Otoimmün Hastalıklar Nedir? Belirtileri nelerdir?
Otoimmün hastalıklar, immün sistemin vücudun kendi organ ve sistemlerine saldırması sonucunda oluşan patolojik bir durumdur. Etkilenen bölge organ düzeyinde ise organa özgü otoimmün hastalık olurken, birçok sistemi etkilediği durumda sistemik otoimmün hastalıklar oluşur. Belirtileri meydana geldiği organ, doku ve sisteme göre farklılık göstermektedir. Hastalığın tanısında semptomlar değerlendirilir fakat birçok hastalığın semptomlarına benzerlik göstermesinden dolayı kesin tanı konulamaz. Fizik muayene sonucunda elde edilen bilgileri desteklemek amacıyla kan testlerine, görüntüleme yöntemlerine, tıbbi ve aile öyküsüne başvurulur. Hasta tanı aldıktan sonra tedavi semptomları yönetmek üzerine planlanır.
Otoimmün Hastalıklar Nedir?
Otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine saldırması sonucunda ortaya çıkan fizyolojik olmayan bir durumdur. Bağışıklık sistemini çalışması vücudu hastalıklardan ve enfeksiyonlardan korunmayı sağlar. Vücudu bakteri, virüs, parazit ve yabancı maddelere karşı korur. Bunun yanı sıra vücut dokularına saldırmaz. Ancak bazen hata veya bozukluk meydana gelmesi sonucunda vücut hücrelerini zararlı madde olarak algılar ve saldırır.
Otoimmün Hastalık Türleri
Otoimmün hastalıklar vücutta birçok dokuya zarar verebilir. Hasar olan organ ve sisteme göre otoimmün hastalıkların türleri vardır. Bazı organa özgü ve sistemik otoimmün hastalık türleri şunlardır:
- Organa özgü otoimmün hastalıklar: Belirli bir organ veya dokunun immün sistem tarafından hedef alındığı hastalık grubudur.
- Çölyak hastalığı: Buğday ve tahıllarda bulunan gluten proteinine bağışıklık sisteminin saldırması sonucunda meydana gelir.
- Tip 1 diyabet: Pankreasta insülin hormonunu üreten hücrelere immün sistemin saldırması sonucunda gelişen kalıtsal bir hastalıktır.
- Haşimato: İmmün sistemin tiroide saldırması sonucunda hipotiroidizme neden olan bir durumdur.
- Graves hastalığı: Bağışıklık sisteminin tiroide saldırması sonucunda hipertiroidizme neden olan bir hastalıktır.
- Sedef hastalığı: İmmün sistemin aşırı aktif olması ve cilt hücrelerinin hızlı çoğalmasına neden olan kronik bir hastalıktır.
- Multiple skleroz: Bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine saldırdığı durumda ortaya çıkar.
- Guillain-Barré sendromu: İmmün sistemin periferik sinirlere saldırması sonucunda vücudun genelinde uyuşukluk ve kas güçsüzlüğüne neden olan bir durumdur.
- Vitiligo: Pigment üreten cilt hücreleri olan melanositlere bağışıklık sisteminin saldırması sonucunda meydana gelen bir hastalıktır.
- Otoimmün karaciğer hastalıkları: İmmün sistemin karaciğere saldırması sonucunda iltihaplanmaya neden olan bir durumdur. Otoimmün karaciğer hastalığı hepatit, primer biliyer kolanjit, primer sklerozan kolanjit hastalıklarını kapsar.
- Sistemik otoimmün hastalıklar: İmmün sistemin vücudun her hücre, doku, organ ve sistemin de hasara neden olan hastalık grubudur.
- Sistemik Lupus Eritematozus: Cilt, eklem, kalp, böbrek, akciğer ve beyin gibi vücudun birçok bölgesini etkileyen bağışıklık sistemi hastalığıdır.
- Romatoid artrit: Bağışıklık sisteminin eklemlere saldırması sonucunda ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.
- Sjögren sendromu: İmmün sisteminin göz, ağız ve diğer salgı üreten bezlere saldırması sonucunda gelişen kronik bir hastalıktır.
- İnflamatuar barsak hastalığı: Crohn ve ülseratif kolit olmak üzere iki farklı türü vardır. Sindirim sistemi organlarında inflamasyon olmasına neden olur.
Otoimmün Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?
Vücudun her organını ve sistemini etkileyen bağışıklık sistemi hastalıkları vardır. Etkilenen organa ve sisteme göre ortaya çıkan belirtiler değişmektedir. Ancak bazı belirtiler hastalarda ortak olarak görülebilir. Bu belirtiler şunlardır:
- Yorgunluk ve halsizlik
- Baş dönmesi
- Konsantrasyon güçlüğü
- Kas ve eklemlerde ağrı, şişkinlik
- Ciltte döküntü
- Sindirim sorunları
- Kilo alma veya verme
- Kas güçsüzlüğü
- Karın ağrısı
- Reflü
- Ağız, cilt ve gözlerde kuruluk
Otoimmün Hastalıklar Nasıl Olur?
Otoimmün hastalıklarda vücutta otoimmün tepkiler sonucunda ortaya çıkar. Vücutta otoimmün tepki bazı durumlar sonucunda görülür. Otoimmün tepki oluşumuna neden olan durumlar:
- Zararlı madde veya organizmanın proteinleri vücut proteini ile benzerlik gösterdiği durumlarda bağışıklık sistemi vücut dokularına saldırabilir.
- Vücut hücrelerinde bağışıklık sisteminin algılayamadığı değişiklikler meydana geldiği durumlarda hücre tanınmaz. Bunun sonucu olarak ortaya çıkabilir.
- Bağışıklık sistemi hücrelerinde bozukluk sonucunda vücuda saldıran bağışıklık sistemi üretilmesi otoimmün hastalıklara neden olabilir.
Vücutta otoimmün tepki genellikle genetik kökenli yani aileden bireye geçen bir bozukluk olarak ortaya çıkar. Bunun yanı sıra başka faktörlerin etkisi ile de otoimmün hastalıklar meydana gelebilir. Otoimmün hastalıkları tetikleyen faktörler şunlardır:
- Bazı ilaçlar
- Sigara
- Toksin maddelere maruz kalma
- Obezite
- Bağırsak florasında dengesizlik
- Enfeksiyonlar
- Yağ, şeker ve tuz bakımından zengin beslenme
Otoimmün Hastalıkların Tanısı Nasıl Konulur?
Otoimmün hastalık belirtileri birçok hastalığın belirtisi ile benzerlik gösterir. Bu nedenle teşhis aşamasından kesin ve doğru tanı için birden çok değerlendirme metoduna başvurulur. Genellikle aile ve tıbbi öykü, fizik muayene, görüntüleme yöntemleri ve kan testlerine başvurulur. Bazı durumlarda etkilenen dokuyu teşhis etmek için biyopsi yöntemine başvurulur.
Bağışıklık sistemi testi birkaç farklı testten oluşur. Bu testler kan örneği üzerinde yapılır. Kan numunesinde otoantikor aranır. Eğer kanda otoantikor varsa bağışıklık sistemi hastalığı olduğunun bir işaretidir. Otoimmün hastalıklarda başvurulan kan testleri şunlardır:
- Tam kan sayımı: Vücutta enfeksiyonu tespit etmeyi sağlar.
- Eritrosit sedimantasyon hızı: Vücutta spesifik olmayan inflamasyonu teşhis etmek için kullanılır.
- Romatoid faktör testi: Romatoid faktör bir otoantikor proteindir. Bu protein romatolojik hastalıklarda oluşur.
- Tiroid peroksidaz antikor testi: Tiroitte oluşan otoimmün hastalıkların tanısı için kullanılır.
- Antinükleer antikor testi: Otoimmün hastalıkların teşhisi için tam kan sayımı ile beraber istenir.
- C reaktif protein testi: Genel inflamasyonu tespit etmek amacıyla kullanılır.
Otoimmün Hastalıkların Tedavisi Nasıl Yapılır?
Otoimmün hastalık tedavisi yoktur. Genellikle tedavi semptomları yöneltmek, organ ve doku hasarını en aza indirmek amacıyla uygulanır. Otoimmün hastalıkların tedavisinde ilaç, egzersiz, beslenme müdahalesi ve ameliyat yöntemleri uygulanabilir.
- İlaç tedavisi: İnflamasyona bağlı semptomları azaltmak için bağışıklık sistemi baskılayıcı ve inflamasyonu azaltan ilaçları doktor reçete edebilir.
- Hormon replasmanı: Özellikle tip 1 diyabet veya hipotiroidi gibi hormon eksikliklerine neden olan otoimmün hastalıklarda doktor tedaviye ekleyebilir.
- Fizik tedavi: Kas ve eklemleri etkileyen otoimmün hastalıklarda hareket etmek önemlidir. Bu nedenle kas ve eklemlerdeki ağrıyı azaltmak amacıyla hastanın fiziksel aktivitesi artıracak egzersizler yapması sağlanır.
- Beslenme tedavisi: Otoimmün hastalıklarda beslenme modeli önemli bir faktördür. İnflamasyonu daha az uyaran balık, yağlı tohumlar, baklagiller, meyve ve sebzelerden oluşan beslenme modelleri benimsenmelidir. Otoimmün hastalıklar ve beslenme arasındaki bağı tespit etmek amacıyla otoimmün protokol diyeti tasarlanmıştır.
Otoimmün Protokol Diyeti
Otoimmün protokol diyeti inflamasyon tetikleyici besinleri tespit etmek için tasarlanmış bir diyet programıdır. Bu diyet uygulamasında diyetisyen hastanın vücutta inflamasyon miktarını artıracak bütün besinleri diyetten çıkartır. Sonrasında diyete eklenir ve semptomların kötüleşmesine neden olan miktar tespit edilir. Belirlenen miktarın üstünde bir tüketim olmaz.
Diyette tahıllar, baklagiller, süt ürünler, yumurta, işlenmiş gıdalar, yağlı tohumlar, gıda katkı maddeleri, alkol, kahve ve rafine şekerler başlangıçta çıkarılan besinlerdir. Bazı gıdalar inflamasyonu belirli kişilerde artırır. Otoimmün hastalıklar ve süt ürünleri arasındaki ilişki buna bir örnektir. Süt ürünleri alerjisi ve intoleransı olan bireylerde inflamasyona neden olurken sağlıklı sindirim sistemine sağlıklı bireylerde böyle bir etki gözlenmez.
Otoimmün Hastalıklar Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Bağışıklık Sisteminin Bozuk Olduğunu Nasıl Anlarız?
Sağlıklı bağışıklık sistemi vücudu zararlı maddelere ve organizmalar korur. Bunu yaparken vücut doku ve hücrelerine saldırmaz. Eğer bağışıklık sistemi vücuda saldırdığı ve hücrelere hasar verdiği durumlar bağışıklık sisteminde bozukluk olduğunu gösterir.
Bozulan Bağışıklık Sistemi Nasıl Düzelir?
Vücut doku ve organlarına zarar veren bağışıklık sisteminin tedavisi yoktur. Sağlık hekimine başvurmanız halinde semptomları hafifletmek ve vücuttaki hasarı en aza indirmek amacıyla ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi yönetilir.
Otoimmün Hastalıkların Psikolojik Nedenleri Nelerdir?
Otoimmün hastalıkların bazılarının belirtileri psikolojik bozuklukları da içerir. Örneğin multiple sklerozda depresyon ve anksiyete görülürken graves hastalığı şizofren ile beraber ortaya çıkabilir. Bu nedenle otoimmün hastalıklar ve psikoloji sıkı sıkı bağlantılıdır. Özellikle psikolojik bozukluklardan şizofreniye; sedef, romatoid artrit, çölyak, guillain-barré, otoimmün hepatit ve crohn hastalıklarına neden olur.
Otoimmün Hastalıklara Hangi Doktor Bakar?
Otoimmün hastalıklar bir immünolog tarafından teşhis ve tedavisi planlar. Bununla beraber vücudun etkilenen bölgesine göre dermatolog, gastroenterolog, endokrinolog ve romatolog tedavide başvurulan sağlık uzmanları olabilir.
Otoimmün Hastalıklar Nasıl Önlenir?
Otoimmün hastalıkları önlemek mümkün olmayabilir. Ancak daha işlevsel bir bağışık sistemine sahip olmak için bazı şeyler yapabilir. Bunlar; düzenli egzersiz yapmak, sigaradan uzak durmak, toksinlerden kaçınmak ve sağlıklı bir diyet modeli besinmektir. Bu uygulamalar ile bağışıklık sistemi vücudu hastalıklardan korumaya yardımcıdır.
Otoimmün Hastalıklar Kronik midir?
Otoimmün hastalıklar genellikle ömür boyu süren yani kronik bir hastalıktır. Akut olarak ortaya çıkmaz. Bunun yanı sıra otoimmün hastalıkların belirtileri akut olarak kötüleşebilir. Kısa süre sonra tedavi ile kontrol altına alınabilir.
Otoimmün Nedir?
Bağışıklık sistemi immün sistem olarak da adlandırılır. Oto kelimesi ise kendi kendine anlamına gelir. Bağışıklık sisteminin vücudun kendi doku ve organlarına saldırdığını ifade etmek için otoimmün kelimesi kullanılır.
D Vitamini Bağışıklık Sistemi Fonksiyonunu Etkiler mi?
D vitaminin kemik ve kas sağlığının üzerindeki etkilerinin yanı sıra immün sistemde önemli bir rolü vardır. D vitamini bağışıklık sistemi hücrelerinin oluşumunda genleri uyarıcı etkisi vardır. Bu nedenle eksikliğinde bağışıklık sistemi hastalıkları oluşumuna zemin hazırlar. Bununla birlikte yeterli d vitamini alımı birçok otoimmün hastalıkları iyileştirici etkisi vardır.
Bağışıklık Sistemi Çeşitleri Nelerdir?
Bağışıklık sistemi doğal ve kazanılmış olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal bağışıklık sistemi doğuştan gelen ve mikropla ilk karşılaştığında ilk tepkiyi veren sistemdir. Kazanılmış bağışıklık sistemi doğuştan bağışıklık sisteminin yok edemediği mikrobu kazanılmış bağışıklık sistemi yok eder. Daha yavaş çalışan bağışıklık sistemidir.
Eğer sizde otoimmün hastalık belirtileri olduğunu düşünüyorsanız, erken tanı ve doğru tedavi için uzmanlarımızla görüşebilirsiniz.
Hemen randevu alın veya İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümümüzü ziyaret edin.
