Kan Pıhtılaşması (Tromboz)
Kan pıhtılaşması atardamar ve toplardamarlarda kan pıhtısı oluşmasıdır. Kan damarların yaralanma ve kanın normal akışındaki birtakım değişiklikler tromboz oluşumunda rol oynayabilir. Kanın pıhtılaşma faaliyetlerini etkileyen faktörler pıhtı oluşumu riskini artırabilir. Pıhtı oluştuğu yerde kalabilir, büyüyebilir ve kan akışını yavaşlatabilir. Ayrıca pıhtı oluştuğu yerden kopabilir, kan dolaşımında gezebilir ve daha küçük kan damarlarında tıkanıklığa neden olabilir. Kopan kan pıhtısı akciğerler, beyin, kalp gibi hayati organlarda takılabilir ve ciddi komplikasyonlar doğurabilir.
Kan pıhtılaşması belirtileri pıhtı oluşan bölgeye göre değişkenlik gösterebilir. Bazı kişiler çeşitli hastalıklar veya koşullar nedeniyle daha fazla tromboz oluşma riski ile karşı karşıyadır. Bu kişilerin tromboz gelişme riskini öğrenerek ciddi komplikasyon riskini önlemeleri gerekir. Tromboz gelişimi göz ardı edilmemesi gereken bir sağlık sorunudur ve zamanla tehlikeli hale gelebilir. Ani bir şekilde acil duruma dönüşebilir ve hayati tehlike yaratabilir. Bu nedenle trombozun risk faktörleri tespit edilerek erken tanı ve tedavinin sağlanması gerekir. Kan pıhtılaşmasının akut veya kronik olması, venöz veya arteriyel olması, yerleşim gösterdiği bölge tedavi planının oluşmasında önemlidir.
Kan Pıhtılaşması Nedir?
Kan pıhtılaşması olarak bilinen tromboz kan damarlarında pıhtı oluşması ve kanın akışının engellenmesi durumudur. Kanda trombositler, plazma proteinleri, kan hücreleri, inflamatuar faktörler ve pıhtılaşma faktörleri gibi bileşenler belirli miktarlarda bulunur ve bu denge kanın serbest akışını etkiler. Trombositler ve pıhtılaşma faktörleri bir kan damarı hasar aldığında aşırı kanamanın önlenmesinde rol oynar. Hasarlı bölgenin üzerinde pıhtı oluşturarak fazla kan kaybı engellenir. Bu kan pıhtıları yaranın iyileşmesi ile vücutta çözülür. Ancak bazı durumlarda damarlarda belirgin hasarlar olmasa bile pıhtı oluşabilir ve kendiliğinden çözülmeyebilir. Bu durum kan pıhtılaşmasını oluşturur ve hayati tehlike taşıyabilir. Kan pıhtılaşması hastalığı iki ana tipe ayrılır:
- Arteriyel tromboz: Atardamarlarda oluşan kan pıhtılaşmasıdır. Atardamarlar kalpten vücut dokularına oksijence zengin kanı taşır. Arteriyel tromboz felç ve kalp krizinin en yaygın nedenidir.
- Venöz tromboz: Toplardamarlarda oluşan kan pıhtılaşmasıdır. Toplardamarlar vücut dokularından oksijence fakir kanı kalbe taşır. Venöz tromboz akciğerde kan pıhtılaşması sonucu gelişen pulmoner embolinin en yaygın nedenidir.
Kan Pıhtılaşması Belirtileri Nelerdir?
Kan pıhtılarının boyutu, konumu ve neden olduğu komplikasyonlara bağlı olarak belirtiler gösterebilir. Kan pıhtılarının yol açtığı tıkanıklıklar özellikle beyin, akciğerler, kollar ve bacaklar gibi küçük kan damarlarının bulunduğu organlarda gelişebilir. Trombozun geliştiği bölgeler için vücutta kan pıhtılaşması belirtileri farklı olabilir. Beyinde kan pıhtılaşması belirtileri şunları içerebilir:
- Konuşma zorluğu ve anlaşılmaz konuşma şekli,
- Ani ve şiddetli baş ağrısı,
- Görme problemleri,
- Yüzün bir kısmında belirgin kas kontrolü eksikliği ve sarkma,
- Vücudun bir kısmında görülen kas zayıflıkları,
- Alışılmadık davranış değişiklikleri,
- Kafa karışıklıkları.
Bu belirtiler boyun ve beyinde görülen pıhtılardan kaynaklanabilir. Geçici iskemik atak veya felç şeklinde kendini gösterebilir. Kalpte kan pıhtılaşması profilinde şunlar görülebilir:
- Göğüs ağrısı,
- Baş dönmesi ve bayılma,
- Terleme,
- Nefes almada zorluk,
- Vücudun üst kısmında rahatsızlık.
Karında kan pıhtılaşması mezenterik iskemiye yol açabilir. Ateş, karında şişkinlik, mide bulantısı ve kusma, kanlı ishal, yemekten sonra şiddetli karın ağrısı bulguları görülebilir. Kol ve bacakta kan pıhtılaşması birden fazla ve farklı şekilde bulgular verebilir. Bunlar arasında:
- Diğer cilt bölgelerinde kıyasla daha soluk cilt,
- Dokunulduğunda normalden daha sıcak veya soğuk cilt,
- Kol ve bacak hareketlerinde azalma, güçsüzlük,
- Ağrı ille paralel olarak uyuşma ve karıncalanma,
- Yara, sızı ve su toplaması yer alabilir.
Kol, bacak, el ve ayakta kan pıhtılaşması toplardamarları etkilediğinde diğer cilt bölgelerine göre daha koyu veya kızarık bir cilt görüntüsü verir. Ek olarak akciğerde pulmoner emboli şeklinde görülen kan pıhtılaşması nefes alırken ağrı, aktif veya dinlenirken nefes alma zorlukları, göğüs ve çevresinde keskin ağrı ile kendini gösterebilir.
Kan Pıhtılaşması Neden Olur?
Kan pıhtılaşması esas olarak damar duvarlarının endotel (iç) tabakasında meydana gelen hasarlar, kanın pıhtılaşma eğiliminin artması ve kan durgunluğu (kan akımının yavaşlaması) nedeniyle oluşur. Bu üç unsur “Virchow üçlüsü” olarak bilinir. Bu başlıca nedenler çeşitli risk faktörlerinden kaynaklanabilir. Tromboz oluşumuna katkıda bulunan risk faktörleri genel olarak şunlardır:
- Travma,
- Damara kateter yerleştirme,
- İnflamatuar faktörler,
- Ailede pıhtılaşma öyküsü,
- Yaşlanmak,
- Ateroskleroz,
- Kan pıhtılaşma bozuklukları,
- Atriyal fibrilasyon,
- Kalp yetmezliği,
- Kalp kapakçığı hastalığı,
- Diyabet,
- Kemoterapi,
- Kanser,
- Otoimmün hastalıklar,
- Hipertansiyon,
- Obezite,
- Yüksek kolesterol,
- Kalp krizi geçmişi,
- Hamilelik,
- Sigara ve tütün ürünleri kullanmak,
- Uzun süreli yatak istirahatleri.
Ek olarak çeşitli cerrahi prosedürler, doğum kontrol hapları ve menopoz hormon replasmanı gibi tıbbi tedaviler de tromboz oluşumunda riskli etkenler olabilir. Gebelikte kan pıhtılaşması arteriyel ve venöz kan durgunluğundan kaynaklanabilir. Doğumdan sonra kan pıhtılaşması erken tanı ve tedavi ile daha az riskli olabilir.
Kan Pıhtılaşması Tanısı Nasıl Konur?
Kan pıhtılaşması tanısı birtakım testlerin uygulanmasını içerebilir. Tromboz oluşumunun kaynağını bulmak, yerleştiği vücut bölgesini belirlemek ve boyutunu tespit etmek başarılı bir tedavinin önemli bir basamağıdır. Var olan semptomların öğrenilmesi ve fizik muayene yapılması klinik olarak tanı konmasına yardımcı olur. Etkilenen bölgelerdeki doku değişiklikleri, şişlik ve morarmalar, sıcaklık değişiklikleri fizik muayene kapsamında incelenir. Kol ve bacaklardaki nabız ölçülebilir. Kalp, akciğer ve sindirim sistemi sesleri steteskop yardımıyla dinlenebilir. Hastanın tıbbi geçmişi, yaralanma durumu, aile öyküsü ve kullandığı ilaçlar değerlendirilir. Teşhise yardımcı kan ve görüntüleme testleri şunları içerir:
- Kan bileşenleri: Trombositler, kan pıhtılaşma faktörleri ve diğer kimyasal bileşiklerin ölçülmesini sağlar.
- Pıhtı oluşumu belirteçleri: Kan pıhtılaşması tahlili kanda pıhtı bulunduğu sırada salınan kimyasalların tespitinde kullanılır.
- Kalp hasarı belirteçleri: Kalp krizi vb. nedenlere bağlı olarak oluşan hasar sonucu kana troponin sızar. Troponin testi genel olarak trombozdan kaynaklanan kalp krizi vakalarında incelenebilir.
- Ultrason: Ses dalgaları kullanılarak kan atardamar ve toplardamardaki kanın akışı tespit edilebilir.
- Venografi: Damardan verilen az miktarda boya yardımıyla kanın damarlardan akışı izlenebilir ve pıhtı oluşumu röntgen yardımıyla görüntülenebilir.
- Anjiyografi: Kontrast boya kullanılarak kan damarlarının yapısı görüntülenebilir.
- MRI ve bilgisayarlı tomografi (BT): Kan pıhtısının boyutu, nerede olduğu ve tipi belirlenebilir.
Kan Pıhtılaşması Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kan pıhtılaşması tedavisi ilaçlar ve cerrahi yöntemlerden oluşur. Trombozun yol açtığı komplikasyonlar, bulunduğu bölge ve boyutu tedavi planının belirlenmesinde etkili olabilir. Trombozun altta yatan nedeni tespit edilir ve bu durumu ortadan kalkmasına yönelik tıbbi tedaviler uygulanabilir. Ayrıca semptomların kontrol altına alınması ve hayati tehlikenin önlenmesi gerekir. Kan pıhtılaşması tedavisi kapsamında uygulanan tedaviler şunlardır:
- İlaç tedavisi: Antikoagülan ve antiplatelet ilaçlar kanın kolayca pıhtılaşmasını önlemeye yardımcıdır. İlaçlar mevcut olan pıhtının büyümesini engelleyici rol alan kan sulandırıcılardır.
- Trombolitik tedavi: Var olan kan pıhtılarının eritilmesi için kullanılan ilaçlardır. Özellikle kritik organlarda sıkışmış pıhtıların çözülmesinde önemli rol oynayabilir. Felç, kalp krizi gibi komplikasyonların acil tıbbi müdahalesi kapsamında uygulanabilir.
- Cerrahi: Kan pıhtısının vücuttan cerrahi yöntemlerle çıkarılması işlemine trombektomi denir. Trombektomi ameliyatında açık veya minimal invaziv cerrahi uygulanabilir.
Hastanın diğer sağlık sorunları ve trombozun şiddetine göre ek tedavi yöntemleri de önerilebilir.
Sık Sorulan Sorular
Kan Pıhtılaşması Kimlerde Daha Sık Görülür?
Kan pıhtılaşması genellikle 60 yaş üstü kişilerde, koroner arter hastalığı, diyabet, kanser, atriyal fibrilasyon ve pıhtılaşma bozuklukları olanlarda daha sık görülür. Ayrıca tütün ürünleri kullananlarda ve hamilelikte kan pıhtılaşması riski yüksek olabilir.
Kan Pıhtılaşması Neden Tehlikelidir?
Kan pıhtılaşması hem toplardamar hem de atardamarlarda tıkanıklık yapabileceğinden çeşitli komplikasyonlar oluşabilir. Trombozun hangi bölgede oluştuğu komplikasyonları ve şiddetini belirleyebilir. Erken tanı ve tedavi sağlanmayan kan pıhtılaşması hızlı bir şekilde acil tıbbi bir duruma dönüşebilir ve yaşamı tehdit edebilir. Felç, ani nefes darlığı, kalp krizi, organlarda fonksiyon kaybı ve uzuv kaybı, ölüm gibi sonuçlar ortaya çıkabilir.
Kan Pıhtılaşması Hangi Bölümlerde Oluşur?
Tromboz herhangi bir atardamar ve toplardamarda oluşabilir, vücudun başka bir bölgesine yolculuk edebilir. Sıklıkla akciğerler, beyin, kalp, boyun, karın, kollar, bacaklar ve parmakta kan pıhtılaşması şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca testislerde kan pıhtılaşması gibi diğer organ trombozları da ortaya çıkabilir.
Kan Pıhtılaşması Nasıl Anlaşılır?
Kan pıhtılaşması belirtileri genel olarak fizik muayenede gözlemlenebilen bulgulardır. Cildin belirli kısımlarında solukluk veya kızarıklık, soğukluk hissi, kas güçsüzlüğü, ateş, yara ve su toplaması, konuşma problemleri, görme sorunları, nefes darlığı gibi bulgular incelenebilir. Ailede pıhtılaşma öyküsü olması, kan testleri, görüntüleme testleri, tıbbi geçmiş kan pıhtılaşmasının anlaşılmasında önemlidir. Bebeklerde kan pıhtılaşması belirtileri yetişkinlere benzer semptomlar verebilir.
Kan Pıhtılaşması Akciğere Giderse Ne Olur?
Kan pıhtısı akciğere giderse buradaki kan akışı bozulabilir ve hayati tehlike arz edebilir. Pulmoner emboli denilen tablo ortaya çıkar ve rahatsız edici semptomlar gösterebilir. Omuz, boyun, çene, sırt ve kollarda keskin ağrı, aktif veya dinlenme halinde iken nefes darlığı ve nefes alırken ağrı şeklinde kendini gösterebilir. Tedavi edilmezse organ fonksiyon kaybı, ani nefes darlıkları ve diğer ciddi komplikasyonlar oluşabilir.
Kan Pıhtılaşması Testleri Nelerdir?
Kan pıhtılaşma testleri troponin testi, tam kan sayımı, pıhtı oluşumu belirteçleri testi, anjiyografi, venografi, ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT), MRI şeklindedir. Trombozun kesin tanısı için birden fazla teste başvurulabilir.
Kan Pıhtılaşması Kendiliğinden Geçer mi?
Sağlıklı bir bireyde damar yaralanması gibi durumlarda kan pıhtısı oluşturulur ve yara iyileştiğinde pıhtı vücutta kendiliğinden çözülür. Ancak tromboza yol açan bazı etkenler pıhtının vücutta kendiliğinden geçme olasılığını düşürebilir. Dolayısıyla pıhtılaşma bozukluğu olarak ortaya çıkar.
Kan Pıhtılaşması Nasıl Önlenir?
Kan pıhtılaşması birtakım yaklaşımlar ile önlenebilir. Kan sulandırıcı reçete edilmesi, egzersiz yapılması, yeterli ve dengeli beslenme, sigara ve tütün ürünlerinin bırakılması, fazla kiloların verilmesi ve ideal kilonun korunması, ihtiyaç halinde tansiyon ve kolesterol düşürücü ilaçların kullanılması kan pıhtısı oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.
Kan Pıhtılaşması Tekrarlar mı?
Kan pıhtılaşması hızlı ve doğru tedavi ile geçici bir durum olabilir. Ancak kan pıhtılaşmasına neden olan durum kronik, doğuştan gelen bozukluklar olduğunda yaşam boyu tromboz riski bulunur. Tromboz komplikasyonlarının önlenmesi için altta yatan sağlık sorununun yönetilmesi gerekir.
Kan Pıhtılaşması İçin Hangi Doktora Gidilir?
Kan pıhtılaşması için Hematoloji bölümü uzman doktorlarına başvurulabilir. Trombozun konumlandığı bölgeye bağlı olarak Kalp ve Damar Cerrahisi, Gastroenteroloji uzmanları da tanı ve tedavide rol alır.
Kan pıhtılaşması ile ilgili şüpheleriniz veya belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden uzman doktorunuza başvurmanız önemlidir. Hisar Hospital’da hematoloji, kalp-damar cerrahisi ve gastroenteroloji alanlarında deneyimli uzmanlarımız, tanı ve tedavi süreçlerinde size en uygun yaklaşımı sunmaktadır. Sağlığınızı riske atmamak için erken teşhisi ihmal etmeyin ve randevu alın.
