Epilepsi Hastalığı Nedir, Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Nasıl Yapılır?

Epilepsi beyni etkileyen tekrarlayan nöbetlere neden olan nörolojik bir bozukluktur. Özellikle nöbetler meydana gelirken kişilerde bilinç kaybı, aynı yöne bir süre boş boş bakma, ellerde ve kollarda tekrarlayan titreme hareketi meydana gelir.

Epilepsi tanısı çeşitli tarama yöntemleri ve testler ile uzman bir hekim tarafından konur. Tedavi epilepsinin türüne, şiddetine ve bireyin tıbbi öyküsüne göre planlanır. Tedavi boyunca nöroloji uzmanı, uzman diyetisyen, psikolog ve sağlık ekibi beraber çalışır. Tedavide temel amaç nöbet sıklığını azaltmak ya da nöbetleri tamamen ortadan kaldırmaktır.

Epilepsi Nedir?

Beyni etkileyen ve bazen bilinç kaybı gibi tekrarlanan nöbetlere neden olan nörolojik bir bozukluktur. Beyinde hasar görmüş nöronların (sinir hücresi) ürettiği kontrolsüz elektriksel aktivite patlaması sonucunda epilepsi nöbetleri meydana gelir. Nöbetlerde nöronlarda artmış elektriksel aktivite istemsiz davranışlara, duygulara ve davranışlara neden olur.

Epilepsi Türleri

Epilepsi türleri semptomlarına ve beyinde kaynaklandığı bölgeye göre sınıflandırılmaktadır. Epilepsi türleri şunlardır:

• Absans epilepsi: Genellikle genetik faktörlere bağlı ortaya çıkmaktadır. Ani bilinç kaybına sebep olan tekrarlayan epilepsi krizleri ile karakterizedir. Krizlerin ardından kişi yaşamına kaldığı yerden devam edebilir fakat epilepside nöbetler çok sık meydana gelmesinden dolayı bu durum zorlaşmaktadır.
• Frontal lob epilepsisi: Beyinde hareket yeteneğini kontrol eden frontal lobdan (beynin ön kısmı) kaynaklı meydana gelen epilepsi türüdür. Bu nedenle kas güçsüzlüğüne, kolların ve bacakların sallanması, yüz buruşturma, gözlerin tek bir tarafa bakması gibi alışılmadık hareketlere neden olur.
• Temporal lob epilepsisi (TLE): Konuşma, hafıza ve işitme gibi yetenekleri kontrol eden temporal lobdan kaynaklı epilepsi krizleri yaşanır. Genellikle korku, mide bulantısı, olağandışı tat ve koku ile ilişkili nöbetlerdir.
• Neokortikal epilepsi: Serebral korteksten (beyinin dış tabakası) kaynaklı epilepsi türüdür.

Epilepsi Hastalığının Başlangıç (Erken) Dönem Bulguları Nelerdir?

Epilepsi kişilerde tekrarlayan nöbetlere neden olur. Genellikle meydana gelmeden önce herhangi bir semptom gözlenmez. Bazı kişilerde ise nöbetler ortaya çıkmadan önce erken dönem belirtiler gözlenir. Özellikle demans gibi nörolojik hastalıklara sahip yetişkinlerde, kafa travması, felç ve beyin tümörüne sahip bireyler, büyüme ve gelişme geriliği yaşayan çocuklarda erken dönem belirtileri ortaya çıkabilir. Yetişkinlerde erken dönem belirtileri; koordinasyon problemi, zayıflık ve hafıza bozuklukları gibi nörolojik bozukluk yaşanır. Çocuklarda epilepsi başlangıç belirtileri ise öğrenmede güçlük, yürümede geciklik, görme sorunları ve dikkat eksikliği gibi semptomlar gözlenir. Doğumdan itibaren epilepsi rahatsızlığına sahip bebekler ise kas kontrolünde ve uyku düzeninde problemler yaşayabilir.

Epilepsi Hastalığı Neden olur?

Epilepsi hastalığı; beyin travmalarından, beyni etkileyen tıbbi bir durumdan veya idiyopatik (nedeni bilinmeyen) olarak gelişebilir. Epilepsiye neden olan en yaygın faktörler şunlardır:

• İnme
• Genetik
• Ailede kalıtsal epilepsi öyküsü
• Beyin tümörü
• Beyindeki anormal kan damarları
• Alzheimer hastalığı gibi nörolojik hastalıklar
• Travmatik beyin hasarı
• HIV, AIDS ve beyin apsesi gibi enfeksiyonlar
• Doğum sırasında ve doğumdan sonra meydana gelen beyin hasarı
• Doğumsal beyin anomalileri
• Fenilketonüri gibi kalıtsal metabolizma bozuklukları

Epilepsi Genetik Midir?

Epilepsi, nöbetlerin olasılığını arttıran birden fazla gene sahip olunması ve bu genlerin çevresel faktörlerle etkileşimi sonucu oluşur. Epilepsi hastalarının yaklaşık %70’inde genetik ve çevresel faktör etkileşimler önemli rol oynar. Günümüze kadar epilepsi gelişimine katkıda bulunan yaklaşık 265 gen tanımlanmıştır.

Epilepsi Belirtileri Nelerdir?

Epilepside meydana gelen belirtiler beyinde hasarın ne kadar yayıldığı ve hangi bölgede ortaya çıktığına bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir. Epilepsinin en önemli belirtisi nöbettir. Epilepsinin türüne göre nöbetin şiddeti bireyden bireye değişir. Bazı kişilerde kasılma ve bilinç kaybı yaşanırken diğer kişiler ise yaptıkları işi bırakma ya da kısa bir süre uzaklara dalma gibi davranışsal değişiklikler yaşar. Epilepsi nöbetlerine bağlı ortaya çıkan belirtiler şunlardır:

• Anksiyete
• Korku
• Kaygı
• Depresyon
• Bilinç kaybı
• Kaslarda sertlik
• Kollarda ve bacaklarda kontrol edilemeyen titreme hareketi

Epilepside Nöbet Türleri

Epilepside nöbetler beyinin belli bir bölgesinden meydana gelen yani fokal nöbetler ve beyinin her iki lobunda da nöronal aktivite sonucunda meydana gelen yani jeneralize nöbetler olmak üzere ikiye ayrılır.

Fokal nöbetler: Beyinin tek bir kısmından kaynaklı meydana gelen nöbet türleridir. Özellikle frontal ve temporal beyin bölgelerinde meydana gelen nöbetlerdir.

Jeneralize nöbetler: Beynin her bölgesinde anormal elektriksel aktivite sonucu meydana gelir. Bu nöbet çeşitleri şunlardır:

• Ani bilinç kaybı: Kaslarda hafif seğirme ve kişinin boşluğa bakmasıdır.
• Tonik nöbetler: Vücut kaslarında meydana gelmesine neden olan nöbettir.
• Atonik nöbetler: Normal kas tonusunun kaybına neden olarak kişinin istemsiz düşmesine neden olan nöbetlerdir.
• Klonik nöbetler: Vücudun kol ve bacak kaslarında meydana gelen sarsıntı hareketine neden olan nöbettir.
• Miyoklonik nöbetler: Vücudun üst kısmında, kollarda ve bacaklarda ani kasılmalara neden olan nöbet türüdür.
• Tonik-klonik nöbetler: Vücudun sertleşmesi, kollarda ve bacaklarda tekrarlayan hareketlere neden olan nöbet çeşididir.
• İkincil jeneralize nöbetler: Fokal bir nöbet olarak başlayıp devamında beyinin tamamına yayılan nöbettir.

Epilepsi Tanısı Nasıl Konulur?

Uzman bir hekime başvurulması halinde ayrıntılı tıbbi değerlendirme ve tanı testleri yardımıyla epilepsi tanısı konulur. Doktor fizik muayene sırasında nöbet sıklığı ve ailede epilepsi öyküsü hakkında bilgiler edinir. Genellikle tanı kişinin en az 24 saat arayla bir veya daha fazla kontrol altına alınmamış nöbet geçirilmesinden sonra epilepsi tanısı konur. Bu tanı yöntemine ek olarak doktor çeşitli testlere ve tarama yöntemlerine başvurarak tanı koyabilir. Ayrıca kullanacağı tarama ve görüntüleme yöntemleri epilepsinin takibi için kullanılır. Doktorun kullandığı testler ve görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Kan testleri: Nöbetlere neden olabilecek metabolik ve genetik sorunlar tespit edilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve bilgisayarlı tomografik tarama (CT): MR ve CT taramaları beyinde nöbetlere neden olabilen tümör veya dokusal anomalileri tespit etmeyi sağlar.
• Elektroensefalografi (EEG): İlaç tedavisinin etkinliğini ölçmeyi sağlar.
• Stereo elektroensefalografi (SEEG): Nöbetlerin beyinde hangi bölgeden kaynaklandığını bulmayı sağlar.
• Pozitron emisyon tomografisi (PET): Beynin fotoğrafını çekerek anormal ve normal kimyasal aktiviteye sahip beyin bölgelerini tespitini sağlar.

Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Epilepsi tanısı konulmasından sonra tedaviye kısa süre sonra başlanmalıdır. Nöroloji uzmanı tedavide nöbet geçirme sıklıklığını azaltmayı ya da mümkünse nöbetleri ortadan kaldırmayı amaçlar. Epilepsi tedavisini ilaç tedavisi, ameliyat, ketojenik diyet ve sinir uyarımı kapsamaktadır.

İlaçlar

Antiepileptik ilaçlar beyin hücrelerinin çalışma şeklini değiştirerek nöbetleri önlemektedir. Doktorun önerdiği ilaç çeşidi ve dozu; bireyin sahip olduğu epilepsi türüne, nöbet sıklığına, yaşına, cinsiyetine ve diğer tıbbi durumlara göre değişmektedir. Doktor tarafından önerilen ilaç ilk aşamalarda etkinliği takip edilir. Eğer ilaç yetersiz kaldığını düşünürse veya kişi ilacın yan etkilerinden şikayet ederse doktor farklı ilaç denemeleri yapar. Kişiye uygun ve tedaviye iyi cevap veren antiepileptik ilaç tespit edildiğinde düzenli kullanım sağlanır.

Ameliyat

Bazı epilepsi hastaları birçok ilaç denemesine rağmen nöbetleri kontrol etmekte zorluk çeker. Ayrıca anormal beyin dokusundan kaynaklı epilepsi nöbetleri yaşanabilir. Bu nedenle doktor yaptığı tarama yöntemleri ve testler sonucunda dokunun çıkarılabilir bir konumda olduğunu tespit etmesi halinde cerrahi müdahaleye başvurmaktadır. Ameliyata karar vermeden önce doktor yaptığı testler yardımıyla epilepsi nöbetlerinin beynin aynı bölgeden kaynaklandığını belirler. Ayrıca doktor ameliyat ile alınacak olan beyin dokusunun konuşma ve hareket yeteneği gibi önemli yaşamsal işlevlere etkisini tespit eder. Doktor bu koşulları değerlendirip ameliyata karar verir.

Ketojenik Diyet

Ketojenik diyette vücut enerji kaynağı olarak karbonhidratlar yerine yağları kullanmaktadır. Vücut yağları parçalaması sonucunda ketonlar oluşur. Vücutta keton birikimine ketozis denir. Ketozis vücutta nöbetleri kontrol etmede yardımcı olacak kimyasal değişiklikleri meydana getirir. Ketojenik diyet; nöroloji uzmanı, diyetisyen ve ailenin ortak kararı sonucu uygulanır. Çünkü uygulaması oldukça zor ve katı bir diyettir. Diyet genellikle hastanede diyetisyen gözetiminde uygulanmaya başlar. Doktor diyet sürecinde yapılan kan testleri ile bireyin keton seviyesini ve diyetin neden olabileceği yan etkileri izlemektedir. Ketojenik diyet genellikle nöbet sıklığını azaltır. Ketojenik diyet katı bir diyet olmasından dolayı son yıllarda daha tolere edilebilen ve lezzetli diyet olan modifiye atkins diyeti ve düşük glisemik indeksli diyetlerde uygulanmaktadır. Bu diyetlerde nöbet sıklığını azaltma da başarılıdır.

Vagus Sinir Stimülasyonu (Uyarımı)

İlaçların kontrol almada yetersiz kaldığı ve cerrahi müdahalenin mümkün olmadığı durumlarda doktor epilepsi tedavisinde vagus sinir stimülasyonunu uygular. Vagus siniri beyin ve kalp arasında bağlantıyı sağlamaya yardımcı olmasının yanı sıra birçok vücuttaki dokuyla bağlantılı haldedir. Vagus sinir stimülasyonunda göğsün üst kısmına yerleştirilen stimülatör vagus sinirine ve beyne düzenli elektrik sinyalleri gönderir. Bu düzenli sinyaller yardımıyla nöbet geçirme sıklığını ve şiddetini azaltır.

Epilepsi Tedavisi Sonrası Süreç Nasıldır?

Tedavi sonrasında nöroloji uzmanı bireyi ve yakınını epilepsi nöbetleri hakkında bilgilendirir. Epilepsi kişi üzerindeki etkisi önemsiz olmalı. Kişi durum hakkında olumlu düşünmesi sağlamalıdır. Bu nedenle tedavi sonrası aşamada uzman hekimle iş birliği içerisinde olmak ve reçete edilen ilaçları kullanmak önemlidir. Kişinin sağlıklı ve dengeli yaşam şartları sağlaması açısından tedavi sonrası takip gereklidir. Özellikle bu aşamda nöbet tekrarları meydana gelmemesi için nöbet tetikleyen faktörlerden kaçınmalıdır. Epilepsi ataklarını tedavi sonrası tetikleyen durumlar şunlar olabilir:

• Uyku eksikliği
• İlaç tedavisine uymama
• Alkol
• Uyuşturucu
• Stres

Epilepsi Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular