Aşı, vücudun doğal savunma sistemini uyararak yabancı mikroorganizmalara karşı daha etkili savaşmasını sağlar. Aşılama aynı zamanda “bağışıklama” olarak da bilinir. Vücuda çeşitli yollarla verilen zayıflatılmış mikroorganizmalara karşı bağışıklık sisteminin harekete geçmesi sağlanır. Ardından hastalık etkeni vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi mikroorganizmayı tanır ve nasıl savunma yapacağını bilir. Özellikle bağışıklık sistemi henüz gelişmemiş bebekler bulaşıcı hastalıklara karşı en savunmasız gruptur.
Aşılama, ciddi ve ölümcül hastalıklara karşı bağışıklığı geliştiren ürünlerdir ve çoğunlukla çocukluk döneminde uygulanır. Çocukların hastalıklardan zarar görme olasılığı, aşıdan çok çok daha fazladır. Aşı nadiren ciddi yan etkilere sebebiyet verir. Çoğunlukla hafif yan etkiler gösterir ve güvenli bir uygulamadır. Uygulanan tüm aşılar, halk için uygulanmadan önce klinik olarak sıkı güvenlik testlerinden geçirilir. Sonucunda kalite ve güvenlik standartlarının katı bir kontrolü ile aşılar dağıtılır.
Çocuk Aşıları Nelerdir?
Aşılama vücuda zayıflatılmış canlı veya ölü mikroorganizmaların çeşitli yollarla verilerek, vücudun enfeksiyona karşı koruyan antikorların üretilmesini uyaran bir bağışıklama işlemidir. Aşılamanın yaşamın erken dönemlerinde yapılması olası hastalık risklerini ortadan kaldırmaya yardımcıdır. Özellikle bebek ve çocuklar bulaşıcı hastalıkların yayılması ve yerleşmesinde savunmasızdır. Bağışıklık sistemi gelişmemiş çocuklarda bulaşıcı hastalıklar tehlikeli olabilir ve organları hasara uğratabilir. Çocuklara uygulanan aşılar şu şekilde sıralanabilir:
- Hepatit B: Akut ve kronik hepatit, karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanserinden korur.
- BCG (Verem/Tüberküloz aşısı): Tüberküloz menenjit ve yaygın tüberkülozdan korur.
- Difteri (4`lü ve 5`li karma aşı içerisinde): Öldürücü olabilen difteri hastalığından korur.
- Boğmaca (4`lü ve 5`li karma aşı içerisinde): Bebeklerde öldürücü olabilen boğmaca hastalığından korur.
- Tetanoz (4`lü ve 5`li karma aşı içerisinde): Bebeklerde tehlikeli olabilen tetanoz hastalığından korur.
- Çocuk felci (4`lü ve 5`li karma aşı içerisinde): Sakatlığa ve ölüme yol açabilen çocuk felci hastalığından korur.
- Hib (5`li karma aşı içerisinde): Menenjit ve menenjite bağlı gelişen sakatlıktan korur. Orta kulak iltihabı riskini azaltır.
- KPA (Konjuge Pnömokok Aşısı): Zatürre,Menenjit, sepsis ve bunlara bağlı sakatlıktan korur. Orta kulak iltihabı riskini azaltır.
- Kızamık (KKK aşısı içerisinde): Kızamığa bağlı zatürre, beyin iltihabı ve SSPE (Subakut sklerozan panensefalit) hastalığından korur.
- Kızamıkçık (KKK aşısı içerisinde): Bebeklerin anne karnındaki sakatlığını önler.
- Kabakulak (KKK aşısı içerisinde): Kabakulağın sebep olduğu beyin, beyin zarı ve testis iltihabından korur.
- Suçiçeği: Suçiçeği, beyin ve beyin zarı iltihabı, zona hastalıklarından korur.
- Hepatit A: Akut hepatit ve karaciğer yetmezliğinden korur.
- Rotavirüs :ağır ishalden korus
- Meningokok aşıları:menenjitten korur
- HPV aşısı:bayanlarda serviks kanserinden korur
Çocuk Aşıları Ne İçin Yapılmalıdır?
Bağışıklık sisteminin vücuda giren mikroorganizmaları tanıyarak vücudu savunmaya geçebilmesi amacıyla aşılama programları yürütülür. Doğal savunma sistemini destekleyen bir uygulamadır. Aşıların etken maddeleri ve çalışma şekilleri farklı olabilir ancak ortak amaç bağışıklık sisteminin yabancı mikroorganizmalara karşı koruma oluşturmasını sağlamaktır. Uygulanan aşılar, genellikle birkaç hafta içerisinde koruma geliştirmeye başlar ancak bu koruma ömür boyu sürebilecek düzeydedir. Bazı aşılar için tekrarlanması gereken dozlar vardır ve savunmayı sürdürmek amacıyla takviye dozları(rapel-pekiştirme) gerekir.
Hastalık geliştirme yeteneğine sahip bakteri, virüs, mantar vb. mikroorganizmalar insan veya hayvanlar yoluyla yayılabilir. Biyolojik bir savunma ürünü olan aşılar, mikroorganizmaların hastalık yapma özelliğinin kaybettirilmesi veya salgıladığı toksinlerin ortadan kaldırılmasıyla geliştirilir. Aşılar canlı ve ölü aşılar olmak üzere ikiye ayrılır. Canlı aşılarda canlı mikroorganizmalar kullanılır ve zayıflatılarak vücuda verilir. Ölü aşılarda mikroorganizmaların ısı veya kimyasallar ile yapısı değiştirilir ve vücuda verilir. Dolayısıyla bağışıklık sisteminin zayıflatılmış mikroorganizmayı tanıma ve yok etme mekanizması geliştirmesi sağlanır. Vücut mikroorganizma ve toksinleri tanır ve gerçek bir mikroorganizma ile karşılaşırsa gelişmiş savunma sistemi ile kişiyi hastalıktan korur. Bu sayede kişi hastalığa karşı bağışıklanmış olur.
Tıp tarihinde aşı, salgın hastalıkların ve ölümlerin önlenmesi açısından en etkili bağışıklama müdahalesidir. Aşılanma ile gelecek nesillerde ortaya çıkabilecek hastalıkların önlenmesi de mümkündür. Çocuk felci aşısı ve çiçek aşısı ile salgın halindeki tablodan günümüze neredeyse yok denecek kadar az vakalar kalmıştır.
Aşılar Ne Zaman Yapılmalı?
Aşılama, vücudu hastalıklara karşı korumayı sağlayan önlemlerden biridir. Bebeklerde bağışıklık sistemi doğumda ve sonrasında tam olarak gelişemez. Bu nedenle bebekler ciddi bir şekilde enfeksiyon kapma ve hastalık geçirme riski ile karşı karşıyadır. Aşı programı bağışıklamayı en etkili biçimde sağlayan bir yoldur ve her aşı tipi belirli zamanlarda uygulanır. T.C Sağlık Bakanlığı`nın belirlediği aşı takvimine göre aşılar:
- Hepatit B: Doğumda, 1. ve 6. aylarda
- BCG (Verem aşısı): ayda
- 5`li Karma aşı (Difteri, Aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio ve İnfluenza Tip B): 2, 4, 6 ve 18. aylarda
- KPA (Konjuge Pnömokok aşısı): 2, 4 ve 12. aylarda
- KKK (Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak): ve 11 Temmuz 2016 itibariyle doğanlarda 48. ayda (1 Temmuz 2016’dan önce doğmuş ve henüz ilköğretime başlamamış çocuklara 2 doz ilköğretim 1.sınıfta)
- 4`lü Karma Aşı (Difteri, Aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio): 11 Temmuz 2016 itibariyle doğanlarda 48. ayda ( 1 Temmuz 2016’dan önce doğmuş ve henüz ilköğretime başlamamış çocuklar ilköğretim 1.sınıfta)
- Çocuk Felci Aşısı (Oral Polio): ve 18. aylarda
- Suçiçeği: ayda
- Hepatit A: v e 24. aylarda
- Erişkin Tipi Difteri-Tetanoz aşısı: 13 yaşına gelindiğinde yapılmalıdır.
Ayrıca sağlık bakanlığı rutin aşı takviminde bulunmayan ama dünyada ve ülkemizde özel olarak uygulanan Rotavirüs,meningokok ,HPV ve grip aşıları vardır
Aşıların Önemi Nedir?
Aşı, vücudu savunmasız olan bebek ve çocuklara bağışıklığın sağlanması amacıyla yapılır. Aşılama olmadan çocuklar ciddi bir hastalığa yakalanabilir ve hayati tehlike yaşayabilir. Aşılama ile bebek, çocuk ve yetişkinlerde vücutta hasara neden olabilen hastalıkların gelişmesi önlenir. Aşı, hastalık sonrası uygulanan bir tedavi değil hastalık öncesi bir önlem uygulamasıdır. Hastalığın fiziksel, psikolojik ve ekonomik sonuçları, aşılanmaya nispeten daha yüklüdür. Bu sayede ailenin ekonomi ve zaman yönünden tasarruf etmesi sağlanır. Aşı ile önlenen bazı hastalıklar uzun süreli sakatlıklara neden olabilir ve yıllar süren tedavilere gerek duyulabilir. Buna karşılık aşı olmak sağlık için iyi ve ekonomik bir yatırımdır.
Çocuklar için aşılama programları, gelir durumu fark etmeksizin ücretsiz sağlanan koruma programıdır. Bu nedenle hastalıkların önlenmesi, hastalık oluştuktan sonra yapılan tedavilerden daha basittir. Bebek ve çocukların aile ve arkadaş çevresine bulaşı en aza indirerek hastalıkların yayılması önlenir. Çocuklara uygulanan aşı programı çocuğun ne zaman hastalığa maruz kalabileceğini ve aşının en etkili olduğu zamanı dengelemeyi sağlar. Aşılar, toplumda uygulanmadan önce uzun bir süreç boyunca etki ve güvenlik testlerinden geçer. Bu sayede çocuk ve yetişkinlerin sağlıklarını sürdürmesinde etkili, güvenli ve kolay bir yol olması sağlanır. Aşılanmadan sonra hassasiyet, ağrı ve kızarıklık görülebilir ancak bunlar hastalıkların verdiği ağrı, stres ve rahatsızlık hissine kıyasla daha azdır. Aşılama ve bağışıklama ayrıca gelecek nesilleri korumayı sağlar. Geçmiş yıllarda dünya çapında insanları öldüren veya ciddi sakatlıklara yol açan birçok hastalık günümüzde aşılama sayesinde ortadan kalkmıştır. Bu sebeple çocukların aşılanması sadece onların değil gelecek nesillerin de hastalık ve sakatlıktan korunmasını sağlamaya yardımcıdır.
Aşılar Düzenli Yapılmadığı Takdirde Ne Gibi Sorunlar Yaşanır?
Çocuklar çeşitli sağlık problemlerine duyarlıdır ve ciddi hastalıklar geçirmeye açıktır. Aşılamanın düzenli yapılmaması durumunda görülebilecek durumlar:
- Çocukların aşıyla önlenebilir hastalıklara yakalanma olasılıkları artar.
- Ailede diğer üyelere bulaşıcı hastalıkların yayılma riski oluşur ve sonucunda ciddi şekilde hastalıklar görülür. Özellikle diğer bebek ve çocuklar, hamile kadınlar için ciddi tehlikeler görülebilir.
- Aşılamanın maliyeti, bulaşıcı hastalıkların tedavi maliyetinden daha düşüktür. Aşı Olmayan bireylerde görülebilecek ölümcül hastalıkların tedavileri uzun süreli ve yüksek maliyetlidir.
- Aşı gerektiren hastalıkların vücutta fiziksel ve psikolojik etkileri ciddi sonuçlar doğurabilir.
- Savunmasız gruplar içinde bulaşıcı hastalıklar, toplum salgınlarına yol açabilir. Aşı Olmayan bireyler sebebiyle yıllardır düşüşte olan hastalıklar yeniden artabilir.
- Aşı ile önlenebilen hastalıklar ömür boyu sakatlığa neden olabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir.
Sık Sorulan Sorular
Çocukluk aşıları hakkında en çok merak edilen sorular ve cevapları için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Her aşının yapılması zorunlu mudur?
Çocukların bulaşıcı ve yaşamı tehdit edici hastalıklardan korunması amacıyla aşılanmaları gerekir. Bu hastalıklar ile temas etmeden önce yaşamın erken dönemlerinde gereken önlemlerin alınması aşı ile sağlanır. Toplumda salgın hastalıkların artık görülmemesi tekrar yayılmayacağı anlamına gelmez. Bunun yanı sıra bu hastalıklara yönelik aşılanan birey sayısı azaldığında yeniden salgın oluşma ihtimali yükselir. Bu hastalıkların hala mevcut olduğu ve tedbir alınmadığı takdirde yeniden yayılabileceği unutulmamalıdır.
Aynı gün iki canlı aşı yaptırılabilir mi?
Çocuklar solunum, yemek yeme, yüzeylere temas etme yoluyla her gün çok fazla yabancı mikroorganizmaya maruz kalır. Çocuğunuz hastalandığında aşılardan çok daha fazla mikroorganizmaya maruz kalmış olur.
Bilimsel veriler, aynı anda veya aynı günde birkaç aşı uygulamasının çocuk üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmayacağını gösterir. 4`lü ve 5`li uygulanan karma/kombine aşılar aynı hastalığa neden olan ancak farklı birden fazla tip enfeksiyon ajanı ile oluşturulan ve uygulanan aşılardır. Bu sayede aşılanma için başvuru ihtiyacı azaltılır ve aynı anda çok fazla enjeksiyon ihtiyacını ortadan kaldırır. Sonuç olarak aşırı yüklenme gibi bir durum söz konusu değildir.
Aşılar yan etki olarak ateş yapar mı?
Aşılar son derece güvenlidir ve çoğunlukla ciddi bir yan etkiye yol açmaz. En yaygın görülen yan etkiler genellikle hafif atlatılır. Bu yan etkiler başlıca hafif ateş, kızarıklık, ağrı, şişlik, titreme, baş ağrısı ve yorgun hissetmek olabilir. Yan etkiler geçicidir ancak bazı durumlarda ebeveynler endişelenebilir. Çocuğunuzun daha iyi hissetmesine yardımcı olmak için:
- Enjeksiyon bölgesine soğuk bir bez uygulanabilir,
- Doktorunuzun önerdiği bir ateş düşürücü veya ağrı kesici kullanılabilir,
- Bol bol sıvı tüketilebilir,
- Ağrıyan kolun dinlendirilmesi ve hareket ettirilmemesi sağlanabilir. Bu sayede ağrının ve şişliğin artması önlenebilir.
Aşılamadan sonra ciddi yan etkiler nadiren görülür ancak çocuğunuzda sizi endişelendiren semptomlar görüyorsanız mutlaka doktorunuza başvurunuz.
Aşıların enfeksiyonlara karşı koruyuculuğu nedir?
Aşılar, vücudun doğal savunma sistemini harekete geçirmek amacıyla enfeksiyon oluşturan bir mikroorganizma gibi davranır. Tüm aşılar, bağışıklık sistemini uyararak antikor üretmeye başlamasını sağlar. Aşılarda bulunan bu mikroorganizma veya aktif bileşen bağışıklık sistemini harekete geçiren antijenlerdir. Bu antijenler zayıflatılmış, dış yüzeyi veya genetik materyalleri değiştirilmiş ve toksinleri hafifletilmiş bakteri, virüs vb. organizmalardır. Vücuda verilen zayıflatılmış mikroorganizmalar bağışıklık sistemi ile karşılaşır ve hafıza hücrelerine kaydedilir. Dolayısıyla daha sonra aynı etken organizma vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi hücreleri tanır ve daha gelişmiş bir savunma gösterir. Bu sayede uzun süreli bağışıklık sağlanmış olur.
Çocuklarda aşı programının ihmal edilmemesi ve düzenli takip edilmesi gerekir. Hastanemizde doktorlar tarafından yürütülen süreçler birebir ilgi ile takip edilir. Tecrübeli hekimlerin danışmanlığı ile tüm aşılar hastanemizde yapılmaktadır.