Astım hastalığı bulaşıcı olmayan kronik bir solunum yolu hastalığıdır. Belirli nedenlere bağlı olarak solunum yollarında normalden daha fazla mukus üretimi, kas daralması, tıkanıklık ve nefes darlığı ile karakterizedir. Diğer solunum yolu rahatsızlıkları ile karıştırılabilir veya uzun süre semptom göstermeyebilir. Genellikle çocukluk döneminde gelişebilir ancak yetişkinlikte semptom verebilir. Semptomların sıklığı ve yoğunluğu kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı kişiler için oldukça hafif seyrederken bazıları için günlük hayatı sekteye uğratan bir sağlık sorunu olabilir. Şiddetli vakalarda astım atakları hayati tehlikeye sebebiyet verebilir veya kalıcı hasarlara yol açabilir. Astımın bilinen bir tedavisi henüz yoktur ancak bulguların hafifletilmesi ve yönetilmesi mümkündür.
Astım Nedir?
Astım hava yollarını etkileyen inflamatuar ve kronik bir sağlık sorunudur. Hava yollarında meydana gelen iltihaplanma bronşiyal duyarlılık ve havayolu tıkanıklığına yol açabilir. Çeşitli tetikleyiciler ile karşılaşan havayollarındaki kaslar daralır, mukusla dolar ve şişer. Bu durum başlıca nefes darlığı, hırıltı, öksürük gibi belirtilere neden olabilir ve böylece astım krizi oluşur. Tetikleyiciler arasında başlıca polen, soğuk hava, enfeksiyonlar, egzersiz yer alabilir. Bununla birlikte astımın şiddeti genetik ve çevresel koşullara bağlı olabilir. Solunum yolu hastalıklarından biri olan astım her yaş grubunda görülebilir. Astımın ortaya çıkma nedenlerine bağlı olarak farklı türlere ayrılabilir. Yaygın olarak görülen astım çeşitleri şunlardır:
- Alerjik astım: Çevresel kaynaklı alerjen maddelere maruziyet sonucu görülen astımdır.
- Alerjik olmayan astım: Genellikle alerjenler dışında çevresel koşullar, ilaçlar gibi faktörlerden etkilenen astımdır.
- Mesleki astım: Çalışma ortamında bulunan gazlar, duman, aerosol gibi alerjik olmayan maddelerden kaynaklanan astımdır.
- Egzersiz kaynaklı astım: Egzersiz sırasında havayollarının tıkanarak astım semptomlarını oluşturduğu tiptir.
- Astım-KOAH Overlap sendromu: Kişide aynı anda hem astım hem de KOAH gelişmesi sonucu görülen sağlık sorunudur. Astımlı her bireyde KOAH görülmediği gibi KOAH`lı her bireyde de astım görülmeyebilir.
- Öksürük varyantlı astım: Bazı astım vakalarında görülen tek semptom öksürük olabilir ve bu durum öksürük varyantlı astım olarak açıklanır.
Astım hastalığının 3 basamağı hafif, orta ve şiddetli tablo olarak görülebilir. Astım hastalığının kesin bir tıbbi tedavisi yoktur ancak semptomlara yönelik müdahaleler mümkündür.
Astım Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bazı bireylerde daha hafif semptomlar görülürken bazı kişilerde ise şiddetli seyredebilir. Bu durum astım atakları şeklinde açıklanabilir. Astım atakları egzersiz, stres vb. belirli durumlarda tetiklenebilir. Bununla birlikte bazı bireylerde herhangi bir zamanda da ortaya çıkabilir. Astım hastalığı belirtileri arasında sıklıkla şunlar yer alabilir:
- Nefes alıp verme sırasında hırıltı,
- Nefes darlığı,
- Öksürük (sıklıkla gece ve sabah erken saatlerde),
- Göğüste sıkışma veya ağrı,
- Solunum yolu enfeksiyonlarıyla kötüleşen hırıltılı solunum atakları,
- Uyku problemleri,
- Taşikardi (kalp çarpıntısı),
- Hızlı ve yüzeysel solunum,
- Konuşma zorluğu çekme,
- Sırtüstü yatarken rahatsızlık hissi.
Semptomlar aynı gün içerisinde veya zamanla tekrarlayabilir. Bazı vakalarda grip, soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlar sonucu tetiklenebilir ve kötüleşebilir. Soğuk hava, egzersiz, koşma, gülme veya ağlama olayları gibi hızlı nefes alıp vermeyi gerektiren durumlar semptomları doğurabilir. Sabah ve gece saatlerinde belirtiler şiddetli seyredebilir. Astım hastalığı çocuklarda yetişkinlerden farklı şekilde kendini gösterebilir. İlaçlara normalden daha sık bağlılık duyma, ataklar nedeniyle sık sık uyanma, günlük aktiviteleri yerine getirmede zorlanma durumunda astımın kötüleştiği söylenebilir.
Astım Nasıl Olur?
Astım hastalığının tek ve kesin bir kaynağı bulunmamakla beraber kalıtsal ve çevresel koşulların birlikte rol oynadığı düşünülmektedir. Birçok farklı etken astımın oluşmasında etkinlik gösterebilir. Ailede astım öyküsünün bulunması, solunum yolu enfeksiyonlarında akciğerde yeni bir maddeye karşı oluşan güçlü bağışıklık tepkisi, alerjenler astımın gelişmesinde rol alabilir. Çoğu zaman çocukluk döneminde bağışıklık sisteminin şekillenmesi ile başlayan astım yıllar boyu belirti vermeyebilir. Bu kişilerde yetişkinlik döneminde semptom gösterebilir ve “yetişkin başlangıçlı astım” adını alır. Çocukluk ve yetişkinlik dönemlerinde karşılaşılan çevresel maruziyetler birer risk faktörü olabilir. Bu risk faktörleri genel olarak şunları kapsayabilir:
- Polen, evcil hayvan tüyleri, akarlar, küf sporları, yiyecekler gibi alerjenler,
- Solunum yolu enfeksiyonları,
- Fiziksel aktivite,
- Soğuk hava,
- Kimyasallar, endüstriyel tozlar, duman gibi tahriş edici maddeler,
- Stres ve yoğun duygu durumu,
- Obezite,
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH),
- Kronik sinüzit,
- NSAİİ gibi bazı ilaçlar,
- Erken doğum, düşük doğum ağırlığı,
- Hamilelik döneminde sigara ve tütün ürünleri kullanması veya maruziyeti,
- Hamilelik döneminde yetersiz beslenme ve vitamin eksiklikleri.
Risk faktörlerinin ve astımın kaynağının bilinmesi ile astım ataklarının önlenmesi veya hafifletilmesi mümkün olabilir.
Astım Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı sırasında birden fazla test ve yönteme başvurulabilir. Kesin tanının konulması kapsamında tıbbi geçmiş, aile öyküsü, belirtilerin değerlendirilmesi ve fizik muayene, akciğer fonksiyon testleri, görüntüleme yöntemleri ve ek testlere ihtiyaç duyulabilir. Solunum yolu faaliyetlerinin kapasitesi, semptomların altta yatan nedeni, belirtilerin sıklığı ve şiddeti değerlendirilir. Yaygın olarak tanı esnasında kullanılan yöntemler şunları içerir:
- Spirometri: Derin bir nefes aldıktan sonra verilen havanın ne hızla dışarı atıldığını ölçer. Test sırasında baş dönmesi, yorgunluk vb. hissedilebilir.
- Pik akış ölçer (PEF): Test maksimum efor ile havanın ne kadar sert dışarıya verildiğini ölçer. Belirli aktiviteler esnasında hava yollarının tıkanma durumunu belirleyebilir.
- Bronkodilatör tepkisi testi: Havayollarındaki kasların gevşetilerek açılması bronkodilatör adı verilen ilaçlar ile sağlanır. Testte bronkodilatör kullanımı sonucu havanın ne kadar iyi verildiği ölçülür.
- Metakolin testi: Astım tetikleyicisi olan metakolin solunduğunda hava yollarının daralmasına yol açabilir. Metakoline verilen tepki astım tanısında etkili olabilir.
- Alerji testleri: Cilt veya kan yoluyla yapılan alerji testleri alerji tetikleyicilerin tespit edilmesinde kullanılır.
- Kan testleri: Alerji, enfeksiyon, beyaz kan hücreleri vb. ölçümü ve değerlendirmesi kan testleri ile sağlanabilir.
- Görüntüleme testleri: Röntgen ve bilgisayarlı tomografi (BT) testleri ile havayolunun kalınlaşması, enfeksiyon varlığı, yapısal anomaliler belirlenebilir.
Ek olarak egzersiz ve soğuk hava maruziyetinden önce ve sonra havayolu aktivitesinin incelendiği provokasyon testleri uygulanabilir.
Astım Tedavisi Nasıl Yapılır?
Astım tedavisi semptomların yönetilmesi ve havayollarının açık kalmasını amaçlayan uygulamalardır. Kesin bir tedavi yöntemi olmadığından tetikleyici maddelerden kaçınmak ve semptomları hafifletmek başvurulan yöntemlerdir. Astım basamak tedavisi hafif, orta ve şiddetli astımın yönetilmesinde uygulanır. Genellikle kişinin yaşı ve fizyolojisi, tıbbi geçmişi, ilaçlara verdiği yanıt ve astım şiddetine bağlı olarak tedavi planı oluşturulur. Astım atak tedavisi ve atakların önlenmesi için ilaç kullanımı önerilebilir. Yetişkinlerde alerjik astım tedavisi sırasında semptomların hafifletilmesi hızlı etkili ilaçlar ile sağlanabilir. Hafif astım vakalarında, egzersiz ile bağlantılı ataklarda hızlı etkili ilaçlar önerilebilir. Bu ilaçlar her zaman taşınması gereken inhaler ilaçlardır. Hızlı etkili rahatlatıcı ilaçlardan beta-2 agonistler ve antikolinerjikler hava yollarının açılmasına, oral yolla alınan kortikosteroidler şişliklerin hafifletilmesinde etkinlik gösterebilir.
Daha uzun vadeli olarak kullanılan kontrol ilaçları atakları önlemeye yönelik kullanılabilir. Vücuttaki iltihabın azaltılmasında, dirençli astımın kontrol altına alınmasında, şişliklerin azaltılması ve hava yollarının açık tutulmasında çeşitli düzenleyici ilaçlar reçete edilebilir. Astım tetikleyicilerinin bulunduğu ortamlarda havayollarında şişmeyi önlemek amacıyla mast hücre stabilizatörleri kullanılabilir. Ayrıca subkutan immünoterapi vücudun alerjenlere verdiği yanıtı minimuma düşürmeye yardımcı aşılardır ve alerjik astım tedavisi kapsamında kullanılır. Bazı durumlarda doktorunuz birden fazla ilaç tedavisini bir arada yürütebilir ve kombine tedavi gerekli olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Astım Kaç Yaşında Başlar?
Astım hastalığı her yaşta başlangıç gösterebilir ancak immün sistemi gelişmeye devam eden çocukluk döneminde başlama olasılığı daha yüksek olabilir. Astımı olan çocuklarda yaklaşık 5 yaşına kadar belirtiler kendini gösterir. Çevresel koşullar, genetik yatkınlık, diğer uyaranlar tarafından semptomlar tetiklenebilir ve tıbbi müdahale gerekli olabilir.
Astım Akciğer Filminde Çıkar mı?
Akciğer filmi veya röntgeni ile doğrudan astım teşhisi yapılamaz ancak solunum yollarında sorunlara neden olabilecek yapısal anormallikler, astım harici hastalıklar ve enfeksiyonların tespitinde kullanılabilir. Astım dışı hastalıkların elenmesi astım tanısı için önemli olabilir.
Astım Testi Nasıl Yapılır?
Astım tanısında kullanılan testler başlıca spirometri, pik akış ölçer, bronkodilatör tepkisi testi, metakolin testi, kan ve alerji testleridir. Sıklıkla kullanılan spirometri testinde birey oturtulur ve burnuna klips yerleştirilir. Derin bir nefes aldıktan sonra spirometre cihazına bağlı olan tüpe sert bir şekilde üflenir. Genellikle tutarlı sonuçlar için 3 veya daha fazla deneme yapılabilir.
Çocuğumun Astım Olduğunu Nasıl Anlarım?
Astım çocuklarda aynı şekilde kendini göstermeyebilir. Aynı zamanda aynı çocukta semptomlar zamanla değişkenlik gösterebilir. Ancak astımın neden olduğu en yaygın belirtiler arasında sık sık öksürük nöbeti yaşamak, halsizlik, hızlı nefes alıp verme, göğüs ağrısı, iştahsızlık ve zayıflık, sinirli ruh hali yer alabilir.
Astım Ömür Boyu Sürer mi?
Astım kronik bir hastalık olduğundan dolayı ömür boyu sürer. Astım belirtileri zamanla kendiliğinden ortaya çıkabilir ve geri kaybolabilir. Bununla birlikte her gün belirli zamanlarda ve ortamlarda görülebilir. Ömür boyu süren astım uyaranlara maruziyet gerçekleşmediğinde hafif seyredebilir.
Kaç Çeşit Astım Vardır?
Genellikle kaynağına göre sınıflandırılan astımın çeşitli alt tipleri vardır. Bunlar alerjik astım, alerjik olmayan astım, öksürük varyantlı astım, mesleki ve egzersizden kaynaklanan astım, noktürnal (gece ortaya çıkan) astım olmak üzere 6 sınıfa ayrılabilir.
Astımlı Olan Çocuğa Ne İyi Gelir?
Çocuklarda astım tedavisi semptomların hemen giderilmesinde kullanılan rahatlatıcı ilaçları kapsayabilir. Kısa etkili bronkodilatörler gibi rahatlatıcı ilaçların yanı sıra inhale kortikosteroidler uzun vadeli kullanılan ilaçlardır. Ek olarak tahriş edici maddeler ve alerjenler gibi astım tetikleyicilerin iç mekanlardan uzaklaştırılması astımın kontrol altına alınmasında etkili olabilir.
Astıma Hangi Doktor Bakar?
Astım hastalığına göğüs hastalıkları uzmanı bakar. Bununla birlikte aile hekimleri ve pulmonologlar, alerji ve immünoloji bölümü uzmanları, iç hastalıkları uzmanları astım muayenesi ve tanısı yapan doktorlardır.
Astım KOAH’a Dönüşür mü?
“Astım tek başına KOAH`a dönüşür” bilgisi yanlıştır ancak astım ile birlikte sigara ve tütün ürünleri kullanımı KOAH gelişme riskinde artışa neden olabilir. Astımlı çoğu bireyde KOAH gelişmez ve KOAH`lı kişilerin çoğu astım yaşamaz. Yine de bazı durumlarda hem astım hem de KOAH bulunması mümkündür. Bu durum astım-KOAH overlap sendromu olarak adlandırılır.
Çocuklarda Astım Tehlikeli midir?
Çocuklarda astım tetikleyici maddeler havayollarında kolayca iltihaplanmaya yol açabilir. Bu durum bazı çocuklarda şiddetli ve tehlikeli astım ataklarına yol açabilir. Kontrol altına alınamayan ve tedavisi sağlanmayan astım çocuklarda okul ve günlük aktivitelerin kısıtlanması, sık hastane yatışı ve kalıcı akciğer hasarına sebebiyet verebilir.
Astım hastalığı yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Uzun süredir geçmeyen öksürük, nefes darlığı veya göğüs sıkışması yaşıyorsanız Hisar Hospital Göğüs Hastalıkları Uzmanları ile iletişime geçebilir, doğru tanı ve kişisel tedavi planınız için randevu oluşturabilirsiniz.
Randevu Alın | Göğüs Hastalıkları Bölümü Hakkında Daha Fazla Bilgi
