FSH
FSH gonadların aktivitesini düzenleyen ve hipofizden salgılanan glikoprotein yapılı bir hormondur. Gonadlar kadınlarda yumurtalık ve erkeklerde testisler olup cinsiyet özelliklerinin oluşmasını ve üremenin devamını sağlar. FSH üretimi östrojen, progesteron, testosteron gibi diğer cinsiyet hormonlarının salınımını ve işlevini etkileyebilir. Luteinleştirici hormon (LH) ile birlikte faaliyet gösterir ve yaşam boyu üreme döngüsünün bir parçasıdır. Bireylerdeki yumurtlama ve doğurganlığın değerlendirilmesinde kullanılan ölçütlerden biridir. Ayrıca üreme sağlığı problemlerinin tanı ve tedavisinde kontrol edilmesi gereken bir hormondur. Birtakım faktörlerle ilişkili olarak vücutta salınımı artabilir veya azalabilir. Bu durum primer veya sekonder nedenler sonucu ortaya çıkabilir. Esas olarak yumurtalıkları, testisleri, hipofiz bezini ve hipotalamus dokularını etkileyen unsurlar FSH değerlerinde değişikliklere yol açabilir.
FSH Nedir?
FSH olarak bilinen “folikül stimülan (uyarısı) hormon” bireylerde cinsel gelişim ve işlevin yürütülmesinde rol alan bir hormondur. Hipotalamustan salınan gonadotropin salgılatıcı hormonun etkisiyle ön hipofizden FSH üretilir ve kana verilir. Kan yoluyla hedef doku ve organa taşınan hormonlar çeşitli yaşamsal faaliyetler yürütür. Üreme sistemini etkileyen hormonlardan biri olan FSH hem kadınlarda hem de erkeklerde üretilir. Kadınlarda foliküllerin gelişimi ve östrojen üretimini teşvik eder. Adet döngüsünün foliküler evresinde yumurtalıklardaki foliküllerin olgunlaşmasını destekler. Gelişen yumurtanın folikülden ayrılmasıyla birlikte yeni folikül gelişimini engeller. Ayrıca yumurtalık foliküllerini uyarır ve östrojen hormonu salınımını arttırır.
Erkeklerde ise testosteron ve sperm üretimini sağlayan üreme hormonlarındandır. FSH sperm sayısının yanı sıra kalitesini de etkileyebilir. FSH salınımı hipotalamus, GnRH ve hipofiz bezinin kompleks döngüsü ile sağlanır. Hipotalamus cinsel gelişimin ihtiyaçlarına göre gonadotropin salgılatıcı hormon üreterek hipofiz bezini uyarır. Uyarılan hipofiz bezinden gonadotropin olan FSH ve LH salınımı başlar. FSH ve LH üreme organlarındaki reseptörlere bağlandığında hipotalamus uyarılarak döngü sağlanır.
FSH Testi Nedir?
FSH testi kan testi yoluyla yapılır ve kanda bulunan hormon düzeylerini ölçer. Damar yolundan alınan kan örneğiyle bazı sağlık sorunlarının teşhisi sağlanabilir. FSH testinin diğer hormon testleri (testosteron, luteinleştirici hormon, progesteron vb.) ile eş zamanlı yapılması gerekebilir. Yumurta ve sperm hücrelerinin miktarı, kalitesi, hamileliğin sağlanması ve sürdürülmesi, birtakım hastalıkların tanısı FSH testi aracılığıyla kontrol edilebilir. Folikül uyarıcı hormon testi şu durumların değerlendirilmesi için gerekli olabilir:
- Kısırlık,
- Yumurtalık ve testislerde işlev bozukluğu,
- Kromozomal anormallikler,
- Polikistik over sendromu,
- Hipogonadotropik hipogonadizm,
- Turner ve Kallman sendromu,
- Erken ve primer yumurtalık yetmezliği,
- Hipofiz adenomları,
- Hipotalamus işlev bozuklukları,
- Erken veya gecikmiş ergenlik,
- Adet düzensizlikleri,
FSH testi doğum kontrol hapları, hormon tedavileri gibi durumlarda farklı sonuçlar verebilir. Ayrıca yalnızca FSH seviyelerinin ölçülmesi kesin tanı için yeterli değildir. Kadınlarda FSH miktarı adet döngüsü süresince değişiklik gösterebilir. Erkeklerde ise ergenlik sonrası dönem için genellikle aynı kalabilir. FSH testi üreme organları, cinsel işlev ve endokrin bezler için iyi bir gösterge olabilir.
FSH Vücutta Ne İşe Yarar?
FSH kadınlarda ve erkeklerde önemli işlevlere sahip cinsiyet hormonlarından biridir. Üreme organlarına ve yaşa bağlı olarak farklı özellikler gösterebilir. FSH görevleri arasında şunlar yer alabilir:
- Gebeliğin 2. ve 3. trimesterinde fetüsün hipofiz bezinden FSH salınımı başlar. Luteinleştirici hormonla birlikte aktif rol oynayan folikül uyarıcı hormon fetüsteki fetal gelişimin başlamasını destekler. Fetüsün ilk seminifer tübül veya yumurtalık folikülünün olgunlaşmasından sorumludur.
- 10-14 yaş adölesanlarda LH ve FSH cinsel gelişim ve olgunluğa ulaşmada görev alır. Erkek çocuklarında testislerden testosteron üretimini tetikler. Testosteron hormonu sperm üretimi, sesin kalınlaşması, vücut tüylerinin artması vb. cinsiyet özelliklerinin gelişmesinde rol oynar. Kız çocuklarında ise yumurtalıklardan östrojen salınımını teşvik ederek menstruasyon (adet) döneminin başlamasını uyarır. Meme dokusu gelişimi, sesin incelmesi vb. dişil özelliklerin oluşumunu destekler.
- Doğurgan dönemindeki kadınlarda FSH yumurtalıklardaki folikülleri uyarır, yumurtlamaya hazırlar. Foliküller büyüdükçe östrojen ve progesteron hormonu salınımını arttırır. 28 günlük her adet döngüsünde 6-13. günlerde olgunlaşan yumurta hücresi, 14. gün serbest bırakılır. Yumurtayı serbest bırakan folikül korpus luteuma dönüşür ve FSH salınımının azalması sağlanır. Bunun sonucunda rahim gebeliğe hazırlanır.
Hem erkek hem de kadınlarda üreme organlarının ve hücrelerinin gelişimi FSH hormonundan etkilenir.
FSH Normal Değeri Kaç Olmalıdır?
FSH değer aralığı cinsiyet ve yaşa bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bununla birlikte sağlık kuruluşlarına bağlı laboratuvarlarda kabul edilen değer aralıklarında değişiklik görülebilir. Erkeklerde folikül uyarıcı hormonun normal değerleri genellikle şu şekildedir:
- Çocukluk dönemi: 0-5,0 mIU/mL,
- Ergenlik dönemi: 0,3-10,0 mIU/mL,
- Yetişkinlik dönemi: 1,5-12,4 mIU/mL.
Kadınlarda çocukluk, adet dönemi ve sonrası, menopoz dönemlerinde hormonal dengeler değişebilir, birtakım etkenlerden etkilenebilir. Genel olarak referans değeri olarak kabul edilen seviyeler kadınlarda şu şekildedir:
- Çocukluk dönemi: 0-4,0 mIU/mL,
- Ergenlik dönemi: 0,3-10,0 mIU/mL,
- Adet dönemi: 4,7-21,5 mIU/mL,
- Menopoz dönemi: 25,8-134,8 mIU/mL.
Kadınlarda FSH doğurganlığın tek başına bir göstergesi değildir. Doğurganlığın test edilmesi amacıyla adet döngüsünün 3. gününde FSH kan testi verilebilir. Bu dönem FSH değeri <15 mIU/mL olan kadınlarda hamile kalma oranı daha yüksek olabilir. Bunun yanı sıra FSH değeri >25 mIU/mL olan kadınlarda hamile kalma oranları daha düşük olabilir.
FSH Yüksekliği Nedir?
FSH hormonu yüksekliği çeşitli nedenlere bağlı gelişebilir. FSH yüksekliğiyle sonuçlanabilen primer nedenler yumurtalık ve testisleri yani üreme organlarını etkileyen durumlardır. Gonadlardan (yumurtalık ve testis) yeterli testosteron, östrojen hormonları üretilmediğinde hipofiz bezi uyarılır. Geri bildirimle uyarılan hipofiz daha fazla FSH ve LH üretmeye başlar. Bu durum “Primer hipogonadizm” veya “Hipergonadotropik hipogonadizm” olarak adlandırılır ve yumurtalık/testis yetmezliği ile ilişkilidir. Primer hipogonadizm doğuştan veya kazanılmış (sonradan) olabilir. Kadınlarda FSH yüksekliğiyle primer hipogonadizmin olası sebepleri arasında:
- Turner sendromu vb. genetik anormallikler,
- Polikistik over sendromu (PCOS),
- Yumurtalıkların gelişmemesi, hasar alması,
- Otoimmün hastalıklar,
- Kemoterapi ve radyoterapi,
- Tiroid hastalıkları,
- Böbrek üstü bezi hastalıkları,
- Yumurtalık tümörleri yer alabilir.
Erkekte FSH yüksekliğiyle primer hipogonadizm sebepleri şunlar olabilir:
- Kabakulak vb. viral enfeksiyonlar,
- Testislerin yaralanması ve travması,
- Otoimmün hastalıklar,
- Kemoterapi ve radyoterapi,
- Testislerin gelişmemesi,
- Klinefelter sendromu vb. genetik bozukluklar,
- Germ hücreli tümör.
Hipofiz ve hipotalamusun etkilendiği vakalar genellikle FSH düşüklüğüne yol açsa da nadiren FSH yükselmesi görülebilir. Bu durum yumurtalıklarda büyümeye yol açarak sıvı birikmesine neden olabilir. Ek olarak kadınlarda menopozda FSH hormonu yüksek seyredebilir.
FSH Düşüklüğü Nedir?
Folikül stimülan hormon FSH düşüklüğü genellikle büyüme ve gelişme eksikliği, hipofiz ve hipotalamus bozukluklarından kaynaklanabilir. Çocukluk ve ergenlik dönemi üreme sistemi gelişiminde aksaklıklar meydana gelebilir. Bu durum sıklıkla hipofiz veya hipotalamusa bağlı gelişebilir ve “Hipogonadotropik hipogonadizm” olarak bilinir. Hipofiz ve hipotalamus sorunları gonadların aktivasyonunun zayıf kalmasına yol açabilir. Bazı kişilerde gonadların işlev yetersizliği kısırlığa neden olabilir. Genellikle hafif veya aşırı FSH düşüklüğü nedenleri şunlardır:
- Hipofiz veya hipotalamus hasarı,
- Hipofiz veya hipotalamusa baskı yapan oluşumlar,
- Hipofiz adenomları (tümör),
- Hipofiz bezi hormonlarının eksikliği.
Hipofiz işlevinin yetersiz kalmasının en yaygın nedeni hipofiz adenomudur. Adenomun büyümesiyle hipofize baskı yapması sonucu kan akışı azalır, işlev bozukluğu gelişebilir. Ek olarak hipotalamustan yeterli oranda GnRH (gonadotropin salgılatıcı hormon) üretilememesi “Kallmann sendromu” olarak adlandırılır. Eksik GnRH varlığında kadında ve erkekte FSH düşüklüğü ortaya çıkabilir. Dolayısıyla cinsiyet hormonlarının üretimi azalabilir. Tanı ve tedavisi sağlanmayan vakalarda ergenlik başlangıcı ve hamilelik mümkün olmayabilir.
Sık Sorulan Sorular
FSH Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?
FSH yüksekliği nedenleri arasında yumurtalık ve testis travmaları, otoimmün hastalıklar, bazı kanser tedavileri (kemoterapi, radyoterapi), polikistik over sendromu, bazı enfeksiyonlar, tiroid ve böbrek üstü hastalıkları, Turner ve Klinefelter sendromu, Germ hücreli tümör ve yumurtalık tümörleri bulunabilir.
FSH Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir?
FSH düşüklüğü nedenleri sıklıkla gelişimsel sorunlar, hipotalamus ve hipofiz bezi problemleri ile bağlantılıdır. FSH salınımını sağlayan hipofiz ve hipotalamusta hasar, tümör veya baskı durumunda hormon üretimi yetersiz kalabilir. Ayrıca gonadların gelişememesi sonucu FSH düşüklüğü tablosu görülebilir.
Menopozda FSH Kaç Olur?
Menopoz dönemi kadınlarda FSH hormonu yüksek seyredebilir ve bu durum normaldir. Genellikle menopoz dönemi kadında FSH değeri 25,8-134,8 mIU/mL olarak değerlendirilebilir. Mevcut değer birtakım sağlık sorunları, ilaç ve hormon tedavilerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Gebelikte FSH Kaç Olmalıdır?
Adet döngüsünün yumurtlama fazında FSH değerleri 6-26 mIU/mL iken yumurtlamadan 6-10 gün sonra 1,7-18,3 mIU/mL`ye düşebilir. Yumurtlamadan yaklaşık 1 ay sonra yani gebeliğin erken döneminde FSH 0,1 mIU/mL civarındadır.
Adet Döneminde FSH ve LH Kaç Olmalıdır?
Adet döneminin foliküler evresinde FSH 1-9 IU/L, yumurtlama evresinde 6-26 IU/L, luteal evresinde ise 1-6 IU/L oranındadır. Adet döneminin foliküler evresinde LH 1,9-12,5 IU/L, yumurtlama evresinde 8,7-76,3 IU/L, luteal evresinde ise 0,5-16,9 IU/L seviyededir.
FSH Strese Bağlı Yükselir mi?
Stres seviyelerindeki artış vücutta salgılanan FSH konsantrasyonlarında yükselmeye sebep olabilir. Bu durumda stres ve sonucunda etkilenen hormon düzeyleri adet dönemi ve üreme sağlığı sorunlarına kapı açabilir.
FSH Yüksek Olup Yumurtlama Olur mu?
Yumurtlama fazında folikül stimülan hormon seviyeleri 6-26 mIU/mL oranındadır. Gebelik döneminde folikül stimülan hormon değerinin yaklaşık 10-15 mIU/mL altında olması gerekir. Bunun aksine FSH değeri çok daha yüksek olduğunda adet döngüsü ve yumurtlama etkilenebilir, gebelik zorlaşabilir.
Kan Tahlilinde FSH Nedir?
Kan tahlilinde FSH hipofiz bezinden üretilen hormon miktarını gösterir. FSH yumurtalık ve testislerde yumurta ve sperm üretimini teşvik eder, cinsiyet özelliklerinin oluşumuna katkıda bulunur.
FSH Yüksekliği Gebeliğe Engel midir?
Folikül stimülan hormonun 10-15 mIU/mL değerinin üstünde olması gebeliğin oluşmasının önüne geçebilir. FSH değerinin olması gereken aralıktan daha yüksek olması yumurtlamayı ve dolayısıyla döllenmeyi etkileyebilir.
FSH Değeri Aydan Aya Değişir mi?
FSH normal değeri çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Adet dönemi kadınlarda FSH seviyesi yükselebilir ve düşebilir. Bunun yanı sıra menopoz öncesi ve sonrası FSH seviyeleri farklılık gösterebilir. Bu nedenle FSH değeri aydan aya değişkenlik gösterebilir.
FSH değerlerinizin normal aralıkta olup olmadığını öğrenmek ve üreme sağlığınız hakkında detaylı bilgi almak için uzman hekimlerimizden randevu alabilirsiniz. Online Randevu için Tıklayın
