Bel Fıtığı Nedir, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bel fıtığı; yanlış yapılan hareketler, omurların hasar alması veya sıkıntılı hareketlerle omurların zorlanması ile ortaya çıkan bir durumdur. Toplumda sıklıkla görülen bu hastalık yalnızca belde değil kalça ve bacaklarda da ağrıya sebep olabilir. Bu açıdan ağrı ve hareket etmekte zorlanma gibi sebeplerden dolayı yaşam kalitesini düşüren bir etmendir.
Bel Fıtığı Nedir?
İnsan vücudunu taşıyan, dik durmayı sağlayan sistem iskelet sistemidir. İskelet sisteminin hem sinir sistemini koruyan hem de temel yapılarından olan sırtta üst üste dizilmiş omurlar bulunur. Bu omurların arasında hareketi sağlayan diskler vardır. Bu disklerin zorlanma, düşme, herhangi bir hasar sonucu yırtılması veya kayması gibi durumlar bel fıtığı olarak tanımlanabilir. Omurlar ve disklerin arasında bulunan sinirler fıtık durumunda hasar görebilir. Bu da belde ciddi ağrılara sebep olabilir. Bunun yanında bel fıtığı ağrısı nereye vurur sorusu çok sık sorulur. Bel ağrısının yanında fıtık, kalça ve bacaklarda da ağrı ile kendini gösterebilir.
Bel fıtığı patlaması başlangıcı durumunda ise yapılan ani bir hareket veya normalden fazla bir yük kaldırmadan sonra omurların arasında amediskleri koruyan sıvının dışarı çıkması gözlemlenir. Bu da şiddetli ağrı ile kendini gösterebilir.
Bel Fıtığı Nedenleri
Bel fıtığı genellikle orta ve üzeri yaşlarda görülen bir hastalık olarak bilinse de genç yaşlarda da görülebilir. Bu açıdan bakıldığında pek çok sebep sayılabilir.
Nedenlerden birisi genetik olabilir. Birinci dereceden yakınlarında bel fıtığı olan kişilerde bu hastalığın görülme olasılığının yüksek olduğuna dair çalışmalar vardır. Aynı zamanda yaşlanmadan dolayı kemiklerin, omurların ve omurlar arasındaki disklerin sıvı kaybından dolayı elastikiyetini kaybetmesi ile birlikte disklerin yıpranma ihtimali artar. Bu sebeple yaş ilerledikçe bu hastalığın görülme olasılığı artar.
Diğer yandan yaşam şekli bel fıtığı oluşumunun en temel sebeplerinden birisidir. Bu açıdan özellikle çalışma ortamında sürekli ağır kaldırma ya da sürekli oturarak hareketsiz kalmak da disklerin sağlığını kaybetmesinde etkilidir. Ek olarak fazla kilo da omurlara yüklenme ile disklere zarar verebilir. Omurlar ve disklerin sağlığını uzun süre korumak için sağlıklı kilo kontrolü çok önemlidir. Ek olarak yine yaşam tarzından kaynaklanan bir diğer sebep de bilinçsiz hareketlerle spor yapmak sayılabilir. Ayrıca yanlış veya ani yapılan hareketler de sıkıntı oluşturabilir. Sigara kullanımı da sayılabilecek sebepler arasındadır. Çünkü sigara disklerin beslenmesini olumsuz etkilemesinden dolayı sıvı kaybına sebep olur. Bu da disklerde fıtık oluşumuna sebebiyet verebilir.
Tüm bu nedenler göz önünde bulundurulduğunda yaşam şekli insan sağlığında çok önemli bir yere sahiptir. Sağlıklı beslenme, egzersiz, ideal kilo ve sigarasız bir yaşam bel fıtığı riskini düşürebilir.
Bel fıtığı olanlar günlük hayatta nelere dikkat etmeli?
Bel fıtığı olan kişiler günlük hayatta özellikle beli zorlayacak ani hareketlerden kaçınmalıdırlar. Yerden bir ağırlık kaldırırken dikkat etmelidirler. Çok ağır şeylerin kaldırılmaması gerekir. Artan fıtık oluşumunu tetikleyeceğinden ideal kilo aralıklarında kalmak önemlidir. Yere eğilirken belden değil bacakları kırarak oturma pozisyonuna gelinmelidir. Ortopedik ayakkabılar ve kıyafetler tercih edilmelidir.
Bel Fıtığı Belirtileri
Bel fıtığı çeşitli belirtilerle teşhis edilebilir. Bu belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Bel ağrısı
- Belden kalça ve bacaklara doğru yayılan uyuşukluk veya ağrı
- Hareket etme ve yürümede zorluk
- Hareket ile ağrının artması
- Bacaklarda, ayaklar ve ayak bileklerinde güçsüzlük hissi
- İdrarı tutamama
- Cinsel fonksiyon kaybı
Bu belirtiler görülürse en kısa zamanda alanında uzman bir doktora gidilmeli ve en kısa zamanda tedaviye başlanmalıdır.
Bel Fıtığı Tanı Yöntemleri
Bel fıtığı belirtileri görülüyorsa öncelikle bir doktora başvurulmalıdır. Bel fıtığında hangi bölüm bakar diye emin olamayabilirsiniz. Hastanelerin beyin ve sinir hastalıkları bölümüne öncelikle başvurulması doğru olabilir. Hastalığın teşhis edilmesinde ilk aşama alanında uzman doktorun kişinin yaşam şekline dair bir hikaye alınması ve fiziksel muayenedir. Fiziksel muayene ile kişinin hangi bölgelerde ağrı, uyuşma, his kaybı olup olmadığı anlaşılır. ikinci aşamada kan tetkikleri gibi laboratuvar testleri talep edilir. Ayrıntılı görüntüleme işlemleri için röntgen, BT(Bilgisayarlı Tomografi), MRI (Manyetik Rezonans), CT (Bilgisayarlı Tomografi) kullanılabilir. Tüm bu değerlendirmeler sonucu diskler arasında fıtık teşhisi yapılan hastalar için tedavi işlemlerine başlanabilir.
Bel fıtığı teşhis edildikten sonra ilerlememesi için bel fıtığı başlangıcında neler yapılmalı sorusu sıklıkla sorulur. Burada omurların, disklerin ve sinirlerin daha fazla hasar almaması için doktorun önerilerine uygun hareket edilmelidir. Bu aşamada koruyucu olarak ve ağrının azalması amacıyla korse de önerilebilir.
Bel Fıtığı Tedavi Yöntemleri
Bel fıtığı teşhis edilen kişilerin tedavisi için pek çok yöntem vardır. Bunlar aşağıdaki gibi açıklanabilir.
Bel Fıtığında Cerrahi Olmayan Tedavi Yöntemleri
Toplumda bel ağrısı görüldüğünde genellikle ilk olarak genellikle fiziksel uygulamalarla hastanın ağrılarının hafifletilmesi amaçlanır. Ameliyatsız bel fıtığı tedavisi olarak sayılabilecek manuel terapi, sıcak-soğuk uygulama, kuru iğneleme, bazı elektrik uyarıları, ultrasonik uygulamalar bunlar arasında sıralanabilir. Aynı zamanda önerilecek bazı hareket ve düzenli egzersizler bu tedavilerle beraber ağrıların azaltılmasına yardımcı olur.
Bel Fıtığında Çekme ve Germe Yöntemi
Bel fıtığında çekme ve germe yöntemi, tıp literatüründeki ismiyle traksiyon işlemi mutlaka bir uzman tarafından yapılmalıdır. Bu işlem manuel olarak yapılabildiği gibi traksiyon cihazı kullanılarak da yapılabilir. Bu tedavi yönteminde cihaz kullanılıyorsa traksiyon vücuda sabitlenerek omurların aralarının açılması esnetilmesi ve disklerin rahatlatılması amaçlanır. Bu sayede hastanın şikayetlerinin azalması hedeflenir. Çekme-germe yönteminde ilaç veya ameliyat gibi bir risk bulunmadığından sıklıkla tercih edilir.
Bel Fıtığında İlaç Tedavisi
Bel ağrısının azaltılmasında tercih edilen temel ilaç tedavisi analjezik ağrı kesicilerdir. Bu ağrı kesicilerin ağrıları hafifletmediği durumlarda hem ağrı kesici hem de antiinflamatuvar ilaçlar bir doktor tarafından önerilebilir. Bu ilaçlar hem ağrıyı hem de ağrıya sebep olan enflamasyonun azaltılmasında kullanılabilir. Bunlara rağmen dinmeyen ve gittikçe artan bel ağrısı durumlarında kortizonlu ilaçlar doktor tarafından reçete edilebilir. Bu ilaçların yan etkileri dikkate alınmalıdır. ilaçların yan etkilerine göre minimum yan etkiler için değiştirilmesi gereken bir durum varsa örneğin beslenme ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.
Bel Fıtığı Tedavisinde Spinal Enjeksiyon Yöntemi
Spinal enjeksiyon, bel fıtığına sebep olan hasarlı diskin teşhis edilip enjeksiyon ile o diske uygulama yapılmasıdır. Spinal enjeksiyon işleminden önce hastanın kullandığı diğer ilaçlar hem spinal enjeksiyonla etkileşmemesi adına hem de bir alerjik durum söz konusu mu öğrenmek için sorgulanır. Uygulamaya ilk olarak anestetik bir iğne ile başlanabilir. Spinal enjeksiyon uygulaması hasarlı diske yapılır. Sonrasında baş ağrısı, enfeksiyon, bir süre dizdeki ağrıda artma gibi yan etkiler görülebilir. Sıkıntılar artış gösterirse bir acile başvurulabilir. Normal seyrinde ilerleyen bir enjeksiyon uygulamasından sonra egzersiz, ani hareket gibi durumlara dikkat edilmelidir. Tedavinin başarı sağlaması adına takibin etkin sağlanabilmesi için doktorun uygun gördüğü tarihteki kontrole gitmek ihmal edilmemelidir.
Bel Fıtığında Cerrahi Olan Tedavi Yöntemleri
Bel fıtığı ameliyatı bel fıtığı tedavisinden en son tercih edilen bir işlemdir. Ağrının ve şikayetlerin diğer tedavi yöntemleriyle azalmaması hatta şiddetlenmesi gibi bir durumda cerrahi işlemler uzmanlar tarafından tercih edilebilir. Diğer yandan fıtığın sinirleri etkilemesinden dolayı dışkılamada kontrolün tamamen kaybedilmesinde hızlı bir cerrahi müdahale gerekebilir.
Ameliyat öncesinde hastalar tarafından doktorlara bel fıtığı ameliyatı riskleri nedir diye sorulabilir. Her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatlarda da açık yaradan dolayı oluşabilecek enfeksiyonlar risk olarak sayılabilir. Onun dışında sinirlere zarar vermeden dolayı felç kalma riski çok azdır. Çünkü gelişen teknoloji ile birlikte mikroskop ile en ince noktalara bile dikkat edilir. Ameliyat kaç saat sürer sorusunun cevabı ise kişiden kişiye göre değişmekle birlikte genellikle 40 dk-1 saat arası sürmektedir.
Laminektomi : Fıtığı oluşturan sebep olarak omurların birbiri üzerinde kıvrılarak yay gibi olduğu bölgeye lamina denir. Bu bölgenin mikroskobik seviyede onarılması işlemi cerrahi tedavi yöntemlerinden birisidir.
Yapay Disk Cerrahisi : Fıtığı oluşturan diskin onarılamaz hasarı durumunda başvurulan bir cerrahi işlemdir. Bu işlemde hasarlı disk alınarak yerine insan vücuduna uyumlu bir materyalden üretilen yapay bir disk yerleştirilir.
Spinal Füzyon Cerrahisi : Füzyon birleşme anlamına gelmektedir. Bu bağlamda bel fıtığı tedavisinde spinal füzyon uygulaması hasarlı diskin teşhis edilip iki omurun birleştirilmesi işlemidir. Bu işlem yine kişinin kendi vücudundan alınan bir kemik parçası ya da insan bedeniyle uyumlu bir parça ile birleştirilir. Spinal füzyon uygulaması ile sabitlenen omurların hareketsiz olması sağlanır. Bu şekilde kişinin şikayetlerinin minimuma indirilmesi, kolay hareket etmesi amaçlanır.
Cerrahi uygulamalar steril bir ortamda gerçekleştirilir. Operasyonun süresi kişiye ve uygulamanın türüne göre değişebilir. Omurların tedavisinde kullanılan cerrahi işlemler ile hedeflenen başarıyı kişide kemik erimesi, osteoporoz gibi kemik hastalıklarının olması olumsuz etkileyebilir. Aynı zamanda sigara kullanımı da cerrahi tedavileri olumsuz etkileyen pek çok etkilere sahiptir. Bu sebeple uygulama yapıldıktan sonra sigara kullanımının mutlaka bırakılması önerilir.
Ameliyattan sonraki süreçte dikkat edilmesi gerekenler vardır. Bunlar; 2 kilogramı aşan ağırlık kaldırmamak, ani hareketlerden kaçınmak, yapılabilecek sağlıklı egzersizlere devam etmek, dengeli ve düzenli beslenerek ideal kiloyu korumak, ortopedik ayakkabılar kullanmak ve sigara kullanımından kaçınmak olarak sıralanabilir.
Bel Fıtığı Egzersizleri
- Gövde Dönüşü Egzersizi: Sırt üstü kolları her iki yana uzatarak yere uzanın. bacakları birbirine yapıştırarak dizden bükün. Çevirebileceğiniz kadar tam sağa bir süre sonra da tam sola çevirip esneyin.
- Bacak Germe Hareketi : Sırt üstü yere düz uzanın. Başınızı kaldırmadan her iki el ile diz arkasından önce sağ dizi sonra sol dizi bir süre bekleyerek kendinize çekin.
- Yan Germe Hareketi: Ayakta bacakları hafif yana açarak durun. Sağ kolu yukarı kaldırıp sola yatırarak bir süre esnetme yapın. Sonra aynı işlemi sol kol için de yapın ve bir süre bekleyin.
- Emekleme pozisyonu : Yere alt diziniz yere tamamen değecek kollar gövdeye dik şekilde emekleyecek gibi durun. Bu şekilde kollar gövde ve bacakların birbirine tam dik olması önemlidir. Bu şekilde ilk olarak kafayı yukarı karnı aşağı; ikinci hareket olarak da kafayı aşağı karnı yukarıya kaldırın.
- Doğrulma Hareketi: Yere sırt üstü uzanın. Ayak tabanlarını yere gelecek şekilde dizleri bükün. Sonra kolları öne uzatarak yatış pozisyonundan doğrulur vaziyette kalkın. Bu hareketi bir kaç defa tekrarlayın.
Bu egzersizleri yapmadan önce mutlaka doktorunuza ya da fizyoterapistinize danışınız. Çünkü egzersizler bel fıtığında fayda sağlar. Ancak her hareket herkes için tedavi edici olmayabilir.