Bebeklerde Kabızlık Nedir?
Bebeklerde Kabızlığın basit tanımı; az sıklıktaki sert dışkının zorlanarak çıkarılması durumudur. Dört haftadan az sürmüşse akut, daha uzun sürdüyse kronik kabızlık olarak tanımlanır. Kabızlık her yaşta çocuklar için yaygın bir sindirim sistemi bozukluğudur. Kabızlık bebeklerde de nadir olmayan bir durumdur ve kabızlık sorunu yaşayan tüm çocukların %17-%40’ı ilk 1 yaş içindeki bebeklerdir. Kabızlık durumu organik bir nedene bağlı olabilir veya altta yatan bir organik neden olmaksızın fonksiyonel nedenli olabilir. Çocuklardaki tüm kabızlık olgularının %90-%95’i fonksiyonel kabızlık tipindedir.
Organik kabızlık genellikle tedaviye dirençlidir, eğer altta yatan organik neden düzeltilirse, kabızlığa yönelik yapılan tedavi daha başarılı olacaktır. Kabızlık olgularının %5-%10 kadarını oluşturan organik kabızlık nedenlerinden bir kısmı şunlardır: bazı doğuştan bağırsak anomalileri, serebral palsi ve omurilik hastalıkları gibi nörolojik hastalıklar, Hirshsprung hastalığı, hipotiroidi, hipoparatiroidi, diyabet gibi endokrin hastalıklar, bazı metabolik hastalıklar, çölyak hastalığı, bazı böbrek hastalıkları, hiperkalsemi, anüs ve rektumu ilgilendiren anomaliler, bağırsakların sinir-kas ağı bozuklukları, bazı ilaçlar. Bebeklerdeki fonksiyonel kabızlığın en sık gözlendiği aylar, ek gıdaya geçiş dönemidir.
Bebeklerde Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
Kabızlık belirtileri sadece bebeğin günlük dışkılama sıklığı ile ilgili değildir. Dışkılama sırasında bebeğin hissettikleri de önemlidir. Aynı zamanda dışkının görünümü de kabızlık için tanı kriteri olarak kullanılır. Bebeklerde kabızlık belirtileri şunlardır:
- Bezde kuru ve topak şeklinde kaka olması
- Ağrılı ve ıkınarak kaka yapma
- Normale kıyasla daha büyük kaka yapma
- Karında sertlik ve şişlik olması
- Huzursuzluk
- Bezde sıvı dışkı lekesi
- Haftada üçten az dışkılama
- Kalın bağırsak son kısmında (rektum) büyük miktarda dışkı olması
Bebeklerde Kabızlık Nasıl Olur?
Kabızlığın birçok olası sebebi vardır. Kabızlık bebeklerde bazı değişikliklerden kaynaklı meydana gelebilir. Özellikle tamamlayıcı beslenmeye başlanması döneminde, bebekler yeni bir besinle beslenmeye başladıklarında sindirim problemi yaşanmasından kaynaklı kabızlık ortaya çıkabilir. Bebeklerde kabızlığın diğer nedenleri:
- Anne sütünden sonra sindirimi zor bir mamaya başlamak ya da işlenmiş gıda tüketmek,
- Ek besinlere geçildikten sonraki dönemde yetersiz sıvı tüketmek,
- Emzirilen bebeklerde anne sütünün yetersiz gelmesi,
- Tamamlayıcı beslenmeye geçmiş büyük bebeklerde yetersiz diyet lifi içeren besin tüketmek,
- Ebeveyn anksiyetesinin yansıması
- İnek sütü intoleransı veya diğer gıda intoleransları,
- Kullanılan demir ilacına bağlı olarak
Bebeklerde Kabızlık Tanısı Nasıl Konulur?
Bebeğin sağlığını ve gelişimini olumsuz etkileyebilecek olan kabızlık durumunda uzman bir hekime başvurulmalıdır. Bebeklerde kabızlık teşhisi için doktor dışkılama alışkanlıkları ve semptomlar hakkında ebeveynlere sorular yöneltir. Bu sorular genellikle ağrılı dışkılama varlığını tespit etmeye yönelik ve normalde ne sıklıkla dışkılama yaptığı hakkında sorulardır. Ayrıntılı özgeçmiş ve soygeçmiş sorgulamasından sonra, olası organik nedenleri dışlama amaçlı dikkatli bir fizik muayene yapılır. Öykü ve fizik muayene sonucunda organik nedenli kabızlık kuşkusu oluşturan ‘alarm belirti ve bulguları’ şunlardır: Çok erken (1 aylıktan önce) başlayan kabızlık öyküsü, doğum sonrası ilk kakanın (mekonyum) 48 saatten sonra yapılmış olması, ailede Hirschsprung hastalığı öyküsü, anal çatlak olmaksızın dışkıda kan olması, büyüme geriliği, safralı kusma, ciddi karın şişliği, perianal fistül, anüsün yerleşim anomalisi, kas tonüsü azlığı, omurga alt ucunda kıl kümesi veya delik olması.
Bu değerlendirmeler sonucunda, organik bir neden dışlandı ise, fonksiyonel kabızlık teşhisi konulabilir. Hastaya tedavi başlanır. Uygun tedavi doz ve süresine karşın yeterli tedavi yanıtı alınmayan hastalarda, alarm belirti ve bulguları olmasa da, doktor çeşitli tetkikleri isteyebilir. Bunlar bebeğin yaşına ve doktorun kararına göre; tiroid fonksiyon testleri, kalsiyum, sodyum, potasyum, çölyak hastalığı testleri ve besin alerjisi testleri olabilir. İleri aşamalarda görüntüleme tetkiklerinden yararlanılabilir.
Bebeklerde Kabızlık Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kabızlığı tedavi etmek için ilk olarak altta yatan neden belirlenmelidir. Sonrasında soruna yönelik tedavi planı hazırlanır. Organik nedenli kabızlıkta esas neden belirlenir, esas nedenin tedavisi varsa tedavi edilir, ek olarak laksatif tedavi verilir. Çok daha sık bir neden olan fonksiyonel kabızlıkta ise ilaçsız ve ilaçlı tedavi yaklaşımları olarak, tedavinin iki ana öğesi vardır. İlaçsız tedavide bebeğin beslenme şekli düzenlenerek düzeltilir. Bebeklerde kabızlığı iyileştirmek için yapılabilecek uygulamalar şunlardır
- Tamamlayıcı beslenmeye geçildiyse bebeğin sıvı ve su alımı artırılır
- Diyetine armut, erik, kayısı gibi meyve püreleri eklenir
- Lif alımını artırmaya yönelik olarak beslenmesindeki sebze ve tahıl miktarı artırılır
- Mama ile besleniyorsa doktorunuzun önerdiği başka bir mama kullanımı denenebilir.
- Bebeği sırt üstü yatırarak bacaklarını bisiklet hareketi gibi nazikçe oynatmak kaka yapılmasını kolaylaştırmaya yardımcıdır.
- Ilık banyo yapılması bebeğin kaslarının gevşemesine yardımcı olur, bu sayede bağırsak hareketleri artırılır ve kaka yapımı kolaylaşır.
- Eğer bebek mama ile besleniyorsa aşırı sulandırma yapılmamalıdır. Formüla mama üzerindeki talimatlara uygun su katılmalı, ekstra su tüketimi öğün aralarında yapılmalıdır.
Beslenme önerilerine yeterli yanıt alınamadığında, zaman geçirmeksizin ilaç tedavisi de başlanmalıdır. Kabızlık süresi uzadığında, tedavi yanıtı da azalacaktır. Bu durumda doktor bebeğe kabızlık fitili önerebilir. Gliserin fitilleri kaka yapılmasını kolaylaştırmak için doğrudan anüse yerleştirilir. Ancak doktorun talimatları dışında kullanımı önerilmez. Bebeklerde kilo kaybına ve ishale neden olabilir. Doktor bebeğe, ayına uygun olarak düzenli ve uzun süreli bir ilaç da başlayabilir. Ancak doktor talimatı dışında ilaç kullanmak bebeğin sağlığına zarar verebilir.
Bebeklerde Kabızlık Hakkında Sık Sorulan Sorular
Bebeklerde Kabızlık Ne Zaman Tehlikelidir?
Bebeklerde kabızlık ile birlikte alarm belirti ve bulguları varsa, bebek bu açıdan mutlaka tetkik edilmeli, altta yatan organik neden tespit edilmeli, tedavi süreci buna göre yürütülmelidir. Fonksiyonel kabızlıkta ise, kabızlık süresinin uzaması tedavi başarısını azaltmakta ve tedavi kesildiğinde nüks (tekrarlama) olasılığını artırmaktadır. Bu nedenle kabızlık süresi uzamadan tedavi başlanmalıdır.
Anne Sütü Alan Bebek Kabız Olur mu?
Emzirilen bebeklerde günlük kaka sayısı değişkenlik gösterebilir. Normal şartlarda günde 3-4 defa olan dışkılama sayısı ufak bebeklerde günde 9-10 defaya kadar sık veya 8-10 günde 1 olacak şekilde seyrek olabilir. Bu bebeklerde dışkı kıvamı yumuşak olup sulu dışkılama veya katı dışkılama yoktur. Ancak bebekler yetersiz anne sütü aldıkları zaman, hem besin miktarı hem de sıvı içeriği olarak yetersiz alım söz konusudur, bunun sonucunda kabızlık gelişebilir. Yeterli anne sütü alan bebekte kabızlık nadiren görülür. Bebek kabız olduğunda başka tıbbi bir sorun yoksa anne sütü kesilmez. Bazı durumlarda anne sütünden geçen besin elemanlarına karşı gıda alerjisi belirtisi olarak kabızlık olabilir.
Bir Bebekte Kabızlık Durumu Nasıl Anlaşılır?
Bebeklerde kabızlık, dışkılama sıklığı ile ilgili olmaktan çok dışkının nasıl göründüğü ile alakalıdır. Bebeklerde sert, küçük topaklar şeklinde katı dışkılama yapılıyorsa kabızlık olduğunun bir işaretidir. Bazen dışkısını normale kıyasla daha büyük miktarda ve katı yapabilir. Bu da kabızlığın bir göstergesidir.
Bebeklerde Kabızlık Nasıl Giderilir?
Bebeklerde kabızlık genellikle katı besinlere başlandığında görülür. Anne sütü yerine standart formüla mama ile beslenen bebeklerde de kabızlık sıklığı daha yüksektir. Mama ile beslenen bebeklerde lif oranı yüksek mamalar tercih edilebilir. Tamamlayıcı beslenme başlandığında, lif oranı yüksek besinler diyete eklenmelidir. Ayrıca beslenme aralarında su verme ihmal edilmemelidir.
Bebeklerde Kabızlık Durumunda Beslenme ve İlaç Dışında Ne Yapılabilir?
Bebeğin bacaklarını nazik bir şekilde hareket ettirmek veya bebeğin bacaklarını dizlerinden büküp yukarı kaldırmak bebeğin kaka yapmasını kolaylaştırmaya yardımcıdır. Bebek sırt üstü pozisyonda iken karnına nazikçe masaj yapmak kabızlığın düzelmesine yardımcı olur. Ayrıca ılık bir duş da bebeğin pelvik kaslarının gevşemesine yardımcı olur.
Altı Aylıktan Büyük Bebeklerde Kabızlığa Ne İyi Gelir?
Bu bebeklerde kabızlığın başlıca nedeni tamamlayıcı beslenmeye geçiştir. Bebek bu zaman diliminde yeni besinlerin sindiriminde zorluk yaşayabilir. Bu nedenle lif miktarı yüksek daha yumuşak besinler beslenmeye eklenmelidir. Yetersiz sıvı alımından da kabızlık görülebilir. Beslenme aralarında bebeğe su içirilmelidir. Sıvı alımını desteklemek için kabızlığa iyi gelecek elma, erik, kayısı ve armut püresi de bebeğin beslenmesine eklenebilir.
Yenidoğan Bebeklerde Kabızlık Tehlikeli mi?
Hirschsprung hastalığı yenidoğan bebeklerde görülen doğuştan bir rahatsızlıktır. Bebeğin dışkılamasına engel olan bir durumdur. Bu hastalıkta genellikle kalın bağırsağın sol tarafında, daha nadiren tüm kalın bağırsakta, çok nadiren ise kalın bağırsağa ek olarak ince bağırsakta da sinir hücreleri bulunmaz. Sinir hücrelerinin olmadığı bağırsak bölümlerinde bağırsak lümeni (boşluğu) çok daralmıştır ve dışkı materyali anüse doğru ilerletilemez. Bunun sonucunda bebek kaka yapamaz, ancak anüsten yapılan fiziki müdahale ile dışkılama sağlanabilir. Bu hastalıkta olan dışkılama sulu ve basınçlı bir dışkılama şeklindedir. Hirschsprung hastalığında kabızlık dışındaki en tehlikeli durumlar ‘toksik megakolon’ olarak adlandırılan, kalın bağırsakların aşırı genişlemesi ve vücutta ciddi enfeksiyon hali gelişmesi veya bağırsak delinmesidir. Bu hastalığın tek tedavisi, bağırsağın işlevsiz kısmının ameliyatla çıkarılmasıdır.
Bebeklerde sindirim sorunları yetişkinlere göre daha zor tespit edilir ve farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Bu nedenle de sorunlar, dikkatli ebeveyn gözetimi, doğru hekim seçimi ve uygun tedavi ile çözümlenebilir.
