Çocuklarda Morarma (Siyanoz) Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Çocuklarda Morarma (Siyanoz) Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir?

Siyanoz kanda oksijen eksikliği sebebiyle cilt, dudaklar ve tırnaklarda meydana gelen mavimsi renk değişikliğidir. Normal durumda alyuvarlar oksijeni dokulara taşır ve kan oksijenle dolduğundan kan parlak kırmızı renktedir. Bu durum cildin pembemsi bir tona sahip olmasını sağlar. Ancak dolaşımda yeterli oksijen bulunmadığında kan daha koyu ve mavi-mor tonlarda olur. Bu nedenle cilt daha soluk ve mavimsi bir renk yansıtır. Atardamardaki kanda normal oksijen satürasyonu (doygunluğu) %96`nın üzerindedir. Bu oranın %93`ün altına düşmesi anormaldir ve %85`in altına düşmesi ile ciltte morarmalar oluşmaya başlar. Siyanoz bir hastalık değildir ancak altta yatan bir durumun habercisidir.

Vücutta siyanozun belirlenmesinde birçok bölge incelenir. Siyanozun tespit edilebilirliği cildin inceliği ve kanlanmanın zengin olmasına bağlıdır. Bu nedenle dudaklar, ağız boşluğu, burun, kulak memeleri, kol ve bacaklar, el ve ayak parmak uçları siyanozun varlığını gösteren bölgelerdir. Koyu bir ciltte siyanoz, dudaklar, diş etleri, tırnaklar ve göz çevresinde tespit edilir. Siyanoz her yaş grubunda görülebilir, doğuştan veya sonradan meydana gelen rahatsızlıkların bir sonucu olabilir. Başlıca iki tür siyanoz vardır:

1. Periferik (çevresel) siyanoz: Eller, ayaklar ve parmak uçlarında yoğunlaşan mavimsi renk değişikliğidir. Çevresel siyanoz nadiren hayati tehlikeye neden olur. Soğuğa maruziyet, Raynaud hastalığı gibi kan damarlarında daralma sonucu meydana gelir.
2. Santral (merkezi) siyanoz: Vücutta genel mavimsi renk değişikliğidir ve daha ciddi bir durumdur. Genel olarak dudaklar, ağız boşluğu, dil, eller ve ayaklarda morarma ile kendini gösterir. Oksijen doygunluğunun azalması ile oluşan merkezi siyanoz genellikle doğuştan kalp hastalıkları ve akciğer hastalıklarına bağlı olarak gelişir.

Kollar ve bacaklarda asimetrik mavimsi renk değişikliği görülmesi diferansiyel siyanoz olarak adlandırılır ve altta yatan ciddi bir kalp-akciğer probleminde işaret edebilir. Ayrıca ilaçlar, toksinler ve metal maruziyeti ile oluşan morarmalar da mevcuttur ve bu duruma “Psödosiyanoz” denir.

Çocuklarda Morarma Neden Olur?

Çocuklarda morarma, kandaki oksijen oranının yetersiz olmasından kaynaklanır. Kandaki daha az oksijen seviyesi daha çok mavi ışığı yansıtan koyu kırmızı renge neden olur. Dolayısıyla cilt tonu mavimsi bir görüntü verir. Merkezi ve çevresel siyanoz farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Merkezi siyanozun nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Kafa içi kanama
• Pulmoner emboli (akciğer pıhtısı), zatürre, astım, KOAH, pulmoner hipertansiyon, bronşiyolit gibi akciğer kaynaklı nedenler
• Kalp yetmezliği, kalp kapakçık hastalıkları, doğuştan kalp hastalıkları
• Hipotermi
• Yüksek irtifa
• Obstrüktif uyku apnesi
• Polisitemi (Kırmızı kan hücrelerinin artması)
• Aşırı dozda alınan eroin gibi sinir sistemini etkileyen durumlar
• Hemoglobinopati (Anormal hemoglobin üretimi ve yapısı)

Merkezi siyanozun nedenleri çevresel siyanoza da neden olabilir. Çevresel dolaşımı etkileyen siyanoz şu nedenlere bağlı olabilir:

• Kalp yetmezliği, şok nedeniyle oluşan azalmış kan hacmi
• Hipotermi
• Raynaud fenomeni
• Ateroskleroz, Buerger hastalığı nedeniyle oluşan atardamar tıkanıklığı
• Derin ven trombozu gibi toplardamar tıkanıklıkları
• Hiperviskozite (kanın kalın yapıda olması)

Kalp ve akciğer kaynaklı nedenler, hemoglobin üretimi ve yapısının anormalliği genellikle merkezi siyanozu meydana getirir. Siyanoza sahip çocuklarda alında terleme ve zayıf nabız özellikle konjestif kalp yetmezliğine işaret edebilir.

Çocuklarda Morarma Tanısı Nasıl Konulur?

Çocuklarda siyanoz tanısı ayrıntılı bir öykü ile fizik muayene ile yapılır. Ayrıntılı öykü soğuğa maruz kalma, zehirli maddelere maruziyet, kronik hastalıklar, travma, cerrahi işlemler ve siyanozun semptomlarını içerir. Çocuklarda morarma doğumdan itibaren görülüyorsa siyanozun nedeni doğuştandır. Çocuklarda siyanoz tanısında morarmanın dağılımı ve derecesi önemli bir noktadır. Fizik muayenede tüm vücut, kollar ve bacaklar dikkatle kontrol edilir. Yanaklar, burun, kulaklar, ağız siyanozun değerlendirilmesinde başlıca bölgelerdir. Bu bölgelerde cilt daha incedir ve kanlanmanın incelenmesi kolaydır. Yetersiz ışık altında yapılan muayene, derinin kalınlığı ve cilt rengi gibi nedenler teşhis sonuçlarını etkileyebilir. Siyanozun yanı sıra ateşin görülmesi zatürre, septik şok, krup gibi hastalıkların habercisi olabilir.

Merkezi siyanozda renk değişikliği özellikle dudaklar, dil, ağız boşluğu, eller ve ayaklarda görülür. Uzun süre merkezi siyanoza sahip hastalarda çomak parmak oluşumu görülür. Merkezi siyanozun en yaygın nedenleri doğuştan kalp bozuklukları ve polisitemi olduğundan siyanozun teşhisi önem taşır. Ayrıca solunum ile ilgili semptomlar genellikle merkezi siyanoz ile ilişkilidir. Morarmanın dağılımında çevresel dolaşımın incelenmesi de önemlidir. Çocuklarda çevresel siyanoz ise genellikle soğuğa maruziyet ve akrosiyanozdur. Kan gazları değerleri normal ancak dolaşımı bozuk olan hastalar siyanoz olabilir.

Siyanozun tanısında ek olarak doktorunuz çeşitli testler isteyebilir. Akciğer grafisi, elektrokardiyografi, ekokardiyografi, hiperoksi testi, pulse oksimetre gibi cihaz ve testler kan gazlarının değerlendirilmesi ve altta yatan hastalıkların teşhisi için uygulanabilir.

Çocuklarda Morarmanın Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda morarma, vücudun çeşitli bölgelerinde mavi-mor renk değişikliğine neden olur. Renk değişikliği dil, diş etleri, tırnaklar ve kulakları da etkileyebilir. Özellikle dudaklar, tırnaklar ve göz çevresinde daha yoğun renk değişikliği görülebilir. Siyanozun türüne göre karşılaşılabilecek diğer belirtiler şunlar olabilir:

• Aşırı yorgunluk
• Kol ve bacaklarda karıncalanma veya uyuşma
• Vücut ısısında düşüş
• Öksürük ve hırıltı
• Nefes almada zorluk
• Baş dönmesi
• Zayıflık

Koyu ciltli bireylerde siyanoz beyaz veya grimsi görünebilir. Özellikle cildin ince olduğu bölgelerde renk değişiklikleri tespit edilebilir.

Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Siyanozun tedavisi ana nedene bağlı olarak belirlenir. Hastalıklar, çevresel koşullar ve maruziyetler gibi faktörler tedavi planını belirler. Siyanozun öncelikli tedavilerinden biri oksijen tedavisidir. Diğer tedavi seçenekleri şu şekilde gruplandırılabilir:

• Isıtma ve masaj: Raynaud fenomeni gibi soğuğa maruz kalma sonucunda etkilenen bölgelerin hafifçe ısıtılması ve masajının yapılmasıdır.
• Solunum cihazları: Siyanoza neden olan durum astım, KOAH gibi akciğer hastalıklarından oluşuyorsa tedavide solunum cihazlarına yer verilir.
• Antibiyotik tedavisi: Zatürre gibi siyanoza neden olabilen enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde antibiyotik tedavisi uygulanır.
• Diğer ilaçlar: Kalp ve akciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılan çeşitli ilaç gruplarıdır.
• Metabolik anormalliklerin düzeltilmesi: Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) ve hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü) gibi anormallikler ve beslenme sorunlarının düzeltilmesi siyanoza neden olabilecek bazı hastalıkların gelişmesini önler.
• Ameliyat: Fallot tetralojisi, Triküspit atrezi gibi doğuştan gelen kalp hastalıklarının düzeltilmesinde cerrahi müdahale gerekir.

Tedavilere ek olarak kan damarlarını daraltarak kan akışını ve dokuların oksijenlenmesini engelleyen ilaç grupları doktor önerisiyle bırakılabilir. Ayrıca kan damarlarını daraltma etkisi gösteren bazı alışkanlıkların bırakılması gerekebilir. Kahve, çay gibi kafein içeren gıdaların alınması sınırlandırılabilir. Çeşitli kimyasal ve yabancı maddeye maruziyetin engellenmesi amacıyla çevresel değişiklikler sağlanabilir. Durumun ciddiyetine göre solunum makinesi veya ventilatöre ihtiyaç duyulabilir.

Sıkça Sorulan Sorular:

Bebek ve çocuklarda yaygın olarak görülen morarma, farklı şekillerde meydana gelebilir. Morarmalar normal bir durum olarak görülse de bazı durumlarda ciddi tehlikelere neden olabilir. Çocuklarda görülen morarmalar ile ilgili merak edilen sorular ve cevaplarını öğrenmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Siyanoz tanısı ve tedavisinde hekim ve hastane, hastalara verilen ilaçlar, yapılan tetkik ve tahlillerin güvenilirliği kritik önem taşır. Hastanemizde Çocuk Kardiyoloji bölümü ve alanında uzman doktorların bulunmasının yanı sıra tanı ve tedavi için gerekli malzeme ve cihazlar mevcuttur.