Çocuklarda Hipertansiyon Belirtileri ve Tedavisi
Kan damarlarından geçen kanın uyguladığı toplam basınç veya kuvvete kan basıncı denir. Kan basıncının olması gereken değerlerden fazla olması yüksek kan basıncı yani hipertansiyonu gösterir. Çocuklar ve gençlerde görülen hipertansiyon “pediatrik hipertansiyon” olarak da adlandırılır. Hipertansiyon 12 yaşından büyük çocuklarda daha yaygın görülse de bazı durumlarda küçük çocuklarda da karşılaşılan bir tablodur. Yetişkinler için hipertansiyon tanısı belirli ölçümler ile sağlanabilir ancak çocuklarda tansiyon değerlerini yorumlamak zordur. Çocuklar için özel olarak kullanılan cinsiyet, yaş ve boy özelliklerini içeren tablolar hipertansiyon hakkında bilgi verebilir. Hipertansiyon tanısında aile öyküsü, doğum esnasında ve annede görülen problemler ve beslenme düzeni göz önünde bulundurulur.
Hipertansiyonu olan kişilerde kan, kan damarlarına çok fazla baskı uygular ve bu da kan damarlarına, kalp ve diğer organlara zarar verebilir. Hipertansiyondan etkilenen organlar arasında genellikle kalp, böbrekler ve gözler bulunur. Bu nedenle hipertansiyonun zamanında teşhisi ve tedavisi kritik önem taşır. Tedavi edilmeyen hipertansiyonun, çocukların ileriki yaşamlarında da tehlikesini sürdürmesi olasıdır. 3 yaşından büyük çocuklarda her muayenede kan basıncı ölçülmeli ve takibi sürdürülmelidir.
Çocuklarda Hipertansiyon Nedir?
Hipertansiyon kanın atardamarlara uyguladığı basıncın ideal değerlerin üstünde olmasıdır. Hipertansiyon tanısı 13 yaş ve üzeri çocuklarda yetişkinler ile aynı şekilde yapılır. Anormal şekilde yüksek kan basıncı üç kategoride incelenir: yüksek kan basıncı, evre 1 (orta derece) ve evre 2 (şiddetli) hipertansiyon. 13 yaş ve üzeri ergenlerde hipertansiyon değerlendirmesi şu şekilde yapılır:
- 120/ < 80 ila 129/ < 80 mmHg ise yüksek tansiyon
- 130/80 ila 139/89 mmHg ise evre 1 hipertansiyon
- ≥140/90 mmHg ise evre 2 hipertansiyon
Daha küçük çocuklar için hipertansiyon, aynı cinsiyet, yaş ve boya sahip diğer çocukların sahip olduğu kan basıncı değerlerinin %95`inden fazla olması olarak tanımlanır.
Çocuklarda görülen hipertansiyonun 2 ana nedeni vardır:
- Primer hipertansiyon
- İkincil hipertansiyon
Primer hipertansiyon, belirgin bir nedene bağlı olmayan yüksek tansiyondur. Çocuklarda en sık görülen yüksek tansiyon çeşididir. Genellikle 6 yaşından büyük, aşırı kilolu ve ailesinde hipertansiyon olan çocuklar bu grupta bulunur. Özellikle aşırı kiloya yönelik tedavi hipertansiyon olasılığını düşürmeye yardımcıdır.
İkincil hipertansiyon, altta yatan başka bir nedenden kaynaklanan yüksek tansiyondur. İkincil hipertansiyonun en yaygın nedenleri genellikle böbrek ve renovasküler (böbrek damarlarını tutan) hastalıklardır. Glomerülonefrit, obstrüktif üropati gibi yapısal böbrek hastalıkları hipertansiyon vakalarının yaklaşık %34-79`unu kapsar. Bunun yanı sıra doğuştan kalp rahatsızlıkları, obstrüktif uyku apnesi, hipertiroidizm gibi hormon dengesizlikleri, kortikosteroid gibi ilaçlar ve Liddle sendromu gibi genetik mutasyonlar ikincil hipertansiyonun diğer nedenleri arasındadır.
Çocuklarda Hipertansiyon Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda hipertansiyon çoğunlukla semptom göstermez ancak ciddi vakalarda belirli semptomlar görülür. Çocuklarda hipertansiyon genellikle rutin kontroller sırasında keşfedilir. Çocuğunuzda hipertansiyon için risk faktörleri bulunuyorsa düzenli olarak tansiyon kontrolü gerekebilir. Örneğin obezite, fiziksel hareketsizlik, fazla miktarda sodyum veya tuz tüketimi, genetik hipertansiyon öyküsü varlığında hipertansiyon riski göz önünde bulundurulur. Çocuklarda hipertansiyon genellikle semptom göstermese de acil tıbbi tedavi gerektiren hipertansif krizin bazı semptomları şu şekildedir:
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı ve kusma
- Nefes darlığı
- Çarpıntı
- Göğüs ağrıları
- Kulak çınlaması
- Burun kanamaları
- Çift veya bulanık görme
- Nöbetler
Hipertansif kriz belirtilerden bir veya birkaçının görülmesi acil tıbbi yardımın gerekliliğini vurgular. Tedavi edilmeyen hipertansiyon krizi hayati tehlikeye yol açabilir.
Çocuklarda Hipertansiyon Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Çocuklarda hipertansiyonun değerlendirilmesinde öncelikle detaylı öykü ve kapsamlı bir klinik muayene alınır. Gebelik ile ilgili bilgiler, doğum ağırlığı, fetal büyüme, annede hipertansiyon olması, doğum sonrası enfeksiyon varlığı gibi durumların incelemesi yapılır. Ardından emzirme ve sütten kesme dönemi, besin tercihleri, günlük alınan tuz miktarı, fast food alışkanlığı sorgulanır. Beslenmenin yanı sıra gün içindeki fiziksel aktivite, ekrana maruziyet ve uyku problemleri hakkında bilgi alınır. Çocuklarda görülen depresyon, stres ve anksiyete öyküsü göz önünde bulundurulur. Ailede özellikle hipertansiyon ve böbrek hastalığının bulunması hakkında doktor bilgilendirilmelidir.
Fizik muayenede çocuğun ağırlığı, boyu, BKİ ve baş çevresi ölçülür. Büyüme ve gelişme döneminde görülen sendromik yüz gibi genel görünüm değerlendirilir. Kaslarda zayıflık, eklemlerde şişlik, karın boşluğunda kitle, ciltte döküntü ve diğer organlarda anormal durumlar kontrol edilir. Nefes darlığı, üfürüm, ciltte solukluk, nabız sayısı ve kan basıncındaki farklar çocuklarda genel durumu hakkında bilgiler verir.
Çocuklarda hipertansiyon yetişkinlerden farklı şekilde teşhis edilir çünkü çocuk büyüdükçe kan basıncı değerleri değişir. Çocuklarda hipertansiyon, aynı yaş, cinsiyet ve boydaki diğer çocukların %95`inden daha fazla kan basıncına sahip olması olarak tanımlanır. Hipertansiyon tanısı konulmadan önce birkaç ölçüm yapılır çünkü stres gibi durumlar yüksek kan basıncına sebep olabilir. Kan basıncının kontrol edilmesi amacıyla tansiyon aleti kullanılır ve birden fazla kere kan basıncı değeri alınır. Her klinik ziyarette kan basıncının ölçülmesi gerekir.
Çocuklarda Hipertansiyon Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Hipertansiyon tedavi edilebilen ve önlenebilen bir tablodur. Hipertansiyonun ana tedavi seçenekleri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç kullanımıdır. Çocukların sağlıklı kilo almaları, sağlıklı ve besleyici yiyecekler tüketmeleri, düzenli fiziksel aktiviteye sahip olmaları yüksek tansiyonun düşmesine yardımcı olur. Ayrıca bu değişiklikler ileriki yaşlarda oluşabilecek kalp-damar hastalıkları riskinde azalmaya yardımcıdır. Hipertansiyon tedavisinde uygulanabilecek bazı uygulamalar:
- Taze sebze ve meyve, baklagiller, kepekli tahıllar ve kuruyemişlerin yeterli miktarlarda tüketilmesi
- Yüksek oranda yağ, tuz ve şeker içeren fast food tüketiminin sınırlandırılması
- Sodyum/ tuz oranı düşük yiyecek ve içeceklerin tercih edilmesi
- Yüksek şeker içeriği nedeniyle meyve suyu tüketimini azaltmak
- Her gün fiziksel aktivite veya etkinlik yapılması
- Yeterli ve kaliteli uykunun sağlanması
- Ebeveynlerin sağlıklı atıştırmalıklar tercih ederken çocuklara rol model olması
- Ailenin ve çocukların sigara ve sigara dumanından kaçınması olabilir.
Hipertansiyonun diyet tedavisi DASH diyeti olarak bilinir ve sağlıklı yiyecek-içecek seçimini vurgular. Düşük sodyum oranı ile artmış fiziksel aktiviteyi destekler. Diyet tedavisinin yanı sıra nefes egzersizleri ve meditasyon gibi stres yönetimi uygulamaları kan basıncını düşürmeye yardımcıdır. Yaşam tarzı değişiklikleri ile tansiyon düşürülemediğinde doktorunuz hipertansiyon ilaçları önerebilir. Genellikle en düşük dozdan başlanır ve düzenli takip gerektirir. Her ilacın belirli yan etkileri olabilir ve aileler bu konuda bilgilendirilir. Obezite veya fazla kilo varlığında fazla kiloların verilmesi önerilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Çocuklarda hipertansiyon doğuştan mı oluşur?
Hipertansiyon yetişkinlerde görüldüğü gibi çocuklarda da görülür. Çocuklarda hipertansiyonun birçok nedeni bulunur. Bu nedenler arasında obezite, diyabet, ailede bir veya daha fazla hipertansiyona sahip bireylerin olması, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı hipertansiyon riskini arttırır. Ayrıca annede sigara ve alkol kullanımı, stres, diyabet ve hipertansiyon, aşırı tuz kullanımı ve sağlıksız beslenme şekli bebek ve çocuklarda hipertansiyon olasılığını arttırabilen etkenlerdir.
Yenidoğan ve bebeklik döneminde gelişen bazı hastalıkların da hipertansiyon olasılığını arttırdığı görülür. Renal arter trombozu, renal ven trombozu, hormonal bozukluklar, ilaçlar, Aort bozuklukları gibi hastalıklar çocukluğun erken dönemlerinde hipertansiyona yol açabilen etmenlerdir.
En belirgin özelliği nedir, nasıl anlayabiliriz?
Hipertansiyon çoğunlukla sessiz ilerleyen bir hastalıktır ve semptom vermeyebilir. Şiddetli hipertansiyon veya hipertansif kriz sırasında bilinç kaybı, çarpıntı, göğüs ağrısı, kusma gibi komplikasyonlar görülür. Ancak erken tanı için herhangi bir semptom görülmeyebilir. Çocuklarda hipertansiyon tanısı için düzenli doktor kontrolü sağlanmalıdır. Bununla birlikte hipertansiyon için risk faktörlerinin varlığını ortadan kaldırmak hipertansiyon riskini azaltmada en etkili yöntemlerdendir.
Çocuklarda hipertansiyon tehlikeli midir?
Beslenme ve fiziksel aktivitedeki değişiklikler veya ilaç tedavisi yüksek kan basıncını yönetmede ideal seçeneklerdir. Ancak inatçı yüksek tansiyon veya tedavi edilmeyen yüksek tansiyon çocukların özellikle kalp, beyin ve böbreklerini olumsuz etkiler. Tedavi edilmeyen hipertansiyon yetişkinlik döneminde de devam edebilir ve diğer organların hasar almasına neden olabilir. Hipertansiyonun neden olabileceği hasarlar yaygın olarak şunlardır:
- Kalp yetmezliği
- Kalp krizi
- Böbrek yetmezliği
- İnme
- Körlük
- Damarlarda anevrizma
Çoğunlukla hipertansiyon kontrol edilebilir ve tedavisi mümkündür. Ancak dikkate alınmayan hipertansiyon çocuklar ve yetişkinlerde organ hasarına sebebiyet verir. Bu nedenle düzenli takip ve kontroller şarttır.
Hipertansiyon büyüme geriliğine yol açar mı?
Doğum sonrası hipertansiyonun büyüme ile ilişkisi hakkında çok az çalışma vardır. Verilere göre 7 yaşından sonra özellikle hipertansiyon ve diyabete sahip çocuklar diğer çocuklara göre daha kilolu ve uzun boylu olduğu gösterilir. Yalnızca hipertansiyona sahip çocukların vücut ölçüleri genellikle ortalama değerlerdedir. Ancak hipertansiyonu olan kadınlarda hamilelik sırasında plasentaya yeterli kan sağlanamaz. Bu sebeple erken doğumun yanı sıra düşük doğum ağırlığı ve büyümede kısıtlılık görülebilir. Şiddetli hipertansiyon vakalarında durumun kontrol altına alınması gerekir ve doktor takibi önemlidir.
Çocuklarda herhangi bir belirti vermeden gelişebilen hipertansiyon takibi yapılması gereken bir değerdir. Çocuğunuzda hipertansiyon şüphesi varsa veya hipertansiyona sahipse mutlaka ilgili bir sağlık kuruluşu ile iletişime geçiniz. Gerekli işlemler için tahlil, tetkik ve gerekli cihazların mevcut olduğu, alanında uzman doktorlarımızın bulunduğu Çocuk kardiyoloji bölümünü ziyaret edebilirsiniz.
Çocuğunuzda hipertansiyon şüphesi varsa vakit kaybetmeden uzman Çocuk Kardiyoloji bölümümüzü ziyaret edin. Erken teşhis ve doğru tedavi ile çocuğunuzun sağlıklı bir geleceğe adım atmasını sağlayın. Daha fazla bilgi almak veya randevu oluşturmak için aşağıdaki formu doldurabilirsiniz.
