellik olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir.
- Refraksiyon testleri: Refraksiyon testleri, gözlerin kırma kusurlarını belirlemek için kullanılır. Bu testler, göz doktoruna uzağı veya yakını görme yeteneğini ölçmede yardımcı olur. Otorefraktometre adı verilen otomatik cihazlar veya retinoskopi gibi manuel yöntemler kullanılarak yapılır.
- Göz hareketleri ve hizalama testleri: Göz hareketleri ve hizalama testleri, gözlerin birlikte nasıl çalıştığını ve hizalandığını değerlendirmek için kullanılır. Bu testler, şaşılık (strabismus) gibi göz kayma sorunlarını tespit etmeye yardımcı olur. Doktor, kişinin bir nesneye odaklanmasını isteyerek göz hareketlerini izler ve her iki gözün birlikte nasıl çalıştığını değerlendirir.
- Kapama testi: Kapama testi, göz tembelliğini belirlemek için sıkça kullanılan bir testtir. Bu testte, doktor bir gözünü kapatarak diğer gözün görme yeteneğini değerlendirir. Bu test, hangi gözde tembellik olduğunu ve tembelliğin derecesini belirlemeye yardımcı olabilir.
Göz Tembelliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
Göz tembelliği tedavisinde amaç beyninin her iki gözü arasındaki bağlantıyı onarıp güçlendirmektir. Göz tembelliği tedavisi şunları içerebilir:
- Göz bandı takmak: Göz bandı tedavisi, göz tembelliğinin en yaygın ve etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Bu tedavide, güçlü olan göz belirli sürelerle kapatılarak tembel gözün daha fazla çalışması ve gelişmesi teşvik edilir. Tedavisinin süresi, çocuğun yaşına ve tembelliğin derecesine bağlı olarak değişir. Genellikle günde birkaç saat ile tam gün arasında değişen kapama süreleri uygulanır.
- Gözlük kullanımı: Gözlük takmak, göz tembelliğine neden olan kırılma hatalarını düzeltebilir. Miyop (uzağı görememe), hipermetrop (yakını görememe) veya astigmatizm gibi kırma kusurlarının düzeltilmesi, her iki gözün de net görmesini sağlayarak beyin-göz uyumunu düzeltebilir. Görüş düzeldiğinde, beyin görmek için her iki gözünü de kullanmaya başlayabilir.
- İlaçlı göz damlaları: Göz doktoru tarafından çocuğun güçlü gözüne ilaçlı göz damlaları damlatabilir. İlaç, sağlıklı olan gözü geçici olarak bulanıklaştırır ve bu da beynin görmek için zayıf gözü kullanmasına neden olur.
- Cerrahi müdahale: Göz tembelliği tedavisinde nadir olarak ameliyata ihtiyaç duyulur. Ancak bazı durumlarda, göz tembelliğinin nedeni olan altta yatan sorunları düzeltmek için cerrahi müdahale gerekebilir. Örneğin, şaşılık (göz kayması) veya pitozis (göz kapağı düşüklüğü) gibi durumlar, cerrahi olarak düzeltilerek göz tembelliği tedavisini destekleyebilir. Katarakt gibi lens problemleri de cerrahi müdahale gerektirebilir.
Göz Tembelliği Tedavi Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?
Göz tembelliği tedavisi sonrasında, tedavi sürecinin başarıyla devam etmesi ve olası tekrarlama durumları için düzenli göz kontrolleri büyük önem taşır. Gözlük veya göz bandı tedavisini belirlenen süre boyunca kullanması ve doktorun önerilerine tam olarak uyulması gereklidir. Tedavi sonrası, doktor tarafından göz sağlığını destekleyen aktiviteler ve göz egzersizleri yapılması önerilir. Ayrıca, ebeveynlerin çocuklarının görme davranışlarını dikkatlice gözlemlemeleri ve herhangi bir değişiklik fark ettiklerinde en kısa sürede doktor kontrolüne götürmeleri erken teşhis ve tedavi için çok önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
Göz Tembelliği Nasıl Anlaşılır?
Göz tembelliği, bir gözün diğerine göre daha az görmesi ile anlaşılabilir ve genellikle rutin göz muayeneleri sırasında tespit edilir. Çocuklar, tek gözleri kapatıldığında rahatsızlık hissedebilir veya belirli aktivitelerde (okuma, spor yapma) zorluk yaşayabilirler. Ayrıca, şaşılık gibi göz kayması belirtileri de göz tembelliğinin bir işareti olabilir.
Bebeklerde Göz Tembelliği Nasıl Anlaşılır?
Bebeklerde göz tembelliği, gözlerin birlikte düzgün hareket etmemesi veya bir gözün sürekli kayması ile anlaşılabilir. Ayrıca rutin göz muayenelerinde de tespit edilebilir. Bebek, oyuncaklara veya parlak nesnelere bakarken bir gözünü daha az kullanabilir ya da tek göz kapatıldığında huzursuzluk gösterebilir. Ebeveynler bebeğin gözlerinin odaklanmasında zorluk yaşadığını veya sürekli başını belirli bir yöne eğdiğini fark edebilirler.
Göz Tembelliği Lazerle Tedavi Edilir mi?
Göz tembelliği, genellikle lazer tedavisi ile düzeltilmez çünkü bu durum, gözdeki kırma kusurlarından ziyade beyin ve göz arasındaki bağlantının zayıflığından kaynaklanır. Tedavi, daha çok gözlük kullanımı, kapama tedavisi ve görme terapileri gibi yöntemlerle yapılır.
Göz Tembelliği Genetik mi?
Göz tembelliği genetik faktörlere bağlı olarak gelişebilir ve ailede göz tembelliği öyküsü olan çocuklarda görülme riski daha yüksek olabilir. Genetik yatkınlık, özellikle şaşılık veya kırma kusurları gibi göz tembelliğine yol açabilecek diğer durumlarla birlikte etkili olabilir.
Göz Tembelliği Olan İnsan Nasıl Görür?
Göz tembelliği olan insanlar, genellikle tembel gözleriyle bulanık ve net olmayan bir şekilde görürler. Derinlik algıları zayıf olabilir, bu da üç boyutlu görmeyi ve mesafe tahminini zorlaştırır.
Göz Tembelliği Kaç Yaşına Kadar İlerler?
Göz tembelliği genellikle erken çocukluk döneminde, 7-8 yaşlarına kadar ilerler ve bu yaşa kadar tedavi edilmezse kalıcı olabilir. Bu nedenle, erken teşhis ve müdahale, göz tembelliğinin ilerlemesini durdurmak ve görme yeteneğini iyileştirmek için çok önemlidir.
Göz Tembelliği Geçici midir?
Göz tembelliği, erken teşhis edilip uygun tedavi yöntemleri uygulandığında geçici olabilir ve görme yeteneği tamamen iyileşebilir. Tedavi edilmediği durumlarda ise kalıcı hale gelme riski vardır.
Göz Tembelliği Tamamen Kör Eder mi?
Göz tembelliği, tedavi edilmediğinde ciddi görme kaybına yol açabilir ve etkilenen gözde körlük de dahil olmak üzere kalıcı görme sorunları görülebilir. Bu nedenle takip ve tedaviye önem vermek gerekir.
Göz Tembelliği Miyop Yapar mı?
Göz tembelliği doğrudan miyopluğa neden olmaz ancak göz tembelliği olan çocuklarda miyopi gibi kırma kusurları bulunabilir. Göz tembelliği, genellikle bir gözdeki kırma kusuru veya şaşılık gibi sorunlardan kaynaklanır.
Göz Tembelliği Kaç Derecedir?
Göz tembelliği derecesi, genellikle görme keskinliği ölçeği üzerinden değil, gözler arasındaki görüş farklılığı ile belirlenir. Bu farklılık, bir gözün diğerine göre ne kadar az gördüğüyle tanımlanır ve derece olarak ölçülmez. Göz tembelliğinin şiddeti genellikle, görme keskinliği testi kullanılarak sınıflandırılır. “Hafif” ambliyopi genellikle 6/9 ila 6/12 görme keskinliği, “orta” ambliyopi 6/12 ila 6/36’dan daha kötü ve “şiddetli” ambliyopi 6/36’dan daha kötü olarak sınıflandırılır. Genellikle sağlıklı gözde normal görme (6/6 veya daha iyi) olduğunu kabul edilerek ölçüm yapılır.
Göz Tembelliği İçin Hangi Gözlük Kullanılır?
Göz tembelliği tedavisinde kullanılan gözlükler, hastanın özel durumuna göre değişir. En yaygın kullanılan gözlük türleri arasında reçeteli gözlükler, prizmatik gözlükler ve sağlam gözü kapatarak tembel gözün daha fazla çalışmasını sağlayan oklüzör gözlükler bulunur.
Göz Tembelliği Egzersizleri Nasıl Yapılır?
Göz tembelliği egzersizleri, genellikle göz doktoru veya görme uzmanı tarafından önerilen özel teknikler ve aktivitelerden oluşur. Bu aktiviteler arasında göz kapama, kalem takibi, çizgi çizme ve nokta birleştirme benzeri uygulamalar bulunur.
Yetişkinlerde Göz Tembelliği İlerler mi?
Yetişkinlerde göz tembelliği genellikle çocukluk döneminde teşhis edilip tedavi edilmediyse ilerleme gösterebilir. Çocuklukta tedavi edilmeyen göz tembelliği durumunda yetişkinlikte görme sorunları devam edebilir ve bu durum kalıcı olabilir.
Göz Tembelliği Baş Ağrısı Yapar mı?
Göz tembelliği baş ağrısına neden olabilir. Göz tembelliği, beyne iki gözden gelen görüntülerin farklı olmasına neden olur. Beyin bu farklı görüntüleri birleştirmeye çalışırken zorlanabilir bu da baş ağrısına yol açabilir.
Göz Tembelliği Yüzde Kaç Görür?
Göz tembelliğinde görme keskinliği genellikle yüzde olarak ifade edilmez. Göz tembelliği olan kişiler, genellikle etkilenen gözlerinin diğer göze göre ne kadar az gördüğünü belirtirler. Örneğin, bir gözün %20 daha az gördüğü ifade edilebilir. Bu nedenle, görme yeteneğinin yüzdelik olarak belirtilmesi yerine, gözler arasındaki farklılıklar ve belirtilerle teşhis edilir ve tedavi edilir.
Göz tembelliği ciddi bir sağlık sorunu olup erken teşhis ve tedavisi planlanmadığında kalıcı görme kayıplarına yol açabilir. Düzenli göz muayeneleri ile erken teşhis yapılabilir. Bu nedenle ebeveynlerin düzenli göz kontrolü yaptırmaları ve çocuklarında göz tembelliği belirtisi gördüklerinde hastanelerin göz polikliniklerinde randevu alarak tedaviye başlamaları çok önemlidir.