ALERJİ VE İMMUNOLOJİ

Alerji ve immünoloji, vücudun bağışıklık sistemi kaynaklı rahatsızlıkların teşhis ve tedavisi  ile ilgili tıbbi bölümdür. Alerji hastalıkları bölümü genellikle alerji ve astımın tedavisine odaklanır. İmmünoloji bölümü ise daha çok bağışıklık bozukluklarının tedavisinde veya bağışıklık sistemi üzerine tıbbi araştırmalarda görev alır.

Alerji ve İmmünoloji Nedir?

Alerji ve immünoloji, vücudun bağışıklık sistemi kaynaklı oluşan hastalıkları inceleyen tıp branşıdır. Bağışıklık sistemi rahatsızlıkları çok yaygın olanlardan, çok nadir görülenlere kadar değişebilir. Ayrıca her yaşta hasta takibini ve çeşitli organ sistemlerini kapsar. Alerji, vücudun normalde zararsız olan maddelere karşı aşırı tepki vermesi ile görülürken, immünoloji bağışıklık sistemi ve bağışıklık sisteminin tepkileri inceler. Bu tıbbi bölüm, astım, saman nezlesi, egzama, gıda alerjileri, otoimmün hastalıklar ve bağışıklık sistemi yetmezlikleri gibi çeşitli sağlık sorunlarıyla ilgilenir.

Alerji ve İmmünoloji Hastalıkları Nelerdir?

Alerji ve immünoloji, kişileri etkileyen alerjik hastalıklar ve bağışıklık sistemi koşullarının incelenmesi de görev yapan bir tıp alanıdır. Alerjik ve immünolojik sorunlar, astım, romatoid artrit, mevsimsel alerjiler ve çölyak hastalığından lupus, inflamatuar bağırsak hastalığına ve ilaçlara, yiyeceklere, aşılara ve daha fazlasına karşı yaşamı tehdit eden inflamatuvar reaksiyonlara kadar geniş bir yelpazede değişiklik gösterir.  Alerji ve immünoloji hastalıklarından bazıları şunlardır:

• Alerjik rinit (Saman nezlesi): Alerjik rinit, çevresel alerjenlerle temas sonucu ortaya çıkar. Kaşıntı, kızarıklık, sulanma ve bazen göz kapaklarında şişme gibi belirtilerle kendini gösterir. Polen, toz akarları, mantar sporları gibi çeşitli alerjenlere maruz kaldığında rahatsızlık görülebilir.
• Alerjik astım: Solunum yollarının inflamasyonu ve daralması sonucunda nefes alma güçlüğü, hırıltı ve öksürük gibi semptomlarla karakterize olan alerjik astım, alerjenlere maruz kaldığında ortaya çıkar.
• Gıda alerjileri: Gıda alerjileri, vücudunuz belirli gıdalardaki proteinlere aşırı tepki gösterdiğinde ortaya çıkan bir rahatsızlıktır ve bunların meydana geldiği duruma alerjik reaksiyon denir. Bu alerjiler, süt, yumurta, fındık, deniz ürünleri gibi yaygın gıdalara karşı olabilir ve ciddi reaksiyonlara yol açabilir
• Anafilaksi: Anafilaksi, ciddi bir alerjik reaksiyon türüdür. Çoğu zaman, bazı yiyecekleri yedikten veya bir böcek tarafından sokulduktan sonra meydana gelir. Anafilaktik şoka girmek yaşamı tehdit edici olabilir. Semptomlar arasında nefes alma zorluğu, dudaklarda ve yüzde şişme, düşük tansiyon ve bilinç kaybı bulunur.
• Atopik dermatit (Egzama): Egzama, ciltte lekelerle kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu hastalık bulaşıcı olmayan ve yaygın karşılaşılan bir durumdur. Tahriş edici veya alerjenle temas edildiğinde egzama belirtileri şiddetlenebilir. Semptomlar genellikle deride kızarıklık, kaşıntı ve kabarcıklarla kendini gösterir.
• Otoimmün hastalıklar: Otoimmün hastalıklar, vücudun kendi dokularına karşı bağışıklık sistemini hedef aldığı rahatsızlıklardır.
• İmmün yetmezlikler: İmmün yetmezlikleri, bağışıklık sisteminin normal işlevlerini yerine getiremediği rahatsızlıklardır. Bu rahatsızlıklar, doğuştan gelebilir veya sonradan kazanılabilir.

Alerji ve İmmünoloji Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?

Alerji ve immünoloji hastalıklarının belirtilerinden bazıları şunlardır:

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi)

• Burun akıntısı
• Burun tıkanıklığı
• Hapşırma
• Kaşıntılı burun ve boğaz
• Gözlerde kaşıntı ve sulanma

Alerjik Astım

• Nefes alma güçlüğü
• Hırıltılı solunum
• Öksürük (özellikle geceleri veya sabah erken saatlerde artabilir.)
• Göğüs sıkışması veya ağrısı

Gıda Alerjileri

• Deride döküntü veya kızarıklık
• Kaşıntı veya yanma hissi
• Dudak, dil veya boğazda şişme
• Mide ağrısı, kusma veya ishal
• Nefes alma zorluğu veya hırıltılı solunum

Anafilaksi

• Nefes alma güçlüğü
• Dudak, dil veya boğazda şişme
• Deride kızarıklık veya döküntü
• Hızlı kalp atışı
• Baş dönmesi veya bayılma

Atopik Dermatit (Egzama):

• Kuru, kaşıntılı deri
• Kızarıklık ve iltihaplanma
• Kabarcıklar veya sulu lezyonlar
• Deride kalınlaşma veya çatlama

Otoimmün Hastalıklar

• Eklem ağrısı ve şişlik (örneğin, romatoid artritte)
• Yorgunluk ve halsizlik
• Ateş
• Kas güçsüzlüğü veya kas ağrısı
• Deri döküntüleri veya değişiklikler

İmmün Yetmezlikler

• Sık tekrarlayan enfeksiyonlar, özellikle bakteriyel veya mantar enfeksiyonları
• Kronik yorgunluk ve halsizlik
• Ağız ve boğazda tekrarlayan ülserler
• Kilo kaybı
• Lenf düğümlerinde şişme veya hassasiyet

Alerji ve İmmünoloji Hastalıklarının Tanısı Nasıl Konulur?

Alerji ve immünoloji hastalıklarının tanısı işleminde uzman doktor tarafından öncelikle hasta geçmişi alınır ve yakın akrabalarda kalıtsal bir bağışıklık sistemi bozukluğu olup olmadığı araştırılır. Doktor tarafından ayrıca fizik muayene yapılır.  Fiziki muayenede deride döküntüler veya kaşıntı, solunum zorluğu, gözlerde kızarıklık gibi belirtiler incelenir. Alerji ve immünoloji hastalıklarının teşhis etmek için kullanılan testlerden bazıları şunları içerir:

Alerji Testleri

• Deri prick testleri: En yaygın kullanılan alerji testleri arasındadır. Bu testlerde, potansiyel alerjenler cilt yüzeyine uygulanır ve reaksiyonlar gözlemlenir. Deri testi birçok yaygın alerji türünü doğrulayabilir. Delme/çizik testi için sağlık personeli tarafından alerjenden küçük bir damla cilde damlatılır. Daha sonra damlanın içinden bir iğne ile cildinizi hafifçe delinir veya çizilir. Maddeye duyarlılık varsa 15 dakika içinde test yerinde kızarıklık, şişlik ve kaşıntı meydana gelir.
• Kan testleri: Cilt rahatsızlığınız varsa veya deri testini engelleyen bir ilaç kullanıyorsanız alerjen kan testleri kullanılabilir. Ayrıca deri testini tolere edemeyen çocuklar için de tercih edilebilir. Kan testleri, alerjiye neden olan belirli antikorları tespit etmek için kullanılabilir.
• Eliminasyon diyetleri: Gıda alerjileri için, belirli gıdaların diyetten çıkarılması ve semptomların izlenmesi şeklinde yapılan testlerdir.
• Solunum testleri: Astım gibi solunum yolu hastalıklarının teşhisi için solunum fonksiyon testleri yapılabilir. Spirometri, bronkodiletöre yanıt testi ve metakolin provokasyon testi gibi testler kullanılabilir.
• Deri biyopsisi: Egzama veya diğer deri hastalıklarının teşhisi için bazı durumlarda deri biyopsisi gerekebilir. Bu test, deriden bir küçük doku örneği alınarak laboratuvara gönderilir ve mikroskop altında incelenir.

İmmünoloji Hastalıkları Testleri

• Kan testleri: İmmünoloji hastalıklarının tanısı genellikle kan testleriyle yapılır. Kan testleri hastanın kanında belirli antikorların veya otoantikorların varlığını belirlemek için kullanılır. Bu kan testleri antinükleer antikor (ANA) testleri, otoantikor testleri, beyaz kan hücresi diferansiyeli ile tam kan sayımı testlerini içerebilir.
• Doku biyopsisi: Bazı durumlarda, dokunun alınarak mikroskopta incelenmesi gerekebilir. Örneğin, otoimmün hastalıkların tanısında etkilenen dokulardan bir biyopsi alınabilir.
• Genetik testler: Bazı immünoloji hastalıkları genetik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu nedenle, belirli genlerdeki mutasyonların varlığını tespit etmek için genetik testler yapılabilir.

Alerji ve İmmünoloji Hastalıklarının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alerjenlerden kaçınmak en sık kullanılan önemli bir tedavi yaklaşımıdır. Doktor tarafından reçete edilen ilaçlarda alerjinizi yönetmek kullanılabilir. Alerji tedavisi şunları içerebilir:

• İlaç tedavisi: Kaşıntı, burun tıkanıklığı, hapşırma ve gözlerde sulanma gibi alerjik semptomları hafifletmek için antihistaminikler kullanılır. Alerjik astım, egzama gibi durumlarda ise inflamasyonu azaltmak için kortikosteroidler burun spreyleri, inhalerler veya topikal kremler şeklinde uygulanabilir. Bazı durumlarda astım rahatsızlığı nedeni ile meydana gelen semptomlarını hafifletmek için bronkodilatörler tercih edilebilir. Ayrıca anafilaksi gibi ciddi alerjik reaksiyonlarda acil durum tedavisi olarak epinefrin gerekli olabilir.
• Alerjenlerden kaçınma: Gıda alerjileri veya alerjik rinit gibi durumlarda, semptomları tetikleyen alerjenlerden kaçınmak önemlidir. Örneğin, belirli gıdaları diyetten çıkarmak veya alerjenleri evden uzak tutmak gibi önlemler alınabilir.
• İmmünoterapi (Alerji aşısı): Alerjik reaksiyonlara neden olan belirli alerjenlere karşı vücudun direncini artırmak için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi, alerji semptomlarını azaltmaya ve uzun vadeli rahatlama sağlamaya yardımcı olabilir.

İmmünoloji hastalıklarının tedavisinde kullanılan yaygın yöntemler ise şunları içerebilir:

• İlaç tedavisi: İmmünsüpresif ilaçlar bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesini baskılamak için kullanılır. Kortikosteroidler ise immünolojik inflamasyonu azaltmak için tercih edilebilir. Özellikle otoimmün hastalıkların belirli semptomlarını kontrol etmek için etkili olabilir. Bazı durumlarda biyo-modülatörler ilaçlar gerekebilir. Ayrıca İmmün yetmezliklerin tedavisinde immünoglobulinler kullanılır. İmmünoglobulin eksikliği olan hastalara antikor takviyesi sağlarlar.
• Plazmaferez: Plazmanın dolaşımdan çıkarılması ve temizlenmesi işlemidir. Özellikle otoimmün hastalıklar ve immün yetmezliklerin tedavisinde aşırı antikorları veya diğer zararlı maddeleri ortadan kaldırmak için kullanılabilir.
• Hücresel tedaviler: Bağışıklık sistemini düzenlemek için kullanılan kullanılabilir. Örneğin, kök hücre nakli, otoimmün hastalıkların tedavisinde tercih edilebilir.

Sık Sorulan Sorular

Alerji ve immünoloji bölümü kişilerin vücudun bağışıklık sistemi ile ilgili sorunlarla ilgilenen tıbbi departmandır. Alerji ve alerji sonucu oluşan anafilaktik reaksiyon, ani gelişebilen ve hayati riskler barındırabilen bir rahatsızlıktır. Alerji veya bağışıklık sistemi rahatsızlıkları bulunan hastalar hastanelerin alerji ve immünoloji polikliniğinden randevu alarak tedaviye başlayabilirler.