Akıllı İlaç Nedir? Kanser tedavisinde yeri nedir? Çeşitleri nelerdir?

Akıllı İlaç Nedir? Kanser tedavisinde yeri nedir? Çeşitleri nelerdir?

Günümüzde nanoteknolojinin gelişmesi, genetik mutasyonlar ve bazı moleküler değişikliklerin tespit edilmesi, kanser tedavisinde birey odaklı ilerlemeyi mümkün hale getirir. Tıp dünyasında çığır açan nanoteknoloji sayesinde ortaya çıkan akıllı ilaç tedavileri, hala geliştirilmeye devam edilerek otoimmün hastalıklar ve kanser türleri için umut vadeden bir teknolojidir. Fakat, akıllı ilaçlar her kanser hastasında işe yaramayabilir. Birçok çeşidi üretilen bu ilaçlar, uygun hastalarda tek başına veya geleneksel tedavi yöntemleri ile kombine bir şekilde uygulanır. Kemoterapi gibi geleneksel tedavi yöntemlerinden farklı olarak doğrudan hedef hücre odaklı çalışan akıllı ilaçlar, sağlıklı hücrelere zarar vermeden tedaviyi tamamlamayı hedefler.

Akıllı İlaç Nedir?

Akıllı ilaç, kanser hücrelerinin tedavisinde sıklıkla kullanılan yeni nesil bir tedavi yöntemidir. Tamamen bireysel tedavi modeline dayanan bu yöntem, uzman hekimlerce belirlenir. En doğru sonucu alabilmek için hedefe yönelik tedavi odaklı ilerler. Yani, bu tedavide doğrudan problemli hücre hedef alınarak sağlıklı hücrelere daha az hasar verilmesi amaçlanır.

Akıllı İlaç Çeşitleri Nelerdir?

Her tedavi, her hasta için uygun değildir. Hastalığın türüne ve hastanın durumuna göre uzman hekimler hangi tedavi stratejisinin uygulanması gerektiğini belirler.

Hedef hücre odaklı ilaçlarda genellikle 2 çeşit tedavi yöntemi aktif olarak uygulanır. Bu yöntemlerden biri, tedavinin doğrudan hedef hücrenin algaçlarına odaklandığı antikor uygulamalarıdır. Buna örnek olarak monoklonal antikor tarzı ilaç tedavileri verilebilir. Monoklonal antikorlar, doğal bir şekilde insan vücudunda üretilen antikorlara benzeyen protein yapılarıdır. Bu antikorlar laboratuvar ortamında üretilerek intravenöz (damar yolu ile) olarak hastaya verilir. Verilen antikorlar büyük oranda hedef hücrenin algaçlarına bağlanarak hücreyi yok eder veya hücre büyümesini durdurur. Bu süreçte hasta hastanede yakın takibe alınır. Bu uygulama bir immünoterapi türüdür.

Yeni nesil bir nano ilaç olarak bilinen monoklonal antikorlar, ilk olarak 1975 yılında fareler üzerinde yapılan bir deneyde elde edilmiştir. Hem kanser hücrelerini yok etmek hem de otoimmün hastalıkların tedavisi için aktif olarak kullanılmaktadır. Otoimmün hastalıklar, bireyin kendi savunma hücrelerinin (antikorların) sağlıklı hücrelerine saldırarak hasara sebep olduğu kronik hastalıklardır. Bu tür hastalıklarda monoklonal antikor tedavisi üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Bu tedavi kronik bir hastalıkta tamamen iyileşme sağlanması konusunda umut vadetmektedir.

Akıllı ilaç tedavisinde aktif olarak kullanılan bir diğer yöntem ise, hücre içindeki uyarıları inhibe ederek (baskılayarak) hücre fonksiyonunun artmasını engelleyen nano teknolojilerdir. Bu tür ilaçlar genellikle tablet şeklindedir ve oral olarak alınır. Etken maddesi tirozin kinaz inhibitörü olarak bilinen bu tür ilaçlar, monoklonal antikorların tersine doğrudan hücre içine etki ederek tedaviyi kolaylaştırmayı hedefler. Bugüne kadar, mutasyona uğrayan hücrenin yapısına göre birçok akıllı ilaç geliştirilmiştir. Farklı kanser türleri için ilaç çeşitliliği giderek artmaktadır.

Kanser Tedavisinde Akıllı İlaç

Kanser, insan vücudunda herhangi bir dokuya ait hücrelerin kontrolsüz üremesi sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Mutasyonlar gibi birçok sebebe bağlı olarak, apoptozis adı verilen hücre ölümü inaktif olur. Bu durumda hücreler anormal bir şekilde büyümeye ve üremeye başlayarak dokularda birikir. Bu durum, gün geçtikçe hastada bazı semptomların gelişmesine ve sağlıklı hücrelerin yeterli beslenememesine sebep olur.

Bugüne kadar, 100’den fazla kanser türü teşhis edilmiştir. Kanser tedavileri, kanserli hücrelerin vücudun hangi dokusunda yer aldığına ve kanser türüne göre uzman doktorlar tarafından belirlenir. Bilimin gelişmesi ile tıp uzmanlarının yeni teşhis yöntemleri geliştirmesi, daha ayrıntılı ve kişiye özel tedavi yöntemleri ortaya çıkmasını sağlamıştır. Günümüzde hekimler, kanser ile ilgili daha fazla bilgi sahibi oldukları için bireye ve hedefe yönelik tedavi yöntemlerine odaklanmaktadırlar. Hisar Hastanelerinde güncel teknolojileri takip ederek bireye özgü tedavi uygulamaları yapan onkoloji hekimleri bulunmaktadır.

Kanser Tedavisinde Tercih Edilen Bazı Akıllı İlaç Çeşitleri

Kanser tedavisinde akıllı ilaçların yeri giderek artmaktadır. Bu tedaviler, kanser tedavisine katkı sağlayarak başarılı bir iyileşme sağlarlar. Kanser tedavisinde aktif olarak kullanılan, hekimlerin hastalığa göre tercih ettiği bazı ilaç türleri aşağıda verilmiştir:

• Endokrin (hormon) terapisi: Meme, prostat ve rahim kanseri gibi ortaya çıkmasında hormonal süreçlerin etkili olduğu kanser tedavilerinde sıklıkla tercih edilir.
• Sinyal iletim inhibitörü: Bazı kanser türlerinde, kanser hücrelerinin sürekli bölünme sinyali almasını önlemek için geliştirilen akıllı ilaçlardır.
• Gen ifadesi düzenleyici tedaviler: Kanser hücrelerinde bozulmuş gen ifadelerinin yeniden düzenlenmesi için geliştirilen nano teknoloji ilaçlarıdır. Bu tedavide amaç, mutasyonun hücre çoğalmasına sebep olmasını önlemektir.
• Apoptozis uyarıcı akıllı ilaçlar: Hücreler, insanlar gibi belirli bir süre sonra ölürler. Bu bir hasar, hücre yaşlanması veya mutasyon sebebiyle tetiklenir. Bu olaya apoptozis adı verilir. Fakat, kanser hücrelerinde apoptozis bloke olur ve bu sorunlu hücreler kontrolsüz bir şekilde büyümeye ve çoğalmaya başlar. Apoptozis uyarıcı akıllı ilaçlar, bu mekanizmayı tekrar aktifleştirmek için uyarır.
• Anjiogenez inhibitörleri: Anjiogenez, yeni kan damarı oluşumu demektir. Anjiogenez inhibitörleri, yeni kan damarı oluşumunu önleyerek kanser hücrelerinin yayılmasını hedefler.
• İmmünoterapi: Antikor odaklı bir tedavi yöntemi olan immünoterapi, bağışıklık hücrelerinin kanser hücrelerini spesifik olarak tanımasını hedefler. Bu sayede vücudun kendi savunma hücreleri, kanser hücrelerini doğrudan baskılayabilecektir. Bu tedavi yönteminde monoklonal antikorlar kullanılır.

Hangi Kanser Hastalıklarında Kullanılır?

Akıllı ilaç tedavisi, birçok kanser türünde uygulansa da tüm kanser türleri için uygun olmayabilir. Alınan biyopsi ve gerekli tahliller sonucu hastanın mevcut tedavi için uygun olup olmadığı, uygunsa hangi tedavi türünün uygulanacağına karar verilir.

Günümüzde aktif olarak bazı kanser türlerinde belirli tedaviler uygulanıyor. Örneğin; immünoterapi tedavisinde kanser tipine özgü antikorlar geliştirilir. Bağışıklık hücrelerinin kanser hücresini bizzat tanımasını sağlayan monoklonal antikorlar sayesinde tedavide yüksek başarı elde edilir. Meme ve prostat kanseri gibi kanser türlerinde genellikle hormon terapisi tercih edilir. Bunun nedeni, kanser hücrelerinin ortaya çıkmasında hormonların etkili olmasıdır.

Kemoterapi ile Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kemoterapi, kanser tedavisinde en sık kullanılan geleneksel tedavi yöntemleri arasında yer alır. Kanser hücrelerinin büyümesini, çoğalmasını ve metastaz yapmasını (başka organlara sıçramasını) önlemek amacı ile malign (kötü huylu) tümörlerin tedavisinde uygulanır. Akıllı ilaçlarla çalışma prensipleri benzerdir. Bununla birlikte, önemli farklılıkları da bulunur:

• Oldukça etkili olan kemoterapide, kanser hücrelerinin yanında sağlıklı hücreler de zarar görebilir. Akıllı ilaçlarda ise tedavinin etken maddesi hedef hücreyi daha iyi tanıdığı için, sağlıklı hücreler daha az zarar görür. Kanser tedavisinde hücre tahribatını azaltmak oldukça önemli olduğundan, akıllı ilaç teknolojileri ile gerçekleştirilen tedavilerde iyileşme oranı, kemoterapiden daha yüksektir. Bu nedenle bilim dünyasının ilgisi giderek nano tıp teknolojilerine kaymakta ve yeni ilaç tedavileri geliştirilmektedir.
• Kemoterapi, sitotoksik ajanlar adı verilen toksik maddelerin damar veya ağız yolu ile alınması ve hücre içine nüfuz ederek hücreyi öldürmesi ile karakterize bir tedavi türüdür. Akıllı ilaçlar ise hücreyi yok etmekten çok, hedef kanser hücresinin büyümesini ve bölünmesini engeller. Ayrıca, hücrenin bozulmuş apoptozis döngüsünü düzenlemeyi hedefleyerek hücrenin doğal bir şekilde kendini yok etmesini sağlayan akıllı ilaç tedavileri de vardır.

Tedaviye uygunluğa göre bazı bireylerde cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi gibi geleneksel kanser tedavileri uygulanırken, bazı bireylerde immünoterapi, hormon tedavisi, sinyal iletim inhibitörleri, gen ifadesi düzenleyicileri, apoptozis uyarıcılar ve anjiogenez inhibitörleri gibi tedaviler uygulanır. Bazı durumlarda ise geleneksel kanser tedavi yöntemleri ile akıllı ilaç kombinasyonları tercih edilir. Akıllı ilaçlara örnek olarak: trastuzumab, bevacizumab, rituximab, cetuximab gibi immünoterapi ajanları; osimertinib, imatinib gibi sinyal iletim inhibitörleri ve bortezomib, olaparib, oblimersen gibi apoptozis uyarıcıları verilebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Akıllı ilaç çeşitleri, hastalıkların türüne göre belirlenir. Hastaya özgün uygulanan akıllı ilaç tedavisi hakkında sıkça sorduğu sorular genellikle şöyledir:

Onkoloji tedavisi alıyorsanız veya tanı için genel tarama testleri yaptırmak istiyorsanız, gerekli tıp teknolojilerine sahip Hisar Hospital ile görüşebilir, onkoloji bölümünden randevu alarak eksiksiz hizmet alabilirsiniz.