Radyasyon Onkolojisi (Radyoterapi) Nedir?
Radyoterapi; kanser hücrelerini yok etme amacıyla yüksek enerjili x-ışını ya da benzeri diğer parçacıkları kullanan bir tür kanser tedavisidir. Alanında uzmanlaşmış radyasyon onkologları, kanseri tedavi etmek için radyasyon tedavisi kullanırlar. Bir radyasyon tedavi süreci ya da programı genelde belirli bir süre boyunca verilen belirli sayıda dozdan oluşur. Bu dozları ve dozların uygulanma sıklığını radyosyon onkologları; hastanın genel durumu, kanserin türü ve evresi gibi değişkenlere bakarak düzenlerler.
Radyasyon tedavisi birçok farklı kanser türünü tedavi etmek için kullanılabilir, kemoterapi ya da cerrahi gibi diğer kanser tedavileri ile birlikte de tercih edilebilir. Kanser tedavisi ile ilgili bir sorun yaşıyorsanız ya da beklenmeyen yan etkilerden muzdaripseniz en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı düşünebilirsiniz.
Radyoterapinin uygulanması ve amaçları, kanser türüne ve kanserin çevre dokulara yayılıp yayılmadığına (metastaz) ya da yayıldıysa ne kadar uzağa yayıldığına bağlı olarak değişebilir. Kanserin türüne göre belirlenen tedavi planında; radyoterapi tek başına ya da farklı tedavilerin bir parçası olarak verilebilir. Radyasyon onkolojisinin radyoterapi kullanma şekillerinden bazıları şunlardır:
- Birincil tedavi olarak kullanılabilir: Çoğu zaman radyoterapinin amacı kanserin tamamından kalıcı bir şekilde kurtulmak ve kanserin tekrar ortaya çıkmasını engellemektir.
- Diğer tedavilerden önce kullanılabilir: Radyoterapi, büyük bir tümörü küçültmek için ya da tümörün tamamen çıkarılması için yapılacak ameliyat gibi operasyonlardan önce verilebilir. Bu duruma “neoadjuvan radyasyon tedavisi” denir.
- Diğer tedavilerin ardından kullanılabilir: Radyoterapi, uygulanan tedavi sonrasında kalan kanser hücrelerini yok etmek için verilebilir. Bu duruma “adjuvan radyasyon tedavisi” denir.
- Semptomları hafifletmek için kullanılabilir: Radyoterapi, kanserin belirti ve semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir. Bu duruma “palyatif radyasyon tedavisi” denir.
Radyasyon tedavisi pek çok farklı kanser türünü tedavi etmek için kullanılabilir. Kanser hastalarının çoğu bir şekilde tedavilerinde radyoterapi ile karşılaşabilirler. Bazı kanserler için tek başına radyoterapi etkili bir tedavi iken diğer kanser türleri için tedavilerin bir kombinasyonu en sağlıklı sonucu verir. Radyoterapi ayrıca, tekrarlayan kanser (tedavi sonrası kaybolmuş ancak sonra tekrar ortaya çıkmış olan) kanser için kullanılabilir. Bunun yanı sıra, metastatik (yani bulunduğu yerden başka yerlere yayılmış olan) kanseri tedavi etmek için de kullanılabilir.
Radyoterapinin hastalığa etkisi nasıl olur?
Radyoterapi yüksek dozlarda uygulandığında kanser hücrelerini öldürür ya da DNA’larına zarar vererek büyümelerini yavaşlatır. DNA (Deoksiribo Nükleik Asit); tüm canlıların canlılık işlevleri, biyolojik gelişmeleri ve çoğalmaları için gerekli genetik bilgiyi taşıyan bir şablon görevi görür. Bu şablona zarar geldiğinde hücreler düzgün çalışamaz. Bu yüzden DNA’nın hasarlanması, kanser hücrelerinin bölünmesini durdurmak ya da kanser hücrelerini öldürmek için kullanılır. Bu DNA’sı hasarlanmış kanser hücreleri öldüğünde vücut tarafından parçalanır, ardından vücuttan atılır.
Radyoterapi kanser hücrelerini hızlı bir şekilde öldürerek iş görmez; aksine DNA’nın kanser hücrelerinin ölmesine yetecek kadar hasar görmesi günler, hatta haftalar sürer. Bu süreç öyle uzun sürer ki, radyoterapi uygulaması tamamlandıktan sonra bile kanser hücreleri ölmeyi sürdürür.
Kanser tedavisinde sıklıkla kullanılan radyoterapinin pek çok farklı türü vardır. Radyasyon onkolojisi bölümünde takibinizi yapan ekibiniz ya da uzman hekiminiz size şu radyasyon terapisi türlerinden birini önerebilir:
- Harici ışın radyoterapi: Vücudunuzun dışındaki bir makine, kanserin bulunduğu yere radyasyon gönderir. Cihaz, uygulayacağı radyasyonu vücudunuzun belirlenmiş kısmına farklı yönlerden yönlendirmek amacıyla etrafınızda hareket edebilir. Kullanılan cihaz, işlem sırasında cildinize temas etmez. Haftalar boyunca bir hastanede veya tedavi merkezinde harici ışın radyoterapi sizi radyoaktif yapmaz, bu nedenle insanların etrafınızda olması güvenlidir.
- Dahili radyoterapi: Bu işlem için radyasyon onkolojisi uzmanı bir hekim, vücudunuzun içine katı veya sıvı bir radyasyon kaynağı koyar. Ayrıca durumunuza bağlı olarak, “brakiterapi” adı verilen bir tür dahili radyasyon tedavisi de önerebilir. Bu prosedürde, radyasyon kaynağı bir kapsül veya başka bir implant öğesinde bulunur. Uzman hekiminiz, implantı kanserli bölgenin içine ya da yakınına yerleştirmek için genellikle bir aplikatör ya da ince, esnek bir kateter tüpü kullanır. Radyasyon kaynağının vücudunuzun içinde ne kadar süre kalacağı tedavi planından planına değişiklik gösterir. Ancak, kabaca bu süre; birkaç dakika, birkaç gün ya da daha uzun olabilir.
- Dahili ve harici radyoterapi dışında, “sistemik radyasyon” adı verilen başka bir tür dahili radyoterapi de bulunur. Bu tedavide, radyasyon sıvı bir şekilde ağızdan veya damardan alınır. Radyasyon, kanser hücrelerini bulmak ve yok etmek için vücudunuzda hareket ederek görev yapar.
Dahili radyasyon tedavileri vücudunuzun radyasyon yaymasına neden olabilir. Dozuna bağlı olarak, kendinizi ve çevrenizdekileri korumak için gerekli tüm güvenlik önlemlerine ve uyarılara uymanız gerekebilir. Radyoterapinin beklenmeyen yan etkileri olduğundan şüpheleniyorsanız ya da tedavi süreci ile ilgili sorularınız varsa, en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı düşünebilirsiniz.
Hastanemizde Uygulanan Radyasyon Onkolojisi (Radyoterapi) Çeşitleri Nelerdir?
Radyoterapi; kanserli hücrelerin öldürülmesi, etkisiz hale getirilmesi, çoğalmasının durdurulması için vücuda radyasyon gönderilerek yapılan bir radyasyon onkolojisi bölümü tedavi yöntemidir. Radyasyonun içeriden ya da dışarıdan verilmesine bağlı olarak; dahili ve harici radyoterapi şeklinde ikiye ayrılır. Bunların içinde çeşitli tedavi metodları ve kullanılan farklı farklı cihazlar vardır. Bunların en önemlilerinden birkaçı şöyle sıralanabilir:
Brakiterapi
Brakiterapi; vücudun içine bir radyasyon kaynağı yerleştirilerek kullanılan bir radyasyon onkolojisi tedavi türüdür. İnvaziv (yani deri bütünlüğü bozularak, vücudun içinde yapılan) bir tedavi türü olduğu için dahili bir radyoterapi yöntemidir. Radyasyon kaynağı bir çeşit kapsül ya da implant şeklinde görünür. Bu radyasyon kaynağını, alanında uzman bir hekim bir aplikatör ya da kateter kullanarak kanserli bölgeye yerleştirir. Kanserli bölgenin yakınında, bölgeyi en ideal şekilde etkileyecek bir yer varsa, kanserli bölgeye yakın olan bu alan da uygulanabilir. Radyasyon kaynağının radyasyonunun dozuna bağlı olarak tedavi süresi farklılık gösterebilir. Yani; hastaya yüksek dozda tedavi veriliyorsa ya da hastanın tıbbi durumu az radyasyon almasını gerektiriyorsa tedavi birkaç dakika içinde bitebilir. Ancak doza bağlı olarak aynı tedavi birkaç gün ya da daha da uzun sürebilir.
Linac
Bir external (yani harici) radyoterapi cihazı olan bu alet; akciğer, karaciğer, kemik, beyin gibi organlarda ortaya çıkan tümörlerin çoğuna etki edebilir türdedir. Radyasyon onkolojisinin tedavi metodlarının çoğu gibi Linac da kontrolsüzce çoğalan kanserli hücrelerin DNA’larını hedefler. Diğer tıbbi görüntüleme cihazları ile birlikte kullanıldığında, uygulandığı doku çevresindeki sağlıklı hücrelere zarar vermeden çalışması amaçlanmıştır. Tasarımı sayesinde, hedefine yollayacağı yüksek enerjili x ışınlarını ya da elektronları tümörün biçimine göre şekillendirir. Bu sayede çevredeki dokuya en az hasarı vererek kanserli hücrelerden kurtulabilir. Lineer akseleratör yani doğrusal hızlandırıcı kullanır.
MR Linac (1.5 Tesla)
MR Linac, tıpkı Linac cihazı gibi, lineer akseleratör (yani doğrusal hızlandırıcı) kullanır. Prensip olarak neredeyse aynı çalışır. Tümörün görünümüne uygun bir şekilde biçimlendirdiği yüksek enerjili x ışınlarını ya da elektronları hedefine yollayan Linac cihazı ile MR Görüntülemenin birleştirilmiş halidir. MR cihazı; radyasyon içermeyen, oldukça zararsız ve dev bir mıknatıs sayesinde çalışan bir görüntüleme aletidir. Bu iki yöntemin birleşmesi ile çevre dokular korunarak hedef kanserli hücrelerde maksimum hasar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Eskiden cerrahi yöntemlerle yapılması ancak mümkün olan bu işlemler MR Linac cihazı sayesinde çok daha hızlı ve nokta atışı çözümler olarak daha ulaşılabilir hale gelmiştir. Tedavi sürecinizin gidişatı ile ilgili aklınıza takılan soruları uzman hekiminize danışmayı düşünebilirsiniz.
Hisar Hospital Intercontinental Bütünleşik Onkoloji Merkezi; kanser vakalarının teşhis, tedavi ve bakımı konusunda uzmanlaşmış sağlık ekiplerinden oluşan bir bölümdür. Hastaların kanser tedavisinin fiziksel ve duygusal yan etkileriyle başa çıkmalarına ve en yeni tedavilere, teknolojilere ve kliniklere erişmelerine yardımcı olmak için hastanemiz gelişmiş olanaklara sahiptir. Kişinin tüm kanser sürecini kolaylıkla geçirmesi ve bu süreçten en az şekilde etkilenmesi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.