Tik Hastalığı (Tourette Sendromu) Nedir?
Tik hastalığı istenmeden yapılan tekrarlayan hareket ve sesler meydana gelmesine neden olan nörolojik bir bozukluktur. Tikler tekrarlanan davranışa göre vokal ve motor olmak üzere ikiye ayrılır. Vücutta etkilenen bölgelere göre ise basit ve karmaşık olarak sınıflandırılır. Bu tik çeşitlerine göre farklı semptomlar meydana gelir. Genellikle yüz buruşturma, göz kırpma, homurdanma gibi semptomlar görülebilir.
Tik bozukluğu tanısı, doktorun semptomları gözlemesi ile konulur. Tik hastalığı için uygulanan herhangi bir test yoktur. Tik hastalığının net bir tedavisi de yoktur. Tedavi semptomların azaltılmasına yönelik uygulanır. Semptomları azaltmak amacıyla ilaç tedavisi, psikoterapi ve davranış terapisi uygulanabilir. Eğer günlük yaşantınızı olumsuz etkileyecek tikleriniz varsa ruh sağlığı uzmanına başvurarak tiklerle baş etme yöntemlerini öğrenebilirsiniz.
Tik Hastalığı Nedir?
Tik hastalığı, yani tourette sendromu istemsiz tikler ve tekrarlayan sesler yapılmasına neden olan kalıtsal nörolojik bir bozukluktur. Tikler insanlarda istenmeden yapılan hareketlere ve sesler verilen genel bir addır. Genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar ve yetişkinlik döneminde gelişir. Tourette sendromuna neden olan tikler motor ve vokaldir. Tiklerde etkili olan davranışlar vücudun birkaç bölümünü etkiliyorsa basit, birkaç farklı bölümünü etkiliyorsa karmaşık tikler olarak adlandırılır.
Tik Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Tik hastalığı belirtileri genellikle hafif düzeydedir. Ancak bazı zamanlar şiddetli hale gelebilmektedir. Özellikle stres, heyecan ve yorgunluk durumları şiddetini arttırır. Tik hastalığında göz tiki, çene hareketi ve homurdanma gibi semptomlar görülür. Tik hastalığı tik türüne göre farklı semptomlar meydana getirir. Tik türüne göre görülen semptomlar şunlardır:
- Basit motor tikler: Vücudun bir bölgesini etkileyen kas hareketlerini kapsar. Bunlar sürekli göz kırpma, yüz buruşturma, çene hareketi, kafa sallama veya omuz silkme gibi ani kontrol edilemeyen hareketlerdir.
- Basit vokal tikler: Vücudun bir bölgesini etkileyen tekrarlayan sesleri içerir. Sürekli boğaz temizleme, homurdanma, bağırma, havlama ve koklama gibi hareketler meydana gelir.
- Karmaşık motor tikler: Vücudun birkaç bölgesinde meydana gelen kas hareketleridir. Bu hareketler zıplamak, atlamak, esneme, takıntılı bir şekilde nesnelere dokunma ve kavrama gibi hareketleri kapsar.
- Karmaşık vokal tikler: Vücudun birkaç bölgesinin etkilenmesi sonucunda tekrarlayan seslerin meydana geldiği tik çeşididir. Karmaşık vokal tiklerde görülen semptomlar; kişinin kendinin ve başkasının kelimelerini tekrarlaması ve argo kelimeler kullanma gibi tekrarlayan hareketlerdir.
Tik Hastalığı Neden Olur?
Tik hastalığının kesin bir nedeni yoktur. Tik hastalığının gelişmesine neden olan faktörler hakkında şu anlık teoriler mevcuttur. Tik hastalığına neden olabilecek faktörler şunlardır:
- Genetik faktörler: Ailelerde tik hastalığı genler yoluyla çocuğa geçer. Genetik, tik hastalığının en yaygın nedenidir.
- Streptokok enfeksiyonu: Tik hastalığında görülen nörolojik değişimlere bir enfeksiyonun neden olduğu düşünülmektedir. Streptokok bakterisinin enfeksiyonları ise hayatı tehdit edici özelliklere sahip olabilmektedir. Bu nedenle Streptokok enfeksiyonu sonucunda tik bozukluğu gelişebildiği düşünülür.
- Nörokimyasal anormallikler: Beyinde nöronlar arasındaki iletişimi sağlayan dopamin, serotonin ve norepinefrin nörotransmitterler de anomaliler sonucunda gelişebilir. Bu nörotransmitterlerin metabolizmasında farklılık meydana gelir.
- Diğer bozukluklar: Kaygı, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü ve uyku bozukluklarında tik hastalığı gelişebilir.
Tik Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Tik hastalığı teşhisi için kan veya idrar testi gibi biyokimyasal bir test yoktur. Bazen diğer hastalıkları dışlamak için kan, idrar ve görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. En kesin teşhis yolu kişinin semptomlarının incelenmesidir. Doktor ilk olarak aile öyküsüne, tıbbi geçmişe ve hastanın semptomlarını inceler. Semptomları şu özellikleri taşıyorsa doktor tanıyı koyar:
- 1 yıldan fazla sürede hem vokal hem de motor tiklerin aralıklı olarak yaşanması,
- İlaç, madde ve tıbbi durumlardan kaynaklanmayan tekrarlayan hareketler ve sesler olması,
- Tiklerin yetişkinlik döneminden önce başlaması.
Tik Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tik bozukluğu tedavisi olmayan nörolojik bir hastalıktır. Temel olarak semptomların azaltılmasına dayalı bir tedavi yöntemi uygulanır. Bu yöntemlerde semptomların ciddiyetine göre kişiden kişiye değişir. Günlük aktiviteyi etkilemeyen hafif düzeydeki tiklerin tedaviye ihtiyacı yoktur. Ciddi ve orta dereceli tiklerde ilaç tedavisi ve psikoterapi uygulanabilir.
İlaç Tedavisi
Tek bir ilaç tourette sendromunu iyileştirmez. Bu nedenle doktor birden fazla ilacı semptomları azaltmak amacıyla reçete edebilir. Ancak ilaçların kilo alma, depresyon ve sürekli yorgun hissetme gibi yan etkiler olmasından dolayı her hastaya uygun değildir. Bu nedenle ilaç tedavisi ilk tedavi yöntemi değildir. Tiklerin şiddetli ve günlük aktiviteleri etkilediği durumlarda ilaç tedavisine başvurulabilir.
Psikoterapi
Psikoterapi depresyon, anksiyete ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi psikolojik durumlar tiklere eşlik ettiği durumlarda başvurulur. Kişinin bu psikolojik rahatsızlıklarla başa çıkması sağlanarak tik hastalığının semptomları hafiflemesi sağlanır. Ayrıca gevşeme hareketleri ve meditasyon gibi rahatlatıcı aktiviteler stres kaynaklı tiklerin kötüleşmesine engel olabilir.
Davranış Terapisi
Çocuklarda tik bozukluğu sonucunda öğrenme güçlüğü oluşması, günlük aktivitelerinde ve okulda sorunlar yaşaması durumunda davranış terapisi uygulamak gerekir. Psikolog veya psikiyatrist tarafından iki farklı davranış terapi yöntemi uygulanır:
- Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi: Bu yöntem ile tikleri meydana getiren duygular değerlendirilir. Sonra tiklerin azaltılmasını sağlayacak alternatif bir yol bulmak amaçlanır. Örneğin küfür etme tikini kişiyi sosyal ortamlarda zor duruma sokmasından dolayı daha tolere edilebilir bir davranış ile değiştirilmek amaçlanır.
- Maruz bırakarak tepki önleme: Bu yaklaşım ile tik dürtüsünü yönetmek amaçlanır. Tik dürtüsü yaratılarak tik yapmadan durabilme duygusu üzerine yoğunlaşılır.
Derin Beyin Stimülasyonu
Şiddetli tikler diğer yöntemlere yanıt vermediği durumlarda derin beyin stimülasyonuna başvurulabilir. Beyinde hareket etme yeteneğini kontrol eden bölgeye elektriksel uyarı göndermek amaçlanır. Şuanlık araştırma aşamasında olan bir yöntemdir.
Tik hastalığı günlük aktivitelerinizi ve yaşam kalitenizi olumsuz etkiliyorsa akıl sağlığı uzmanına başvurarak psikoterapi yardımıyla tikler ile başa çıkma yöntemlerini öğrenebilirsiniz. Bu sayede stres veya heyecan durumlarında ortaya çıkan tiklerin kötüleşmesine engel olur.
Sık Sorulan Sorular
Tik Hastalığı İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?
Tik hastalığı teşhisi ve tedavisi için çocuk psikiyatristi veya ruh sağlığı uzmanına başvurulması gerekir. Ruh sağlığı uzmanı çocuğun semptomlarını, aile geçmişini ve tıbbi öyküsünü inceler. Bu değerlendirmeler sonucunda tanıyı koyar. Bununla beraber tedavi için sizi bilgilendirir.
Tourette Sendromu Kendiliğinden Geçer mi?
Tikler çocukluk döneminde başlar. Kimi zaman bir kaç yıl sonrasında iyileşir ve bir daha tekrarlanmaz. Bazen de ergenlik döneminde devam eder ve yetişkinlik döneminin başında iyileşme gözlenir. Ancak bazı çocuklarda erken çocukluk döneminde başlayıp yaşam boyu sürebilir.
Tikler Nasıl Bırakılır?
Tikler herhangi bir aktivite ile meşgul olarak veya tik davranışlarının yerine başka bir davranış geliştirilerek azaltılabilir. Tamamen tikler ortadan kaybolmaz. Bu nedenle tikleri azaltmak için psikoterapi uygulanır. Psikoterapi ile davranışı değiştirmek ve stresle başa çıkmayı sağlamak amaçlanır.
Tik Bozukluğu Kaç Yaşında Başlar?
Tik bozukluğu genellikle 5 ila 10 yaş çocuklarda ilk belirtileri ortaya çıkar. İlk belirtiler baş ve boyun bölgesinde ortaya çıkar. Çocuğun ergenlik dönemine gelmesi ile tikler en şiddetli şekilde görülür. Genellikle de yetişkinlik döneminin başlarında semptomlar yok olur. Ancak kimi insanlar yetişkinlik döneminde de tik hastalığına sahip olur.
Kaç Çeşit Tik Vardır?
Tikler etkilenen bölge, hareket ve ses içermesine bağlı farklı türleri vardır. Motor, vokal, basit ve karmaşık olmak üzere dört farklı tik çeşidi vardır. Motor tikler istenmeyen kas hareketlerini içerirken vokal tikler ise tekrarlayan sesleri içerir. Tikler birde etkilenen vücut bölgesine göre basit ve karmaşık tik olarak sınıflandırılır. Basit tikler vücudun bir bölümünü etkiler. Karmaşık tikler ise vücudun birden fazla bölümünü etkiler.
Tik Genetik midir?
Tikin en çok bilinen nedeni genetiktir. Tiklerin ailede ve yakınlarında olması çocukta da tik hastalığı gelişimine neden olur.
Tik Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Tik bozuklukları meydana gelen davranışa göre farklı kategorilere ayrılmaktadır. Tik bozuklukları arasından tourette sendromu en şiddetli olanıdır. Diğer tik bozuklukları çeşitleri:
- Geçici tik bozukluğu: Bir yıldan daha az süren motor veya vokal tikler
- Kalıcı tik bozukluğu: Bir yıldan uzun süren motor veya vokal tikler
- Tourette sendromu: Bir yıldan uzun süren motor ve vokal tikler
Çocuklarda Göz Tiki Nasıl Geçer?
Çocuklarda göz kırpma tikine stres, ekran karşısında uzun süre zaman geçirme, alerjiler ve yorgunluk neden olabilir. Genellikle göz tiki kendiliğinden iyileşir. Ancak tourette sendromu gelişimini önlemek amacıyla takip gerekir.
Tikler Zararlı mıdır?
Bazı tikler hafif ve zararsız düzeyde olurken bazı tikler kişiye zarar verici özelliklere sahiptir. Örneğin kişinin kendisine vurmasına neden olan tikler ve küfür etmeyi içeren tikler kişiye zarar verir. Bunun yanı sıra kişinin saldırgan olarak algılanmasına neden olabilir. Özellikle küfür etmeye neden olan tikler çocuklarda okul ve evde gereksiz cezalara maruz kalabilir.
Tik hastalığı (Tourette sendromu), çocukluk döneminde başlayan ve yaşam kalitesini etkileyebilen nörolojik bir bozukluktur. Erken dönemde doğru tanı ve uygun tedavi yöntemleriyle semptomların kontrol altına alınması mümkündür.
Eğer sizde veya çocuğunuzda tik belirtileri gözlemliyorsanız, Hisar Hospital Nöroloji uzman doktorları ile görüşerek detaylı değerlendirme ve kişiye özel tedavi yöntemleri hakkında bilgi alabilirsiniz.
Hemen bizimle iletişime geçerek randevu oluşturun, tiklerle başa çıkma sürecinde profesyonel destek alın.
