OMURGA HASTALIKLARI (KİFOZ)

Kifoz Nedir?

Halk arasındaki kamburluk olarak bilinen Kifoz; aslında doğamızda var olan doğal kamburluğun ilerlemiş halidir. Hepimiz biliriz ki sırtımız biraz kambur; belimiz de biraz çukurdur. Sırtta görülen kamburluk belli bir dereceye kadar doğal kabul edilir. Sırt bölgesi veya sırt bel bileşkesinde görülen bu kamburluk düzeyi 50 derecenin üzerine çıkarsa kifozdan bahsedilebilir. Kifoz sadece kozmetik bir problem gibi görülse de aslında depresyon, okul başarısında düşüş, ebeveynlerle iletişim problemleri, sosyal adaptasyon gibi çok ciddi psikolojik problemleri de beraberinde getirir.

Kifoz ne zaman görülür?

Özellikle ergenlik dönemindeki erkek çocuklarında daha fazla görülen kifozda omurga büyümesi olması gerektiği şekilde olmaz. Omurlarımız dikdörtgen şeklindedir. Bu omurların her tarafından eşit büyümesi sonucu omurga büyümemiz gerçekleşir. Ancak 10 yaş dönemi itibariyle özellikle sırt ve sırtla belin birleşme bölgesinde şekil bozuklukları başlar. Yani omurga sırtımızdan tam büyürken, ön tarafımızdan daha az büyüyerek dikdörtgen değil üçgen şeklini alır. Bu durumda çocuk dik durmayı başaramaz. Bazı sırt ağrıları olabilir. Şekil bozukluğu 15-16 yaş döneminde belirginleşir ve ne yazık ki 16-17 yaş civarında doktora gitmeye ihtiyaç duyulur. İşte bu dönemde çocuğun sırtındaki kamburluk görülür hale gelmiştir.

Kifozun  Nedenleri

1. Postural Kifoz: Çocuklarda genellikle okul taramalarında saptanabilen bir deformitedir.Genellikle adolesan dönemde ve kızlarda daha sık görülür.Eğrilik 60º’nin altındadır,omurga esnektir.Röntgenlerde omurgada yapısal bir anormallik yoktur.
2. Scheuermann Kifozu:Toplumda %0.4-8.3 arasında görülen torakal (sırt) ve torakolomber (sırt+bel) omurganın yapısal bir eğriliğidir. Erkeklerde daha sık görülür (E/K:7,3/1).Etyolojisinde çok değişik yorumlar olsa da en sık kabul gören vertebralardaki(omur) ring apofizlerde oluşan avasküler nekrozdur. Genellikle adolesan büyüme piki sırasında görülür.Başvuru yakınmaları ya sırt veya bel ağrısı ya da duruş bozukluğudur. Tanısındaki kriterler kifozun tepe noktasında birbirine komşu en az 3 omurda 5º’den fazla kamalanma ve torakal kifozun 45º’nin üzerine çıkması ile birlikte omur uç plaklarında düzensizliktir.50º’nin altında ilerleme göstermeyen hafif artmış kifozu olan adolesanlar her 4-6 ayda bir çekilecek lateral grafilerle izlenebilir,büyüme tamamlandığında izlem gerekmez.Konservatif tedavisinde 50º-80º arası eğriliği olanlar adolesan çağındaysa korse denenbilir.Eğrilik 80º’nin üzerine çıkarsa cerrahi tedavi gerekir.Cerrahi tedavisinde genellikle anterior gevşetme ile birlikte posterior enstrumantasyon ve füzyon kombine edilir.Ameliyat sonrası korse kullanımı gerekmez,Hasta mümkün olduğunca kısa sürede ayağa kaldırılır.ameliyattan 1. gün sonra hasta oturtulur,6 ay sonra bel egzersizlerine başlanır.
3. Konjenital kifoz: Doğuşta varolan vertebral bir anomaliye bağlı olarak gelişir. Vertebral anomalinin nedeni,formasyon defekti,segmentasyon defekti veya kombine olabilir.Formasyon defektine bağlı olarak vertebra cisminde öne doğru oluşan bir kama vertebra veya vertebra cisminin önde tam oluşmaması sonucunda gelişen bir hemivertebra, kifoz deformitesine neden olabilir.Benzer bir şekilde,segmentasyon defektine bağlı olarak vertebra cisimlerinin bitişik olması veya birleştirici bir bant olması (ansegmente bar) sonucunda da kifoz deformitesi gelişebilir.
4. Paralitik kifoz: Poliomiyelit,CP (Serebral Palsi),spinal müsküler atrofi gibi hastalıklar sonrası gelişen kifozdur.
5. Miyelomeningosel: Meningosel ve miyelomeningosel ile birlikte aynı zamanda % 8-15 arasında kifoz deformitesi de bulunabilir.
6. Posttravmatik: Vertebra kırıklarından sonra kamalaşmaya bağlı olarak kifoz deformitesi gelişebilir.
7. İnflamatuar: Enfeksiyonlar içinde ilk akla gelen tüberküloz, brusella gibi spesifik enfeksiyonlardır.Enflamatuvar hastalıklar içinde ise ankilozan spondilit ve romatoid artrittir.
8. Cerrahi girişimler sonrası: Cerrahi tedavi edilen ancak yetersiz redüksiyon yapılan ya da yetersiz tespit edilen kırıklardan sonra kifoz gelişebilir.
9. Metabolik: Osteoporoz,osteomalazi ve osteogenezis imperfekta sonucunda gelişebilir.
10. Gelişimsel: Akondroplazi ve mukopolisakkaridozlar gibi hastalıklar sonucu kifoz gelişebilir.

Kifoz tanısı nasıl konulur?

Klinik muayene ve basit bir röntgen incelemesiyle çocuğunuzda görülen kamburluğun kemiksel bozukluk mu yoksa duruş bozukluğu mu olduğu bulunabilir. Burada ailelere çok önemli bir görev düşüyor. Özellikle çocukluk çağında ebeveynlerinizin ‘Çocuğum düzgün dur, kamburun çıkacak’ gibi sözlerine maruz kalmış olabiliriz. Aslında bu yönlendirme doğrudur. Eğer çocuk düzgün durması konusunda uyarıldığında doğru bir duruş alarak bunu koruyabiliyorsa bu kamburluk geçici bir durumdur. Ancak doğru durmaya çalıştığı halde pozisyonunu koruyamayarak eski haline dönüyorsa bunun mutlaka dikkate alınarak bir uzmana başvurulması gerekir. Kifoz, duruş bozukluğudur zamanla düzelir diye dikkate alınmazsa ilerler. Ameliyat dışı yöntemlerle çözülebilecek bir problem; ancak ameliyatla çözülebilir bir problem haline gelir. Dolayısıyla ebeveynlerin çok daha dikkatli olması gerekir.

Nasıl tedavi edilir?

Kamburluk tanısı konulduktan sonra derecesine göre tedavi planı belirlenir. Kamburluk ameliyatsız tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınarak düzeltilebilecek durumdaysa; egzersiz, duruş öğretme, kas güçlendirme, karın ve sırt kaslarının güçlendirilmesi, mekik, ters mekik ve şınav hareketlerinin yapılması, bunların gün içerisinde tekrarlanması gibi fizik tedavi uygulamalarının devreye girdiği bir düzenlemeyle hastalık takibe alınır. Ama bütün bu egzersiz ve fizik tedavi hareketleri uygulandığı halde istenilen sonuca ulaşılamıyor ve eğriliğin derecesinde artış devam ediyorsa korse tedavisine başlanır. Korse tedavisi, önemli, zor ve dikkat gerektiren bir tedavidir. Kamburluğun yeri ve derecesine uygun korse, korse teknisyeni ve omurga cerrahının ortak çalışmasıyla belirlenerek kişiye özel tasarlanır. Bu korselerin kamburluğun derecesine göre, iskelet büyümesi tamamlanana kadar 10-20 saat aralıksız takılması gerekebilir. Kişiye özel ve uygun koşullarda kullanılan bir korse hastalığı ameliyata gerek olmadan düzeltebilir. Ancak korseye rağmen düzelmeyen bir kamburluk söz konusuysa cerrahi müdahale gerekir. Ülkemizde ne yazık ki kifoz, duruş bozukluğudur geçer gibi yanlış bir algıyla değerlendirildiği için hastalar genellikle 16-17 yaş civarında kamburluk gözle görülür hale geldiğinde doktora gitmeye ihtiyaç duyarlar. Dolayısıyla ameliyat bu tür hastalıklarda 16-18 yaş döneminde olur. Dileğimiz ameliyata gerek olmayan bir dönemde kifozu yakalayabilirsek ameliyat dışı tedavi yöntemleriyle gerekli tedaviyi yapmaktır. Günümüzde gelişen anestezi teknikleri ve yoğun bakım üniteleriyle, ameliyatlardaki komplikasyon riski %2’lerin altına düşmüştür. Ameliyat sonrası hareketlilik, kamburluğun derecesi ve bulunduğu bölgeye göre değişir. Omurganın vida yerleştirilen bölümünde hareket iptal edilmiş olduğu için kifoz ameliyatı ne kadar erken dönemde yapılırsa hareket serbestliği de o kadar sağlanmış olur. Mümkün olan en kısa mesafeyi içerecek şekilde ameliyat yapılarak hastanın hareket alanı kısıtlanmamaya çalışılır. Ameliyattan bir gün sonra hasta kaldırılarak yürütülür ve gün geçtikçe hareketi artırılır. Kullanılan vidalar çok kuvvetli olduğu için çok nadir vakalar hariç korse kullanılmaz. Hasta, yüzme, bisiklet gibi sportif faaliyetlere 4-6 ay içerisinde başlayabilir.

Kifoz tedavi edilmezse nelere neden olabilir?

Kifoz zamanında müdahale edilmediğinde sadece bel ve sırt bölgesini değil; iç organları da olumsuz etkileyen bir hastalıktır. Kifoz hastası olup gerekli tedaviyi görmeyen kişilerde yaş ilerledikçe göğüs kafesi deforme olarak kalp ve akciğerleri sıkıştırmaya başlar. Yeterli oksijen alışverişini engelleyerek kalbin kanı pompalama hızını da yavaşlatır ve bütün organları olumsuz etkilemeye başlar. Kifoz bel bölgesindeki çukurluğu da artırdığı için ilerledikçe belin esnekliğini azaltarak; bel fıtığı, sırt fıtığı, omurgayı dik tutan kaslarda kas ağrıları, kireçlenmelere de zemin hazırlar.

Çocuklarımızı kifozdan korumak mümkün mü?

Çocuklarımızın sırtına yüklediğimiz yükler kifozun direkt nedeni değildir; ancak kifoz oluşumu ve gelişimini hızlandırır unutmayın! Bunun için;

• Çocuğunuzun kendi ağırlığının %8-10’unu (4-6 kg) geçmeyen sırt çantaları kullanmasına dikkat edin.
• Çantasını sırtının orta kısmında taşımasını sağlayın.
• Çanta askılarını sırt bölgesinin aşağısına inmeyecek şekilde ayarlayın.
• Çantaları tek omzunda değil; çift omzunda, desteğini sırtının ortasına gelecek şekilde takması konusunda uyarın.
• Dik durmasını sağlamak için evdeki çalışma ortamını düzenleyin. Yaş ve gelişimine uygun bir çalışma masası ve sırt desteği olan sandalye seçin.
• Masa başında çalıştığı sürede doğru pozisyonda oturduğundan emin olun.
• Ders çalıştığı süre boyunca 30-45 dakikada bir mola vererek esneme, gerinme gibi egzersizler yapmasını sağlayın.