TSH, (tiroid uyarıcı hormon), tiroid bezini hormon salınımı için uyaran hormondur. Hipofiz bezi tarafından üretilen TSH, tiroid bezini uyararak tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) hormonlarının üretilmesinde görev alır. Bu her iki hormon vücudun metabolizma hızı ile yakından ilişkili olup vücudun enerji dengesinin sağlanmasında önemli rollere sahiptir. TSH seviyelerinde meydana gelen değişimler T4- T3 salınımını etkileyerek çeşitli semptomları beraberinde getirebilir.
TSH düşüklüğü genellikle tiroid bezinin çok çalışması olarak bilinen hipertiroidizm nedeniyle gelişim gösterir. Bu nedenle düşük TSH seviyeleri belirtileri genellikle hipertiroidizm belirtileri şeklinde görülür. Sindirim sisteminden kalp sağlığına kadar birçok farklı sistemde gelişebilen semptomlar hastaların hayatını farklı ölçülerde etkileyebilir.
TSH Düşüklüğü Nedir?
Kanda TSH düşüklüğü, hipofiz bezi tarafından üretilen tiroid uyarıcı hormon değerlerinin ideal aralıkların altında olması olarak tanımlanır. Genellikle hipertiroidizm görülen kişilerde TSH düşüklüğü ile karşılaşılması daha yaygın bir durumdur. Tiroid bezi kontrolsüz olarak tiroid hormonu salgıladığından hipofiz bezi TSH hormon üretimini sınırlandırır.
TSH düşüklüğüne yönelik bir tedavi planlaması yapılabilmesi için altta yatan nedenlerin incelenmesi ve düşüklüğün ciddiyeti irdelenir. Yapılan çalışmalar bazı çevresel faktörlerin de TSH seviyelerinde değişimler yapabileceğini öne sürer. Dönemsel olarak kullanılan ilaçlar, alınan takviyeler, yoğun iyot tüketimi, sigara kullanımı ve zararlı etkenlere maruz kalmak TSH seviyelerinin düşmesi ile sonuçlanabilir.
Her yaş grubunda ideal TSH seviyeleri farklıdır. Ancak sağlıklı bir bireyin TSH değerinin 0,4 mU/L altında olması halinde bu durum hipertiroidizm şüphesini beraberinde getirir. Günlük yaşamı olumsuz etkileyebilecek sağlık problemleriyle karşılaşılmaması adına bu durumun tetkik edilmesi ve gerekli durumlarda tedavi edilmesi büyük bir öneme sahiptir.
TSH Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
TSH düşüklüğü belirtileri hipertiroidizm sonucu gelişen belirtiler ile aynıdır. tiroid hormonlarının gereğinden fazla üretilmesi vücudun farklı sistemlerini etkileyebilir ve uzun vadede ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. TSH düşüklüğüne eşlik edebilecek hipertiroidizm belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
- Kalp atışında hızlanma,
- Kaygılı hissetmek,
- Sinirlilik,
- Kaslarda güçsüzlük,
- Uyku problemleri,
- İştah artsa bile kilo alamama veya istemsiz kilo verme,
- Bağırsak hareketlerinde hızlanma,
- İshal,
- Göz yapısında şişkinlik meydana gelmesi,
- Görme fonksiyonlarında anomaliler,
- Cilt yapısının daha sıcak ve nemli olması,
- Tiroid bezinin büyümesi olarak tanımlanan guatr hastalığı ve hastalıkla beraber boyun bölgesinde şişkinlik,
- Adet dönemlerinde düzensizlikler.
TSH Düşüklüğü Nasıl Olur?
TSH düşüklüğü nedenleri arasında hipertiroidizm ve hipertiroidizme neden olabilecek hastalıklar yer alır. Tiroid bezlerinin gereğinden fazla çalışması olarak bilinen hipertiroidizm vücudun yüksek oranda tiroid hormonu üretmesiyle sonuçlanır. Normalde T3, T4 üretimi için salınan TSH, yüksek tiroid hormonu varlığında daha az üretilmeye başlar. Kadınlarda daha sık olacak şekilde her iki cinsiyeti de etkileyen hipertiroidizm dünya genelinde sıkça karşılaşılan tiroid fonksiyon bozukluklarından biridir.
Hipertiroidizm gelişiminde çeşitli tıbbi durumlar rol alabilir. Bunlardan ilki Graves hastalığıdır. Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması ile gelişen bu hastalık tiroid bezinde fazla hormon üretilmesi ile sonuçlanır. Genetik bir hastalık olan Graves nesilden nesle aktarılabilir. Genellikle hipertiroidizm gelişmesinin temelinde bu hastalık vardır.
Hipertiroidizm dolaylı TSH düşüklüğüne neden olabilecek bir diğer durum tiroid nodülleridir. tiroid bezinde bulunan hücrelerin çoğalması ve yumruya benzer bir şekilde nodül oluşturması hormon salınım miktarını artırabilir. Tiroid nodülleri genellikle iyi huylu olup nadir vakalarda kanser riski teşkil eder.
TSH düşüklüğü ile sonuçlanabilecek bir diğer durum ise tiroidit tablosudur. Tiroid bezinin mikrolobik olmayan iltihaplanması olarak açıklanabilecek bu hastalık genellikle yetişkinlerde görülür. Tiroiditler geçici bir hastalık olup, hastaların %10 ila %20 arasında geçici veya kalıcı hipotiroidizm ile sonuçlanabilir.
TSH düşüklüğü beslenme alışkanlıklarından kaynaklı da tetiklenebilir. İyot tiroid hormonlarının yapısında bulunan bir mineraldir. Yoğun miktarda iyot tüketmek hipertiroidizm şüphesi bulunan kişilerde tiroid hormonu salınımını arttırabilir. Kullanılan bazı ilaçlar da bu durumu tetikleyebilir.
Nadir de olsa hipofiz bezinin yetersiz çalışması sonucunda da TSH üretiminde azalma gelişebilir ve bu durum kanda bulunan düzeyi düşürebilir. Hipofiz yetersizliği sadece TSH’ı değil diğer hormon düzeylerini (böbrek üstü, testis, yumurtalık hormonları gibi) de etkileyebilir.
TSH Düşüklüğü Nasıl Tetkik Edilir?
Kan örneklerinin laboratuvar ortamında incelenmesi ile kanda bulunan TSH değerleri belirlenebilir. Her yaş aralığında kanda bulunması gereken TSH değerleri farklıdır. Sağlıklı kişiler için ideal olan TSH düzeyleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir (1):
- Yeni doğan bebeklerde: 0,7- 10 uIU/ml
- 4 hafta – 2 yaş bebeklerde: 0,7- 5,9 uIU/ml
- 2 yaş ve üzerinde ve yetişkinlerde 0,4 – 4 uIU/ml
Hamilelik dönemindeki kadınlarda;
- Birinci trimester (ilk 3 ay): 0,1 – 2,5 uIU/ml
- İkinci trimester: 0,2- 3.0 uIU/ml
- Üçüncü trimester: 0,3 – 3,0 uIU/ml
TSH düşüklüğüne neden olan ana problemin tespit edilmesi üzerine daha kapsamlı tahliller uygulanabilir. Bu noktada hipertiroidizm şüphesi duyulacağından tiroid fonksiyonlarını incelemeye yönelik tetkikler uygulanır. Hipertiroidizm tanısı dahilinde doktor tarafından fiziki muayene gerçekleştirilir. Yapılacak olan incelemelerde tiroid bezinde şişkinlik, göz yapısında bir şişlik veya kızarıklık olup olmadığı incelenir. Bunun haricinde kalp atış düzenini tespit etmek üzere stetoskop yardımıyla kalp dinlenir. Doktor el ve cilt yapısını da inceleyerek derideki nem düzeyini değerlendirebilir.
Hipertiroidizme yönelik bulgulara rastlanılması halinde hastalığa neden olabilecek sebeplerin araştırılması için görüntüleme tetkiklerine başvurulur. Radyoaktif iyot alımı testi ile tiroid bezleri tarafından ne kadar iyot emildiği tespit edilir. Fazla miktarda radyoaktif iyot kullanımı tiroid bezinin yoğun çalıştığını gösterebilir. Bunun haricinde tiroid ultrasonu ve tiroid antikorları gibi farklı görüntüleme tekniklerinden de destek alınabilir.
TSH Düşüklüğüne Neden Olan Hastalıkların Tedavisi
TSH değeri düşüklüğü tedavisi tiroid bezinin çalışmasını kontrol etmeyi ve üretilen hormonların ideal aralıklarda kalmasını sağlamayı hedefler. Bu sayede uzun vadede gelişebilecek olan çeşitli komplikasyonların önüne geçilebilir. Hipertiriodide genellikle beta bloker ve antitiroid ilaçları kullanılır. Bu ilaçların dozajı ve kullanım süresi doktor tarafından belirlenir. Genellikle ilaç kullanım süresi sırasında doktor belirli aralıklarla T₃,T₄ ve TSH düzeylerini ölçmeyi ve buna yönelik dozaj ayarlaması yapmayı önerir.
Bazı durumlarda hipertiroidi tedavisi için radyoiyot tedavisi uygulanabilir. Bu tedavi dahilinde tiroid hormonu üreten hücrelerin sayısının azaltılması sağlanır. Radyoaktif iyot-131 olarak adlandırılan kimyasal bir madde sıvı şeklinde veya kapsül formunda hastaya verilir. Bu tedavinin alanında uzman bir hekim tarafından uygulanması oldukça önemlidir.
Ciddi vakalarda ilaç tedavisinin yetersiz olacağının düşünüldüğü takdirde cerrahi müdahaleler de uygulanabilir. Yapılacak olan ameliyat ile tiroid bezi vücuttan alınır.
Sık Sorulan Sorular
Gebelikte TSH düşüklüğü bebeğe zarar verir mi?
Hamilelikte TSH düşüklüğü hipertiroidizm nedeniyle geliştiğinde çeşitli riskler yaratabilir. Erken doğuma ve bebeğin düşük doğum ağırlığı ile doğmasına neden olabilir. Hipertiroidizm, hamilelik nedeniyle gelişen hipertansiyon seviyelerinde de artış yaratabilir.
Kanda TSH düşüklüğü nedir?
Kanda TSH düşüklüğü, tiroid bezinin çalışmasını sağlayan TSH hormonunun gereğinden az miktarda bulunmasıdır. tiroid bezlerinin çok çalışması olarak bilinin hipertiroidizm sonucunda veya TSH üretiminde görev olan hipofiz bezinde oluşanyetersizlik sonucunda gelişebilir.
Serbest T4 düşüklüğü nelere sebep olur?
Serbest T4 düşüklüğü hipotiroidizm nedeniyle gelişen bir durumdur. tiroid bezlerinin yeterli çalışmamasından kaynaklı olarak T4 gereğinden az miktarda üretilir. T4 düşüklüğü; tükenmiş hissetme, kalp atış hızında düşüş, çevresel ısı değişikliğine karşı hassasiyet ve kilo alımı ile sonuçlanabilir.
TSH değeri kaç olursa tehlikelidir?
TSH seviyeleri her yaş aralığında değişiklik gösterir. Ancak TSH seviyelerinin 0.1 mU/L altında olması halinde bu durum hipertiroidizm veya tiroidit belirtisi olarak kabul edilir. Yapılan kan tahlilleri sonucunda elde edilen değerlerin 10 mU/L üzerinde olması halinde ise hipotiroidizm söz konusudur. Düşük ve yüksek değerler sağlık problemleri yaratabilir.
TSH değerini hangi besinler düşürür?
Hipertiroidisi olan veya genetik yatkınlığı olan bireylerin yoğun iyot içeren besinlerin sıkça tüketmesi tiroid fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyebilir ve TSH seviyelerinde düşüşe sebep olabilir. Yüksek iyot içeren besinler arasında; morina balığı, deniz yosunu, iyotlu tuz, yumurta, kabuklu deniz ürünleri, karaciğer gibi sakatatlar yer alır. Ayrıca multivitaminlerde, kontrast madde ve baticon gibi antiseptiklerde de aşırı iyot bulunur.
TSH seviyeleri, tiroid ve hipofiz bezinin sağlıklı bir şekilde çalışmaya devam ettiğini gösteren önemli bir kan parametresidir. TSH seviyelerinde bir düşüklük gözlemlenmesi halinde bu durum tetkik edilmesi, gerekli durumlarda tedavi planlaması yapılmalıdır. Aksi takdirde başta kalp damar sağlığı olmak üzere çeşitli sistemlerde bazı komplikasyonlar gelişebilir. Tiroid hormon seviyelerinde bir anormallik tespit edilmesi veya TSH düşüklüğüne yönelik bir belirti gözlemlenmesi halinde bir endokrinoloji doktorundan destek alınmalıdır.
