Faset eklem sendromu omurganın arka kısmında yer alan ve omurlar arasında bağlantı sağlayan küçük eklemlerin (faset eklemler) zamanla hasar görmesi sonucu gelişen, sıklıkla bel veya boyun ağrısına yol açan bir durumdur. Bu eklemler omurgaya hem hareket kabiliyeti hem de stabilite kazandırır. Fakat çeşitli nedenlerle bu eklemlerde aşınma, iltihaplanma ya da mekanik bozulma meydana geldiğinde, ağrı kaçınılmaz hale gelir. Pek çok kişi için bu ağrı gelip geçici olabilirken bazı vakalarda günlük yaşamı zorlaştıracak kadar şiddetli ve kalıcı hale gelebilir. Özellikle uzun süre oturmak, ayakta kalmak ya da belin ani hareketleri sırasında ağrının artması bu sendromun belirgin ipuçları arasında yer alır.
Faset Eklem Sendromu Nedir?
Faset eklem sendromu omurgadaki faset eklemlerin zamanla yapısal olarak bozulması, aşınması ya da iltihaplanması sonucu ortaya çıkan ağrılı bir durumdur. Omurların arka kısmında yer alan bu küçük eklemler, omurgaya hem hareket esnekliği hem de stabilite kazandırır. Ancak çeşitli nedenlerle bu eklemlerde gelişen dejeneratif değişiklikler, çevre dokularla birlikte sinir uçlarını da etkileyerek özellikle bel veya boyun bölgesinde, hareketle artan ağrıya yol açar. Servikal faset eklem sendromu boyun omurlarındaki küçük eklemlerin dejenerasyonuna bağlı gelişir ve baş-boyun hareketlerinde ağrıya neden olur.
Faset Eklem Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Faset eklem sendromu en sık bel ve boyun bölgesinde ortaya çıksa da omurganın herhangi bir segmentinde etkili olabilir. Faset eklem sendromu belirtileri arasında belde ya da boyunda lokalize ağrı, sertlik, sabah tutukluğu ve hareketle artan rahatsızlık bulunur. Aynı zamanda bel fıtığı ve faset eklem sendromu birlikte görülebilir. Bu durum hem disk kaynaklı hem de eklem kaynaklı ağrıların ayırt edilmesini zorlaştırabilir. Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir ancak genellikle şu şikayetler öne çıkar:
- Bel ya da boyun bölgesinde lokalize, donuk veya künt ağrı,
- Uzun süre ayakta kalınca ya da oturunca artan rahatsızlık,
- Geriye doğru eğilme hareketlerinde belirginleşen ağrı,
- Kas spazmları,
- Sınırlı omurga hareketi, esnekliğin azalması,
- Bazen kalça, uyluk ya da omuzlara yayılan ağrı (ancak genellikle diz altına inmez).
Bu belirtiler zamanla kötüleşebilir ve kronikleşebilir. Özellikle sabahları uyanınca ya da uzun süre hareketsiz kalındığında ağrının artması oldukça tipiktir.
Faset Eklem Sendromu Neden Olur?
Faset eklem sendromunun ortaya çıkmasındaki temel neden omurgada yer alan faset eklemlerin zamanla aşınması, yıpranması ya da iltihaplanmasıdır. Bu eklemler omurların birbirine yaşla birlikte sağlıklı bir şekilde bağlanmasını ve omurganın hareket kabiliyetini sağlar. Fakat yaşla birlikte bu bölgelerdeki kıkırdak doku incelmeye başlar. Kayganlığını ve esnekliğini yitiren eklem yüzeyleri zamanla birbirine sürtünerek hem mekanik hasara hem de iltihabi reaksiyonlara zemin hazırlar. Bunun sonucunda eklemde ağrıya, sertliğe ve hareket kısıtlılığına neden olan değişiklikler gelişir. Yaşlanma bu sürecin en yaygın nedeni olsa da tek başına sorumlu değildir. Geçirilmiş travmalar, yanlış duruş alışkanlıkları, uzun süreli masa başı çalışmaları, ağır yük taşıma gibi günlük yaşamda sık karşılaşılan faktörler de eklemlere binen yükü artırarak sendromu tetikleyebilir. Özellikle omurgayı sürekli zorlayan işler yapan kişilerde veya sporcularda faset eklem bozulmaları daha erken yaşta görülebilir. Aynı zamanda skolyoz gibi doğuştan gelen omurga eğrilikleri ya da geçmişte geçirilmiş omurga cerrahileri de faset eklemlerin yapısal dengesini bozarak sendromun gelişimini hızlandırabilir. Tüm bu etkenler zamanla eklemde iltihaplanma ve ağrıya yol açan bir kısır döngüye dönüşür.
Faset Eklem Sendromu Tanısı Nasıl Konur?
Faset eklem sendromunun tanısı öncelikle hastanın detaylı bir öyküsünün alınmasıyla başlar. Doktor ağrının tam olarak nerede hissedildiğini, ne zaman başladığını, hangi hareketlerle artıp azaldığını ve hastanın yaşam kalitesini nasıl etkilediğini dikkatle sorgular. Ardından fizik muayene ile omurganın hareket açıklığı değerlendirilir, ağrının hangi pozisyonlarda tetiklendiği gözlemlenir. Özellikle hastanın belini veya boynunu geriye doğru eğdiğinde artan ağrı, faset eklem kaynaklı bir problemi düşündürebilir. Fakat kesin tanı koymak için görüntüleme yöntemlerine de başvurulur. Röntgen filmleri, omurgada yapısal değişiklikleri ya da kireçlenmeyi ortaya koyabilirken, MR görüntüleme yumuşak dokuların durumu hakkında daha ayrıntılı bilgi verir. Bazı durumlarda bilgisayarlı tomografi (BT) ile eklem yüzeylerindeki dejenerasyon daha net görülebilir. Tanıda en belirleyici yöntemlerden biri ise tanısal faset eklem bloğudur. Bu yöntemde, şüphelenilen faset eklem çevresine lokal anestezik enjekte edilir. Eğer enjeksiyon sonrası hastanın ağrısı belirgin şekilde azalırsa sorunun o eklemden kaynaklandığı doğrulanmış olur. Bu uygulama hem tanıyı kesinleştirmek hem de tedavi planını oluşturmak açısından büyük önem taşır.
Faset Eklem Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Faset eklem sendromu tedavisi hastanın şikayet düzeyine göre fizik tedavi, ilaç ve gerekirse enjeksiyon uygulamalarıyla planlanır. Tedavide öncelikli hedef ağrıyı kontrol altına almak, eklem hareketlerini korumak ve hastanın yaşam kalitesini artırmaktır. İlk aşamada genellikle ilaç tedavisi uygulanır. Ağrıyı ve iltihabı hafifletmek için non-steroid antienflamatuar ilaçlar (NSAİİ) kullanılır. Kas spazmlarını çözmek için kas gevşeticiler, şiddetli ağrılarda ise kısa süreli olarak ağrı kesici ilaçlar verilebilir. Fakat bu ilaçlar geçici rahatlama sağlar ve kalıcı çözüm sunmaz. İlaç tedavisinin yanı sıra fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci çok önemlidir. Omurga çevresindeki kasları güçlendiren egzersizler, postür düzeltme çalışmaları ve esneklik arttırıcı hareketler hem ağrının azalmasına hem de ileride oluşabilecek yeniden zorlanmaları önlemeye yardımcı olur. Faset eklem sendromu egzersizleri omurgayı destekleyen kasları güçlendirmeye ve eklem hareket açıklığını artırmaya yönelik olmalıdır. Faset eklem sendromu fizik hareketleri özellikle esneme, denge ve duruş düzeltici egzersizler içermelidir ve yüzme suyun omurgaya binen yükü azalttığı ve kasları çalıştırdığı için önerilen bir egzersiz egzersizdir. Fakat bazı egzersizler dikkatle yapılmalıdır. Örneğin squat ve faset eklem sendromu dikkatli yapılmazsa bel omurlarına binen yükü artırabilir; bu nedenle hareketin doğru teknikle ve uzman gözetiminde uygulanması gerekir. Ayrıca manuel terapi, sıcak-soğuk uygulamaları ve elektroterapi gibi yöntemler de destekleyici olabilir. Eğer bu yöntemlerle yeterli fayda sağlanamazsa girişimsel tedavi seçenekleri devreye girer. Bunlardan biri faset eklem enjeksiyonudur. Hedef eklem içerisine lokal anestezik ve steroid enjeksiyonu yapılır. Bu uygulama hem ağrıyı geçici olarak azaltabilir hem de tanının doğruluğunu destekleyebilir. Daha uzun süreli çözüm arayan hastalarda ise radyofrekans ablasyon uygulanabilir. Bu yöntemde, ağrıyı taşıyan sinirler özel bir ısı enerjisiyle devre dışı bırakılır ve böylece ağrı iletimi kesilmiş olur.
Cerrahi müdahale ise nadiren başvurulan bir seçenektir ve genellikle tüm diğer yöntemlerin etkisiz kaldığı, yaşam kalitesinin ciddi şekilde bozulduğu vakalarda düşünülür. Ancak çoğu hasta, doğru tedavi planıyla cerrahiye gerek kalmadan ağrılarından kurtulabilir. Tedavi sürecinde önemli olan, hastanın yaşam biçimini gözden geçirmesi, düzenli egzersiz yapması ve omurgasını koruyacak şekilde hareket etmeyi öğrenmesidir.
Sık Sorulan Sorular
Faset Eklem Sendromu Nasıl Anlaşılır?
Faset eklem sendromu belirli hareketlerle tetiklenen ve genellikle omurganın alt ya da üst kısımlarında hissedilen, künt ve yerleşik ağrılarla kendini belli eder. Özellikle sabahları yataktan kalkarken veya uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra bel ya da boyun bölgesinde sertlik ve ağrı hissi oluşması bu sendromun ayırt edici işaretlerinden biridir. Faset kaynaklı ağrılar, sinir sıkışmalarında görülen keskin ve batıcı ağrılardan farklıdır. Daha çok donuk, zamanla artan ve bazı hareketlerle tetiklenen bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, ağrının tipi ve nasıl ortaya çıktığına dikkatle bakmak, sendromun anlaşılmasında büyük rol oynar.
Faset Eklem Ağrısı Hangi Bölgeyi Etkiler?
Faset eklem ağrısı omurganın hangi bölgesindeki eklemler etkilenmişse o bölgeye özgü ağrılarla kendini gösterir. En sık karşılaşılan formu bel (lomber) bölgeyi etkileyen türüdür ve burada gelişen faset sendromu, belin alt kısmında lokalize ağrılara neden olur. Bu ağrı bazen kalça ya da uyluğun üst kısmına doğru yayılabilir. Fakat genellikle diz seviyesinin altına geçmez. Boyun bölgesindeki servikal faset eklem tutulumu ise ensede hissedilen ağrıyla birlikte omuzlara ya da kürek kemiğine doğru yansıma gösterebilir. Nadiren torasik (sırt) bölgede de görülebilir. Özellikle bel ya da boyun arkaya doğru eğildiğinde, yani omurgaya baskı bindiğinde ağrı belirginleşiyorsa, bu durum faset eklem kaynaklı bir rahatsızlığa işaret edebilir. Yani ağrının konumu ve vücutta nasıl yayıldığı, hekimin doğru teşhisi koymasında oldukça önemlidir.
Faset Eklem Sendromu Yaşa Bağlı Mıdır?
Faset eklem sendromu büyük oranda yaşa bağlı gelişen dejeneratif bir durumdur. İnsan vücudu yaşlandıkça, omurgadaki kıkırdak yapılar yıpranır ve zamanla elastikiyetini kaybeder. Bu süreçte özellikle faset eklemler, maruz kaldıkları sürekli yüklenmeler nedeniyle aşınır ve yıpranır. Kıkırdak dokunun incelmesiyle birlikte eklem yüzeyleri birbirine daha fazla sürtünmeye başlar. Bu da iltihaplanma ve ağrıya neden olur.
Faset Eklem Bloğu Ne İşe Yarar?
Faset eklem bloğu hem tanı koymak hem de tedavi sağlamak amacıyla kullanılan minimal invaziv bir işlemdir. Tanı amaçlı kullanıldığında doktor şüphelenilen faset eklem çevresine lokal anestezik enjekte eder. Eğer hastanın ağrısı enjeksiyon sonrası kısa sürede belirgin şekilde azalırsa bu durum ağrının gerçekten o eklemden kaynaklandığını gösterir. Tedavi amaçlı yapıldığında ise enjeksiyona bir miktar kortikosteroid eklenerek hem ağrıyı azaltmak hem de o bölgedeki iltihabi süreci yatıştırmak hedeflenir. Etkisi kişiden kişiye değişmekle birlikte, bazı hastalarda haftalarca ya da aylarca süren rahatlama sağlayabilir.
Faset Eklem Enjeksiyonu Kalıcı Çözüm Mü?
Faset eklem enjeksiyonu genellikle ağrıyı hafifletmek ve iltihabı azaltmak için uygulanan etkili bir yöntemdir. Fakat kalıcı bir çözüm değildir. Enjeksiyon sonrasında ağrı birkaç hafta ya da ay boyunca hafifleyebilir, bazı hastalarda bu süre daha da uzayabilir. Fakat altta yatan dejeneratif süreç devam ettiği için zamanla ağrının geri dönmesi mümkündür. Kalıcılık bekleyen hastalar için enjeksiyon, daha çok geçici bir rahatlama sağlar. Uzun vadede egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleriyle desteklenmelidir.
Faset Eklem Sendromu Tehlikeli Midir?
Faset eklem sendromu hayati tehlike oluşturan bir hastalık değildir. Fakat tedavi edilmediğinde yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Sürekli ağrı, hareket kısıtlılığı ve uyku problemleri kişinin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle tehlikesi ölümcül olmaktan çok, günlük yaşamı zorlaştıran kronik bir tablo yaratmasından kaynaklanır.
Faset Eklem Sendromu Fizik Tedaviyle Geçer Mi?
Fizik tedavi faset eklem sendromunun en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Faset eklem sendromu fizik hareketleri özellikle esneme, denge ve duruş düzeltici egzersizler içermelidir. Düzenli uygulanan fizik tedavi programları omurga çevresindeki kasları güçlendirir, duruş bozukluklarını düzeltir ve eklemlerin üzerine binen yükü azaltır. Her ne kadar sendrom tamamen ortadan kalkmasa da, fizik tedavi sayesinde belirtiler kontrol altına alınabilir ve hastanın yaşam kalitesi önemli ölçüde artar.
Faset Eklem Sendromu İlerler Mi?
Faset eklem sendromu, dejeneratif bir hastalık olduğu için zamanla ilerleme eğilimindedir. Özellikle tedavi edilmediğinde ya da omurgaya yük bindiren yaşam tarzı sürdürüldüğünde, ağrılar sıklaşabilir ve daha şiddetli hale gelebilir. Ancak erken teşhis ve doğru tedaviyle bu ilerleme yavaşlatılabilir ve uzun süre kontrol altında tutulabilir.
Faset Eklem Bloğu Sonrası Nelere Dikkat Edilir?
Faset eklem bloğu sonrası ilk birkaç saat dinlenmek önerilir. Enjeksiyon bölgesinde hafif bir ağrı, morarma ya da uyuşukluk hissi olabilir. Bu genellikle geçicidir. İşlem günü ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalı ve bölge temiz tutulmalıdır. Eğer birkaç gün içinde ağrı şiddetlenir ya da beklenmeyen reaksiyonlar gelişirse mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Faset Eklem Sendromu Tekrarlayabilir Mi?
Faset eklem bloğu sonrası ilk birkaç saat dinlenmek önerilir. Enjeksiyon bölgesinde hafif bir ağrı, morarma ya da uyuşukluk hissi olabilir. Bu genellikle geçicidir. İşlem günü ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalı ve bölge temiz tutulmalıdır. Eğer birkaç gün içinde ağrı şiddetlenir ya da beklenmeyen reaksiyonlar gelişirse mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Faset eklem sendromu tekrarlayabilen bir rahatsızlıktır. Özellikle omurgayı zorlayan hareketlerin devam etmesi, fizik tedavinin aksatılması ya da yanlış postür alışkanlıklarının sürdürülmesi durumunda belirtiler geri dönebilir. Bu yüzden tedavi sonrası dönem, en az tedavinin kendisi kadar önemlidir.
Omurga sağlığınız için ağrıyı hafife almayın!
Bel veya boyun bölgenizde sürekli ağrı hissediyorsanız, Hisar Hospital uzman doktorlarıyla görüşerek size özel tanı ve tedavi seçeneklerini öğrenin.
Randevu Alın veya Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon kliniğimizle iletişime geçin.
