Eğri Boyun Hastalığı

Eğri boyun hastalığı tıp literatüründe geçen adıyla tortikollis özellikle çocukluk çağında karşılaşılan boynun tek tarafa yatık olması ile karakterize bir sağlık sorunudur. Eğri boyun hastalığı boynun yanlarında bulunan kaslardan birinde veya her ikisinde birden herhangi bir sebeple hasar olması sonucunda görülebilen bir rahatsızlıktır. Eğri boyun hastalığı doğuştan olabileceği gibi sonradan da ortaya çıkabilir. Başın bir tarafa doğru yatık olmasının yanında boyun kaslarında şişlik, yüzde simetri bozukluğu gibi semptomlar da eğri boyun hastalığının belirtileri arasında sayılabilir.

Tortikollis çoğunlukla kaslarda meydana gelen bir problem sonucunda görülmekle birlikte bazı durumlarda nörolojik bozukluklar gibi daha ciddi sağlık sorunları da eğri boyun hastalığına neden olabilir. Eğri boyun hastalığı alanında uzman bir doktorun fiziki muayenesi sonucunda kolaylıkla teşhis edilebilir. Ek olarak boyun röntgeni, baş ve boyun bilgisayarlı taraması (BT) gibi görüntüleme yöntemleri de hastalığın kesin tanısının konulmasında yaygın olarak kullanılır. Tedavi sürecine öncelikle fizik tedavi ile başlanan eğri boyun hastalığıyla ilgili merak edilenler yazının ilerleyen kısımlarında detaylı olarak ele alınmıştır.

Eğri Boyun Hastalığı (Tortikollis) Nedir?

Boyun kaslarında spazm ve sertlik ile kendisini gösteren eğri boyun hastalığı (tortikollis) doğuştan veya sonradan ortaya çıkabilen bir sağlık sorunudur. Eğri boyun hastalığı olanlarda genellikle başın bir tarafı bir yana çene başka bir yana yatık durumdadır. Eğri boyun hastalığı bazı durumlarda kendiliğinden iyileşebilse de tekrarlama riski olduğundan tedavi sürecinin uzman bir doktor kontrolünde yürütülmesi önemlidir.

Eğri boyun hastalığı doğuştan olabileceği gibi sonradan (edinsel) da ortaya çıkabilir. Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte (idiyopatik tortikollis) zorlu doğumlar sonrasında bebeklerde eğri boyun hastalığı görülme riski olabilir. Ek olarak bebeğin doğumdan önce anne karnındaki pozisyonu da eğri boyun hastalığına neden olabilir. Doğumda görülen eğri boyun hastalığı konjenital torticollis olarak adlandırılır. Tüm tortikollis vakalarına bakıldığında en sık karşılaşılan türün konjenital tortikollis olduğu görülür. Dünya genelinde yaygın görülen bir boyun deformitesi olan eğri boyun hastalığına yaklaşık olarak her 100 doğumdan 0,3 ila 1,9’unda rastlandığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Bununla birlikte kas ve sinir zedelenmesi olan herkeste eğri boyun hastalığı ortaya çıkabilir. Bir başka ifadeyle genellikle doğumla birlikte görülen bir sağlık sorunu olan eğri boyun hastalığı her yaş grubunda ortaya çıkabilir. Bazı çalışmalar insanların yaklaşık %90’ının hayatlarının bir döneminde eğri boyun hastalığı ile karşılaşma riskinin olduğunu göstermektedir.

Eğri Boyun Hastalığının Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Eğri boyun hastalığı vakalarının büyük çoğunluğunu idiyopatik yani nedeni kesin olarak bilinmeyen vakalar oluşturmaktadır. Bazı çalışmalar genetik faktörlerin eğri boyun hastalığında etkili olabileceğini gösterse de bu konuda yeterli kanıt yoktur. Tortikollis doğumda meydana gelen bir zorlanmaya bağlı görülebileceği gibi beyindeki bir hasara bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bu nedenle bebeklerde boyun eğriliği fark edildiği anda vakit kaybetmeden uzman bir doktordan randevu alınması ve gerekli kontrollerin yaptırılması önemlidir.

Boyun kasları yüzeysel ve derin olmak üzere iki ana grupta incelenir. Boynun ön tarafında yer alan ve elle hissedilebilen sternokleidomastoid (SKM) kası başın karşı tarafa dönmesi ve aynı yönde eğilmesine görevlidir. Eğri boyun hastalığı çeşitli sebeplerle bu kasın kasılı kalması sonucunda ortaya çıkabilir. Eğri boyun hastalığının türüne göre nedenleri değişiklik gösterebilir. Eğri boyun hastalığının başlıca çeşitleri ve nedenleri şu şekildedir:

• Konjenital tortikolis: Doğum öncesinde ve/veya sırasında boyun kaslarında herhangi bir sebeple deformasyon olması konjenital tortikolisin başlıca nedenlerindendir. Bebeğin rahimde sıkışması gibi doğum öncesi pozisyonu, SCM kasında anomali, doğumun zor geçmesi, bebeğin boyun kaslarında kanama veya kan toplanması (hematom), bebeğin kas dokusunda fibrozis adı verilen sertleşme, bebeğin omurlarından iki veya daha fazlasının kaynaşması ile karakterize bir doğumsal anomali olan Klippel-Feil sendromu konjenital tortikolisin başlıca nedenlerindendir.
• Travma: Boyun bölgesinde yanık veya yara gibi travmalar boyun kaslarının zedelenmesine, buna bağlı olarak eğri boyun hastalığına neden olabilir.
• Oküler tortikolis: Bazı göz kaslarının çeşitli nedenlerle zedelenmesi eğri boyun hastalığı ile sonuçlanabilir.
• Nörolojik problemler: Felç gibi nörolojik sağlık sorunları da eğri boyun hastalığına yol açabilir.
• Spazmodik tortikolis (distoni): Duygusal stres, aşırı fiziksel yüklenme veya ani hareketler eğri boyun hastalığı sebebi olabilir.

Yukarıda sayılanlara ek olarak edinilmiş yani sonradan gelişen eğri boyun hastalığının çocuklarda en sık rastlanan sebeplerinden bir tanesi de enfeksiyon veya zedelenme gibi herhangi bir nedenle boğazının şişmesidir. Boğazdaki şişlik omurganın üstündeki dokunun gevşemesine ve omurların yerinden kaymasına ve boyun kaslarının kasılmasına neden olabilir. Ek olarak reflü gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları veya yanlış uyku pozisyonu gibi durumlar da eğri boyun hastalığı risk faktörleri arasında sayılabilir.

Eğri Boyun Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Boyun kasında spazm ve sertlik, başın tek tarafa eğilmesi veya dönmesi gibi semptomlar hastalığın en önemli belirtilerindendir. Yenidoğanlarda konjenital eğri boyun olması durumunda ebeveynler bebek birkaç haftalık olana kadar sorunu fark etmeyebilir. Doğumdan sonra edinilen tortikolis ise genellikle bebek 4-6 haftasını doldurduktan sonra fark edilir. Ancak uzman doktorlar fiziki bir muayene ile bebeklerde eğri boyun hastalığını teşhis edebilir. Bu nedenle doğumdan itibaren bebeklerin düzenli olarak doktorların önerdiği aralıklarla kontrollerinin yaptırılması önemlidir. Bununla birlikte belirtiler hastalığın türüne göre değişiklik gösterebilir. Konjenital eğri boyun hastalığının başlıca belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Bebeğin başında ve/veya sırtında hareket kısıtlılığı,
• Bebeğin başının bir tarafa çenesinin diğer tarafa eğik durması,
• Bebeğin omuzlarından bir tanesinin diğerine kıyasla daha yukarıda olması,
• Boyun kasında elle hissedilen şişlik veya yumru,
• Yüzün bir tarafının diğerinden daha küçük olması gibi yüzde asimetrik.

Yukarıda sayılan belirtilerin büyük çoğunluğu sonradan edinilen eğri boyun hastalığında da görülür. Ek olarak sonradan gelişen tortikollis vakalarında baş ağrısı, şiddetli boyun ağrısı, başta titreme gibi belirtiler de görülebilir.

Siz de bebeğinizin boynunda hissedilir şişlik, yumru, sertlik gibi yukarıda sayılan eğri boyun hastalığı belirtilerinden bir veya birkaçını fark etmeniz halinde alanında uzman bir çocuk doktorundan randevu almayı ihmal etmeyin.

Eğri Boyun Hastalığının Tanısı Nasıl Yapılmaktadır?

Eğri boyun hastalığı tanısı alanında uzman bir çocuk doktorunun fiziki muayenesi ile konulabilir. Muayene sırasında doktor ebeveynlere doğumun nasıl gerçekleştiği, doğum öncesinde herhangi bir problem olup olmadığı gibi bazı sorular yöneltebilir. Tıbbi öykünün alınmasının ardından doktor eliyle ve gözüyle bebeğin boyun kaslarını inceler. Normal şartlarda boyun kaslarında şişlik, sertlik, boyun hareketlerinde kısıtlılık veya boynun bir tarafa eğik olması gibi bulgular fiziki muayene sırasında kolaylıkla fark edilebilir. Bununla birlikte bazı durumlarda doktorlar tanıyı doğrulamak için boyun röntgeni, BT (bilgisayarlı tomografi) veya MR ( manyetik rezonans) gibi görüntüleme teknikleri yardımıyla baş ve boyun bölgesini incelemek isteyebilir.

Eğri Boyun Hastalığının Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?

Eğri boyun hastalığı tanısı konulduktan sonra doktorlar hastalığın türüne ve şiddetine göre bir tedavi planı hazırlar. Hastalığın tedavisinde fizik-tedavi önemli yer tutar. Tedavide asıl amaçlanan herhangi bir sebeple kısalmış boyun kasını normal durumuna getirmektir. Bu amaç doğrultusunda germe ve esnetme egzersizleri kullanılır. Fizik tedaviye erken dönemde başlanması tedaviden daha kısa sürede olumlu sonuç almaya yardımcı olabilir. Tanı konulmasının ardından doktorlar ebeveynlere germe ve esnetme egzersizleri hakkında bilgi verir. Egzersizlerin gün içerisinde birkaç defa tekrarlanması gerekir. Egzersizler sırasında bebeğin kafasını yavaş ve dikkatli biçimde karşı tarafa ittirmek sonra da esnetmek gerekebilir. Germe ve esnetme egzersizlerine ek olarak doktorun önerdiği şekilde bebeği farklı pozisyonda yatırmak gibi bebeğe pozisyon değişiklikleri yaptırmak da tedavinin bir parçasıdır. Evde uygulanabilecek bu egzersizlerin yetersiz kaldığı durumlarda tedavinin hastane ortamında doktor kontrolünde devam etmesi gerekebilir. Eğri boyun hastalığının tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım esas alınarak tedaviye fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, ortopedist ve/veya çocuk nörolojisi uzmanı ile devam edilebilir. İleri derece tortikollis vakalarında germe-esnetme egzersizleri yetersiz kalabilir. Bu durumda sorunlu olan SCM kasının uzman bir ortopedi cerrahı tarafından gerçekleştirilecek bir ameliyatla uzatılması gerekebilir.

Eğri Boyun Hastalığının Uzun Vadeli Tedavi ve Takibi Nasıl Yapılmaktadır?

Eğri boyun hastalığında tedaviye erken başlanması tedavi şansını önemli ölçüde artırır, genellikle birkaç ay içerisinde bebeklerde iyileşme görülmeye başlar. Bununla birlikte özellikle geç başlanan tedavilerden sonra ve/veya şiddetli tortikollis durumunda uzun vadede hastalık tekrarlayabilir. Bu nedenle tedavi başarılı olsa bile doktorların önerdiği şekilde bebeklerin düzenli aralıklarla kontrole götürülmesi, evde doktorların önerdiği egzersizlerin uygulanması önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Eğri boyun hastalığı özellikle bebeklik çağında sık rastlanan bir sağlık sorunudur. Eğri boyun hastalığı ile ilgili sıklıkla sorulan sorulardan bazıları aşağıda ele alınmıştır.