Aplastik Anemi Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Aplastik Anemi

Aplastik anemi kemik iliğinin çeşitli sebeplerle yeni kan hücresi üretememesi ile kendisini gösteren bir çeşit kan hastalığıdır. Kemik iliği kan hücresi üretimini olması gerektiği gibi yerine getiremezse halsizlik, yorgunluk gibi hafif semptomların yanı sıra yaşamı tehdit edici ciddi komplikasyonlar da gelişebilir. Günümüzde ağır aplastik anemi vakaları için bilinen tek tedavi yöntemi kök hücre nakli olmakla birlikte düzenli kan nakli gibi tedavi yöntemleri ile semptomların kontrol altına alınması da mümkündür.

Aplastik Anemi Nedir?

Aplastik anemi, kemik iliğinin kan hücrelerini üretme yeteneğinin ciddi şekilde azaldığı veya tamamen durduğu nadir ancak erken müdahale edilmediğinde hayati risk oluşturabilecek bir kan hastalığıdır. Normal şartlarda kemik iliği vücutta oksijen taşınmasında görevli alyuvarları, enfeksiyonlarla savaşan akyuvarları ve kanamaları durdurmaktan sorumlu trombositleri düzenli olarak üretir.

Aplastik anemi durumunda kemik iliği üç tip kan hücresini de yeterli miktarda üretemez. Bu nedenle aplastik aneminin karakteristik özelliklerinden birisi alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit) ve trombosit sayısındaki genel düşüklüğü ifade etmek için kullanılan pansitopenidir. Uzmanlar sıklıkla aplastik aneminin demir eksikliği anemisi gibi anemi türlerinden çok daha ciddi bir sağlık sorunu olduğunu ifade eder. Uzmanlara göre aplastik anemi lökopeni, anemi ve trombositopeninin bir arada görüldüğü bir kan hastalığıdır.

Aplastik Anemi Belirtileri Nelerdir?

Kemik iliğinde kan hücrelerinden biri veya birden fazlası olması gerektiği gibi üretilemezse pek çok komplikasyon gelişebilir. Aplastik anemi hastalarında oksijen taşınmasından sorumlu kırmızı kan hücresi üretiminin durmasına veya azalmasına bağlı doku ve organlara oksijen ve besin maddeleri bakımından zengin kan taşınamaz. Ayrıca akyuvar eksikliğine bağlı vücut enfeksiyonlarla olması gerektiği gibi savaşamaz ve yeterli trombosit olmadığından olası bir kanama zamanında durdurulamaz. Neticesinde yorgunluk, halsizlik, nefes darlığı, sık tekrarlayan enfeksiyonlar, kanama, morarma gibi çeşitli semptomlar görülebilir.

Aplastik anemi belirtileri ilk zamanlarda genellikle hafif seyrettiği için hastaların büyük çoğunluğu başlangıçta semptomları fark etmeyebilir. Bazı vakalarda ise viral bir enfeksiyon hastalığı gibi sebeplerle kemik iliği kan hücresi üretimini ani bir şekilde durdurabilir, semptomlar şiddetli şekilde ortaya çıkabilir. Başlıca aplastik anemi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Sık tekrarlayan ve normalden daha uzun süren viral enfeksiyon hastalıkları,
• Yorgunluk,
• Kolay kanama ve morarma,
• Nefes darlığı,
• Çarpıntı,
• Cilt renginde solukluk,
• Baş dönmesi,
• Baş ağrısı,
• Yüksek ateş,
• Soğuğa veya sıcağa karşı aşırı hassasiyet,
• Burun kanaması,
• Diş eti kanaması,
• Normalden daha ağır adet kanamaları,

Sayılan belirtilerin yanı sıra erken dönemde müdahale edilmezse aplastik anemi iç kanama riskinde de artışa neden olabilir.

Aplastik Anemi Neden Olur?

Aplastik anemi vakalarının büyük çoğunluğu idiyopatik hastalık sınıfına girer. Bir diğer ifadeyle hastalığın kesin nedeni tam olarak belirlenememektedir. Aplastik anemi sebepleri hakkında yapılan bazı çalışmalar aplastik anemi vakalarının yaklaşık %60’ının idiyopatik olarak tanı aldığını göstermektedir. Kullanılan bazı ilaçlardan, hepatit gibi viral enfeksiyon hastalıklarına veya benzen gibi kimyasal maruziyetlerine kadar pek çok faktör kemik iliğinin kan hücresi oluşturma yeteneğini bozabilir.

Nedenlerine göre aplastik anemi edinilmiş ve kalıtsal iki alt sınıfta incelenir. Edinilmiş aplastik anemi, bağışıklık sisteminin kemik iliğini yabancı olarak algılaması ve ona saldırması neticesinde gelişen otoimmün bir bozukluktur. Doğumdan sonra gelişen anlamına da gelen akkiz aplastik anemi yaşamın herhangi bir döneminde herhangi bir sebeple ortaya çıkabilir. Edinilmiş yani sonradan ortaya çıkan aplastik anemi vakalarının %75’i idiyopatik aplastik anemi olmakla birlikte hastalığın gelişmesinde rolü olduğu düşünülen çeşitli risk faktörleri de mevcuttur. Buna göre edinilmiş aplastik anemi nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Böcek ilacı, arsenik gibi toksinlere maruziyet,
• Radyasyon, kemoterapi gibi kanser tedavisi yöntemleri,
• Romatoid artrit ve lupus gibi başka otoimmün hastalıklar,
• Kullanılan bazı ilaçlar,
• Hamilelik,
• Hepatit, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs gibi enfeksiyon hastalıkları,
• Başka bir kanserin kemik iliğine sıçraması.

Aplastik anemi etyoloji çalışmaları hastalığın kesin nedeninin saptanamadığını ortaya koysa da hastalık nadiren de olsa genetik faktörlerin etkisiyle de ortaya çıkabilir. Genellikle çocukluk çağında teşhis edilen kalıtsal aplastik anemiye çoğu zaman başka genetik hastalıklar da eşlik eder.

Aplastik Anemi Tanısı Nasıl Konur?

Halsizlik, yorgunluk, cilt renginde solukluk, kolay kanama veya morarma gibi şikâyetlerle sağlık kuruluşuna başvuran hastalar alanında uzman bir dahiliye doktoru tarafından öncelikle fiziki olarak muayene edilir. Aynı zamanda bu aşamada uzmanlar hemogram olarak da adlandırılan tam kan sayımı testine başvurur. Hemogram olarak da bilinen tam kan sayımı sayesinde doktorlar kandaki alyuvar, akyuvar ve trombositlerin sayıları, boyutları gibi konularda fikir sahibi olabilir. Aplastik anemi tanı kriterleri arasında değerlendirilen her üç kan hücresi sayımının da düşük çıkması uzmanlarda aplastik anemiye karşı kuvvetli bir şüphe oluşturabilir.

Aplastik anemiden şüphelenilen durumlarda hematoloji alanında uzmanlaşmış bir hekim tarafından kan hücrelerinin daha detaylı incelenmesine olanak sağlayan periferik yayma adlı mikroskobik inceleme yöntemine başvurulur. Bu değerlendirmelerin ardından tanıyı doğrulamak adına kemik iliği biyopsisi uygulanabilir.

Aplastik Anemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Aplastik aneminin tedavisi hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Hafif aplastik anemi vakalarında çoğu zaman eksik kan hücrelerini yerine koymaya yardımcı kan nakli, enfeksiyonlara karşı antibiyotik veya antiviral tedavisi gibi destekleyici tedaviler hastanın semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir. Ayrıca uzun süreli kan nakline bağlı demir birikmesi riskine karşı demir şelasyonu protokolü tedavi sürecine dahil edilebilir. AA vakalarının büyük çoğunluğunda hastalığın sebebinin bağışıklık sisteminin anormal yanıt nedeniyle kemik iliğine saldırması olduğundan bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavilerden de faydalanılabilir.

Ağır aplastik anemi hastalarında ise tek tedavi yöntemi kök hücre nakli olabilir. Hasta ile uyumlu bir verici olması halinde donörden alınan kök hücrenin hastaya nakledilmesi kemik iliğinin yeniden sağlıklı kan hücresi üretmesini sağlayabilir. Kök hücre nakli, bilinen diğer ismiyle kemik iliği naklinde öncelikle hastanın hasarlı kemik iliğinin yok edebilmesi gerekir. Bu süreçte hasarlı kemik iliğini devre dışı bırakmak için kemoterapi, radyoterapi gibi tedavi yöntemleri kullanılabilir. Hasta nakil için hazır hale geldiğinde sağlıklı kişiden alınan kök hücre, kan nakline benzer bir şekilde hastaya nakledilir. Nakil sonrasında normal şartlarda 10-14 gün içerisinde kemik iliği yeni kan hücreleri üretmeye başlar. Nakil sonrasında yeni kemik iliğinin kan hücrelerini üretme yeteneğini tamamen kazanması ise 1 yılı bulabilir.

Sık Sorulan Sorular

Aplastik anemi nadir görülen ancak ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir kan hastalığıdır. Yorgunluk, halsizlik, kolay kanama veya morarma gibi semptomlar yaşıyorsanız vakit kaybetmeden uzman hekimlerimizle görüşün. Randevu Al veya İletişim sayfalarından hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz.